Về làng ruột thừa thăm người "thừa ruột"

Nguyên nhân cũng bởi mấy năm trở lại đây, trong làng có cả trăm người bị mổ bụng để cắt ruột thừa. Nhà ít thì một hai người, nhà nhiều thì tất cả bị lôi ra… mổ bụng. Có những gia đình cười hơn hớn tưởng mình sẽ thoát nhưng rồi cũng đến lượt lên bàn phẫu thuật.

 

Ông Song cho rằng nguồn nước bẩn có thể gây nên bệnh.

 

Mấy năm trở lại đây, hầu như tháng nào dân làng Gốc Thị cũng có người phải đi mổ ruột thừa, tháng ít cũng đôi người, còn tháng nhiều có khi hàng chục người. Chuyện tưởng khó tin đó lại có thật ở nơi xóm núi nghèo này. Theo lời chỉ dẫn của Chủ tịch UBND xã Nguyễn Gia Cát, chúng tôi đến gia đình nhà ông Lý Quý Sông - người trực tiếp khám cho người dân trong làng. Ông Sông sinh ra lớn lên tại làng, vốn là một y sỹ phục vụ nhiều năm trong quân đội. Rời quân ngũ về quê từ năm 1986, ông trở thành “bác sỹ làng” của người dân.

Khi chúng tôi đến, ông Sông đang ngắm chiếc phích cáu đầy đá vôi bên trong. Ông bảo: Chuyện nhà nhà trong làng có người bị mổ bụng đã có từ nhiều năm nay. Làng có 192 nóc nhà thì cũng tới hơn 100 người đến khám và bị “mổ bụng”, số còn lại cũng có thể bị “đụng dao kéo” bất cứ lúc nào”. Có khi con số mổ bụng còn hơn ấy vì chưa có thống kê cụ thể. Khi thấy đau bụng, họ cứ sang ông Sông khám rồi dắt nhau lên thẳng Bệnh viện Đa khoa Thái Nguyên ngay lập tức, chứ chẳng ai qua trưởng thôn hay xã báo cáo.

Những xóm khác cũng nhiều người mắc bệnh Ông Nguyễn Gia Cát – Chủ tịch UBND xã Nam Hòa cho biết: Nam Hòa có tổng thể 2.260 hộ, riêng làng Gốc Thị có 192 hộ. Ô nhiễm ở đây rất lớn vì chủ yếu là công nghiệp bẩn như khái thác quặng sắt nên không khí thay đổi, nước ô nhiễm. Tình trạng người dân bị mổ ruột thừa ở làng đã có từ lâu. Không chỉ có làng Gốc Thị mà ngay cả các làng khác như Bờ Suối, Đồng Chốc, làng Ao Sen... cũng có, tuy không nhiều bằng.   Hiện vẫn chưa có kết luận nguyên nhân gây bệnh từ đâu mà người dân chỉ nghĩ rằng có thể do nguồn nước đã bị ô nhiễm. Bởi vậy, hầu hết gia đình nào cũng trang bị máy lọc nước. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp tạm thời, mua máy thì đơn giản nhưng duy trì quả lọc thì mới khó vì chỉ sau một hai tháng quả lọc đã vàng. Bởi vậy người dân vẫn phải uống nước giếng trực tiếp.

Theo ông Sông, một trong những nhà “top ten” vì có nhiều người mổ bụng ở Gốc Thị là nhà ông Hoàng Văn Thuận. Ông Thuận sinh năm 1957, chỉ trong vài năm gần đây, nhà ông đã có “bộ sưu tập” năm người bị mổ bụng cắt ruột thừa. Riêng ông dù không bị ruột thừa nhưng cũng bị dao kéo sờ tới vì sỏi thận. Con trai cả của ông - Hoàng Văn Long (SN 1977) đau khủng khiếp và bị vỡ ruột thừa tý nữa thì... toi mạng! Đưa tay chỉ vào vết mổ ruột thừa, anh Hoàng Văn Long nhớ lại: “Tôi bị đau từ đêm, lúc đầu nó cũng đau bình thường, cứ tưởng mình bị rối loạn tiêu hoá do... ăn uống không vệ sinh. Nào ngờ càng gần sáng bụng càng đau, gia đình vội vã mời bác Sông qua, y như rằng bị ruột thừa phải đưa ra viện gần nhà. Lên Bệnh viện Đa khoa TƯ Thái Nguyên, ruột thừa đã bục. Tôi đã phải nằm viện điều trị mất gần 20 ngày mới khỏi”.

