Mưu sinh trên dòng Thạch Hãn

Mưu sinh trên dòng Thạch Hãn. Ảnh: Q.T

Lam lũ

Chúng tôi tới bến sông thăm gia đình anh Nguyễn Hùng khi trời đã gần trưa, anh Hùng vẫn chưa về. Anh đang đánh vật với mớ lưới còn chưa kéo ngoài sông. Trên dòng sông Thạch Hãn lịch sử này chỉ riêng đoạn chảy qua thị xã Quảng Trị đã có đến 50 hộ gia đình mưu sinh trên sông nước.

Ở xóm chài Tân Đức, anh Hùng được người dân gọi đùa là “người không phổi” vì anh làm quần quật cả ngày thậm chí cả đêm để đánh bắt tôm cá. Ngoài công việc giăng lưới mưu sinh, Hùng còn kiêm luôn việc chèo đò giúp khách vượt sông Thạch Hãn để kiếm thêm đôi đồng. Gặp anh ở ngoài bãi sông, Hùng giải thích cái sự về muộn của mình: "Có hai người là chị em ruột từ Hà Tĩnh vào thành cổ Quảng Trị thắp hương cho anh trai là liệt sỹ, họ muốn sang sông bằng đò nên tôi giúp". Mùa này nước lên, nhìn sang bên kia bờ xa tít tắp, ấy vậy mà mỗi lần đưa khách qua sông, Hùng chỉ lấy tiền công... tùy tâm. Có khách trả cho anh dăm chục, cũng có người chỉ đưa anh vài ba chục nghìn đồng. Hùng đều vui vẻ nhận mà không kỳ kèo. Mỗi năm vào dịp tháng 7 tri ân, cũng là lúc anh kiếm thêm kha khá nhờ vào việc chèo đò đưa khách sang sông thắp hương.

Anh kể: "Năm 1972, lúc đó tôi mới lên mười, đi theo bố vào Huế sinh sống. Sau trận chiến khốc liệt đó vài năm, cha con chúng tôi mới trở lại nơi này sinh sống". Bố anh cũng làm nghề chài lưới, anh trai là Nguyễn Hoàng cũng sống bằng nghề này. Như vậy cả nhà anh đều gắn bó với dòng Thạch Hãn.

Đã là những ngày cuối thu nhưng nước dòng Thạch Hãn vẫn trong vắt và có vị mằn mặn. Hùng cười rằng đó là do nước biển dâng lên. "Nước bây giờ trong xanh có thể nhìn thấy đáy thế này chứ ít hôm nữa mùa mưa lũ về nước lại đục ngầu chảy xiết ngay ấy mà", Hùng nói. Như vậy, dòng nước Thạch Hãn mỗi năm có hai màu nước và cũng đồng nghĩa với việc có hai quần thể sinh vật sống ở dưới dòng nước này.

Phút nghỉ ngơi của anh em Nguyễn Hùng (áo xanh), Nguyễn Hoàng.

Anh em họ Nguyễn đều đã qua tuổi 50, cả cuộc đời trai trẻ gắn bó với sông nước. Anh Hoàng cho biết ở xóm chài này, đa số là những người lứa tuổi như các anh. Lớn lên làm nghề chài lưới, lấy vợ rồi cả vợ chồng cùng làm chung nghề. Anh Hoàng tâm sự: "Nhà tôi mới góp tiền mua được chiếc thuyền máy, mất vài chục triệu đồng. Đi lại trên sông khỏe và nhanh ra bao nhiêu. Việc đánh bắt cũng thuận lợi hơn nhiều". Để có được chiếc thuyền máy, vợ chồng anh đã phải dành dụm trong nhiều năm liền. "Có thuyền máy rồi, nhưng mỗi ngày con tôm con cá cũng ít đi. Chúng tôi lại phải đi xa hơn. Suốt ngày lênh đênh trên sông nước, nhiều lúc chẳng biết xã hội thay đổi như thế nào. Cứ mỗi lần vào thị xã lại thấy nhà đẹp mọc lên mỗi lần một khác. Chẳng bù cho cái xóm chài này, bao đời nay vẫn nghèo", anh Hoàng nói như thở dài bên mâm cơm trưa. Bữa cơm trưa chỉ có hai vợ chồng anh. Cơm và món canh chua đạm bạc.

Ước mơ đời thường

Buổi cơm trưa với vợ chồng anh Hùng thường chỉ có như vậy. Ở vùng sông nước này, những người làm nghề chài lưới hầu hết đều khó khăn về mặt kinh tế. Có gia đình đã sống nhờ con tôm con cá hết đời cha rồi lại truyền cho đời con nối nghiệp. Như gia đình của anh Tín, hàng xóm của anh Hoàng, ngày xưa bố mẹ cưới nhau trên thuyền, rồi sinh ra anh cũng trên chiếc thuyền nhỏ, cả tuổi thơ của anh cũng nhấp nhô theo dòng nước- phương tiện mưu sinh của cả nhà. Anh Tín cười tít mắt nói: "Đã 34 tuổi, cũng là 34 năm tôi sống gắn liền với sông nước xứ này. Cực nhưng mà quen rồi. Mùi rong rêu, mùi tanh của cá như đã ngấm vào máu thịt mình từ thuở nhỏ".

Tuy nhiên theo Tín thì trên đoạn sông chảy qua thị xã Quảng Trị đã không còn nhiều thuyền bè như trước đây. Theo anh Tín, một số người trẻ của xóm chài đã không chịu được vất vả của nghề chài lưới, không chấp nhận cuộc sống thiếu thốn vật chất, đã không ở lại quê nối nghiệp cha mà lên đường vào Nam làm ăn. "Người đi vào các nhà máy xí nghiệp, người làm thuê cho các chủ thầu xây dựng. Họ đi biền biệt, cả năm may được dịp Tết mới thấy quay về sum họp đôi ba bữa"- Anh Tín kể. Thỉnh thoảng chúng tôi bắt gặp những chiếc thuyền chở cá tấp vào một bến chợ một lúc rồi cũng lui bến. Theo những chiếc thuyền lênh đênh ấy là những người ngày đêm phải bươn chải kiếm sống. Tâm sự với chúng tôi, họ có thật nhiều mơ ước, có những ước mơ lớn lao, nhưng cũng có những mơ ước giản đơn vậy mà suốt năm này qua năm khác vẫn chưa thực hiện được.

Cuối thu, nước sông Thạch Hãn trong thấy đáy.

Với Tín, anh chỉ mong sao mình luôn luôn khỏe mạnh, bản tính đã cần cù chịu khó thì chẳng sợ đói nghèo. Đối với những người lớn tuổi hơn Tín một chút như anh Hoàng lại có mong ước khác: "Đời người lênh đênh trên sông nước rất ảnh hưởng đến chuyện học hành cho con em, thứ nhất chúng tôi ít có điều kiện, thứ hai ý thức bà con cho con em đến trường cũng chưa cao. Một số con em trong xóm mới lên chín lên mười đã phải theo cha mẹ phụ việc chài lưới kiếm sống. Do vậy dù có được đi học, chúng cũng không đủ tập trung hoàn toàn cho việc học hành. Trong khi càng ngày người lao động càng cần phải có trình độ, có cái nghề. Mong cho con cháu sau này, chúng không còn phải vất vả như bố mẹ".

Quang Thành