Sau trận phẫu thuật, người anh Long gầy đét. Mỗi khi trái nắng trở trời, vết thương lại đau, ngứa nhưng anh vẫn cười bảo “vậy là mình còn may mắn chán vì không toi vì ruột thừa”. Sau anh Long, ba người em là Hoàng Văn Sơn (SN 1980), Hoàng Thị Thủy (SN 1982), rồi Hoàng Thị Hải (SN 1983) cũng bị mổ bụng do viêm ruột thừa. Tháng 2/2008, đến lượt cô em gái út Hoàng Thị Vân (SN 1986) cũng bị cắt ruột thừa nốt. Nhà có 5 anh em thì bị cả. Con gái anh Long, 10 tuổi, cháu Hoàng Khánh Huyền cũng bị mổ ruột thừa năm ngoái.

Vừa chỉ cho chúng tôi xem chiếc phích cáu đầy đá vôi – thứ người dân cho rằng là nguồn phát bệnh, ông Thuận vừa bảo: “Giờ người dân cũng quen với nó rồi chứ trước đi mổ ruột thừa như đi “trảy hội”, náo loạn hết cả làng. Bà con cứ râm rẩm đau bụng là chạy tá hoả lên bệnh viện tỉnh. Không mấy nhà thoát khỏi có người bị mổ bụng cắt ruột thừa đâu. Nhà ít cũng có một hai người bị mổ, còn không phần nhiều cả nhà bị dao kéo lôi ra mổ bụng cả. Có khi thấy một người đau là hôm sau lại thấy thêm một người nữa. Kiểu gì cũng phải có một đôi. Gia đình tôi khi sum họp hay có ai đến hỏi cũng có chuyện để cười. Mấy đứa bị mổ bụng ngồi thành hàng dài, vạch bụng ra vết thương cứ nối nhau mà đến tội”.

 

Nhà anh Thành có 4 người phải mổ ruột thừa.

Cả làng vẫn nhớ trường hợp anh Vi Đức Thành (50 tuổi) lúc lên đến bệnh viện tỉnh thì ruột thừa đã vỡ rồi, phải “tuốt rửa” cả ổ bụng vì nguy cơ nhiễm trùng rất lớn. Nhà anh Thành cũng có đến bốn người bị cắt ruột thừa gồm bố anh, em gái và con gái út của anh. Vẫn chưa hết bàng hoàng khi chỉ vào vết sẹo, anh Thành kể: Buổi trưa hôm ấy, tôi đang ngồi chơi với mấy người hàng xóm thì tự nhiên thấy trong bụng râm ran. Tôi nghĩ có lẽ mình bị rối loạn tiêu hoá nên cố gắng chịu đựng. Khoảng một giờ sau tôi đau không chịu nổi, mấy người hàng xóm thấy vậy vội đưa lên trạm y tế xã để khám. Tại đây, tôi được nhân viên của trạm y tế tiêm một mũi thuốc giảm đau rồi cho về nhà. Vừa về tới nhà, bụng tôi lại đau quặn lên. Vợ tôi chạy vội sang nhà ông Sông cầu cứu. Nuốt chút tỏi, tôi càng thấy đau. Ông Sông bảo tôi bị đau ruột thừa, cần phải đi bệnh viện ngay. Dọc đường tôi đã bị vỡ ruột, bị nhiễm trùng ổ bụng, nhưng rất may mắn đã được các bác sĩ ở Bệnh viện Đa khoa Thái Nguyên tận tình cứu chữa nên đã thoát chết”.

 

Cả cái làng Gốc Thị giờ coi ông Lý Quý Sông là nơi bấu víu duy nhất về mặt y học bệnh tật của làng. Gia đình nào cứ có thành viên đau bụng là cõng nhau sang nhà bác Sông. Nhờ vậy mà ông Sông nhớ tuốt tuột các vụ đau ruột thừa nhiều một cách không lý giải nổi ở làng Gốc Thị. Chỉ trong một dãy xóm thôi, có thể thấy liên tiếp các căn hộ đang có hai bệnh nhân bị mổ ruột thừa đang sinh sống: Vi Văn Thành, Vi Văn Thang (hai bố con); Lý Hữu Bảo, Lý Minh Tuấn - mới 8 tuổi (cùng một nhà); Mạch Văn Mốt, Mạch Văn Nam (cùng một nhà)... “Vài năm trước, có tuần tôi khám tới 3 – 4 trường hợp, rồi đưa cả lên Bệnh viện Đa khoa Thái Nguyên mổ bụng. Thậm chí có ngày tới hai người tìm đến tôi để rồi đi mổ ruột thừa tất. Có người đến cổng chỉ đi khom khom, người nhà chưa bảo mình cũng đoán là bị ruột thừa rồi” - ông Sông nói. Mà cái bệnh “thừa ruột” này cũng chẳng tha nhà “bác sỹ làng”.

 

Nhà ông Song cũng có tới 3 người mổ ruột thừa..

 

Gia đình ông Sông cũng có tới ba người bị dao kéo sờ tới vì có khúc ruột thừa. Người đầu tiên trong nhà bị là vợ ông - Trần Thị Lâm (63 tuổi). Tiếp đến là con trai Lý Quang Cường. Mới đây, người con dâu của ông – Nguyễn Thị Phượng cũng phải tá hỏa đưa lên Bệnh viện Đa khoa Thái Nguyên vì chung một bệnh với mẹ và em.

Thậm chí có những nhà ngỡ mình thoát nhưng vẫn phải lên bàn mổ như ông Lý Văn Bảy. Ông Bảy hiện đang làm cán bộ văn xã ở xã, bị mổ ruột thừa tháng Bảy năm ngoái. Ông bảo, quanh nhà tôi lúc đó có 77 hộ, đếm kỹ thì hầu như nhà nào cũng có người thân dính mổ ruột thừa, chỉ còn duy nhất gia đình nhà tôi. Nghĩ bụng chắc nó “tha” nhà mình, nào ngờ mình cũng không thể thoát bàn mổ. Lần đó, tôi đi ăn cỗ về có đau bụng, bụng chướng lên không sao chịu được. Uống tỏi không đỡ còn đau hơn. Sang nhà y sỹ Sông thì ông ấy bảo tôi đã bị ruột thừa cần lên bệnh viện gấp nếu không sẽ vỡ. Nhưng lên viện thì họ bảo tôi bị ngộ độc thực phẩm, thấy đỡ tôi lại xin về. Vừa ra khỏi cổng thì bụng lại đau, gia đình lại tất tả quay trở vào viện. Sau khi siêu âm lại nhiều lần, bác sỹ kết luận bị ruột thừa và sắp bục. Bình thường một tuần đã ra viện, tôi mất 14 ngày rồi lại xin ở lại thêm 3 ngày vì sợ quá. Cùng tuần đó gia đình tôi có thêm hai người bị là người em thím Diệp Thị Mười và người cháu Vi Thị Hương (19 tuổi) lên viện nằm cùng một phòng. Trước đó một tháng, hai cháu Hoàng Thị Dung và Vi Thị Đài cũng bị mổ ruột thừa.

Gốc Thị là một làng núi nghèo bao quanh là núi với các doanh nghiệp khai thác mỏ quặng. Nước rửa quặng đỏ au, sánh lại theo thời gian thấm xuống đất, thấm vào các mạch nước ngầm dẫn vào các giếng nước ăn của bà con. Gần như 100% các hộ dân ở đây dùng nước giếng. Cũng chính vì vậy, có nhiều người cho rằng nguồn nước bị ô nhiễm và đấy cũng chính là nguyên nhân dẫn tới bệnh. Nhiều người dân khi trao đổi với chúng tôi đều cho biết, vài năm trước cũng có nhiều đoàn về kiểm tra mẫu nước của các hộ dân. Hồi đó, mỗi hộ lấy nước vào một cái chai rồi đem ra nhà văn hóa xã để kiểm tra và tất cả các mẫu nước bấy giờ đều được kết luận là không đảm bảo vệ sinh. Còn kết luận chính xác do đâu thì chưa có.

 

Theo anh Hoàng Văn Long, giếng ở đây chỉ sâu khoảng 4-5m là đã có nước trong. khi múc lên trên bề mặt có một lớp váng. Để một lúc, váng đó tụ lại, có thể hớt bỏ được. Nước này khi đun lên uống sẽ thấy ngang, không ngọt, pha chè nước cũng không xanh và không dạy mùi của chè. Nhiều gia đình còn thuê thợ về khoan giếng, mong được dùng nước sạch. Mỗi giếng khoan cắt đá sâu xuống 20-30m hết khoảng 10-15 triệu đồng. Nhưng khi khoan sâu xuống nước lại đỏ hơn và có mùi tanh.

 

Nhiều gia đình sợ bệnh liền mua gói thuốc bột về thả xuống giếng làm sạch nước. Nhà có điều kiện thì mua máy lọc nước về dùng. Chỉ biết rằng từ ngày có cái máy lọc nước, những cái siêu, phích đựng nước trước đây tầng lớp bột trắng bám dày trong lõi phích thì nay đã đỡ hơn. Cũng theo ông Sông thì hai năm trở lại đây số người bị mổ ruột thừa có giảm hơn, có thể đó là do đã nhiều người dùng nước lọc và người dân cũng đã ăn ở hợp vệ sinh hơn. Nhưng số gia đình mua được máy cũng chỉ chiếm 10%, nhiều nhà chọn giải pháp dùng téc đựng nước, bơm nước lên cho lắng lại rồi sử dụng, còn lại hầu hết là mua bình nước được đóng sẵn 20 lít một về để uống.

Rời Gốc Thị, chúng tôi nghĩ nếu không có những kết luận điều tra thực sự và cụ thể thì con số hàng hàng chục người mổ ruột thừa vẫn là một ẩn số. Ông Sông, những ngày tháng tiếp theo sẽ lại sẵn sàng chuẩn bị cho các ca khám “thừa ruột” của người làng Gốc Thị.

 

Dấu hiệu và cách xử trí viêm ruột thừa   Ruột thừa là một đoạn ruột hẹp, kín, tận cùng, dài khoảng vài centimet và bám dính vào manh tràng (đoạn đầu tiên của ruột già), nó nằm ở phần dưới phải của ổ bụng. Viêm ruột thừa là sự viêm của ruột thừa. Nguyên nhân của sự viêm này thường là nhiễm trùng sau nơi tắc nghẽn của ruột thừa. Điều này có thể do một mảnh phân cứng (sỏi phân) mắc kẹt ở ruột thừa. Thêm vào đó, mô bạch huyết ở ruột thừa trở nên bị viêm và gây tắc ruột thừa.     Ở nhiều trường hợp, nguyên nhân viêm cụ thể vẫn không được biết. Viêm ruột thừa là bệnh thường gặp nhất trong cấp cứu ngoại khoa. Do triệu chứng lâm sàng đa dạng và không có xét nghiệm chuyên biệt để chẩn đoán chính xác nên có khoảng 1/5 các trường hợp bị chẩn đoán nhầm (nhất là ở trẻ em, người già) và khoảng 15% bị cắt ruột thừa trong cấp cứu mà ruột thừa bình thường. Chính vì những triệu chứng của viêm ruột thừa ở trẻ đôi khi rất mơ hồ nên có một số cha mẹ chủ quan hoặc do thiếu kiến thức nên cho rằng trẻ bị rối loạn tiêu hoá, tự mua thuốc cho trẻ uống. Điều này càng làm lu mờ các triệu chứng của bệnh, gây khó khăn cho quá trình chẩn đoán, thậm chí có không ít trường hợp cứ cho là con mình bị đau bụng giun nên tự mua thuốc giun để điều trị. Việc làm này không những làm trẻ không khỏi bệnh mà còn nguy hiểm đến tính mạng của trẻ. Viêm ruột thừa nếu xử lý trễ sẽ vỡ, gây viêm phúc mạc, nhiễm khuẩn, nhiễm độc nặng và có thể dẫn đến tử vong. Viêm ruột thừa có các triệu chứng: 1 Đau bụng: Bao giờ cũng có và là lý do đưa bệnh nhân đến bệnh viện. Cơn đau xuất hiện bất cứ lúc nào, khi làm việc, nghỉ ngơi hay đang ngủ... Mức độ đau vừa phải hay chỉ đau âm ỉ, ít khi thấy bệnh nhân đau dữ dội, từng cơn. 55% trường hợp có cơn đau điển hình thường khởi phát ở vùng thượng vị hay quanh rốn, sau đó lan xuống hố chậu phải;   2 Sốt: Đa số bệnh nhân thường sốt nhẹ từ 38 độ C đến 38,5 độ C. Khi sốt trên 39 độ C thường là có biến chứng như viêm phúc mạc hay áp xe ruột thừa; 3 Buồn nô n: 95% bệnh nhân viêm ruột thừa có triệu chứng nôn hay buồn nôn; Khi người lớn bị đau ruột thừa thường có cảm giác chán ăn;   4 Tiêu chảy: Gặp nhiều ở trẻ em. Tiêu chảy là triệu chứng của viêm ruột thừa thể nhiễm độc. Tuy nhiên, tiêu chảy làm cho việc chẩn đoán xác định ruột thừa càng trở nên khó khăn hơn; 5 Tiểu khó hay tiểu gắt: Gặp khi ruột thừa dài, nằm ở tiểu khung, kích thích bàng quang. Chẩn đoán viêm ruột thừa thường dễ dàng trong những trường hợp điển hình. Tuy nhiên, một số trường hợp biểu hiện lâm sàng không rõ ràng. Nhiều bệnh lý vùng chậu và tiểu khung thường có triệu chứng trùng lặp. Nếu viêm ruột thừa không được điều trị thì ruột thừa bị viêm có thể vỡ trong vòng 24 đến 27 giờ sau khi các triệu chứng bắt đầu xuất hiện. Nếu nghi ngờ bị viêm ruột thừa, hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất. BS. Trần Quốc Ninh

 

Phương Thuận