Dị nhân bến Tam Cốc và chuyện lợp mái nhà bằng... đô la

Thế nhưng nhìn vào lưng vốn 22 ngôi nhà cổ giá trị được sưu tầm từ nhiều vùng miền trên cả nước và hơn 40.000 cổ vật gã đang có trong tay, thì không ít người phải giật mình, toát mồ hôi kính nể.

Từng đủ tiền để mua cả một dãy phố Hà Nội

Đến bến thuyền Tam Cốc (Hoa Lư - Ninh Bình), hỏi thăm Cố Viên Lầu, trẻ con cởi truồng cũng có thể chỉ cho. Đó là một khu đất rộng đến 22.000 m2, mà chỉ đi bộ tham quan một vòng cũng đã mất quá nửa ngày trời. Đợi cho chúng tôi đã thỏa nhãn và dừ chân, gã mới xuất hiện với nụ cười thân thiện và gần gũi. Vừa rót cho chúng tôi những cốc nước vối mát lòng mát dạ để hạ hỏa, gã nhỏ nhẹ: “Cũng đã trưa rồi. Mình vừa uống chén rượu nhạt vừa nói chuyện. Có tí men cay càng dễ tâm sự hơn”.

"Dị nhân" Nguyễn Minh Thoa

Thời gian sau phân tích nhu cầu của thị trường tôi thấy bát, đĩa, xe máy, đồng hồ... là những mặt hàng người ta mua để tặng nhau. Thế là tôi bỏ tiền mua tích trữ rồi bán lại. “Phi vụ” này tôi cũng lãi được mấy trăm ngàn mỹ kim. Càng buôn bán gặp thời, tôi càng giàu lên nhưng tôi vẫn ăn mặc nhếch nhác, đi cái xe 67 cũ kỹ nên không mấy ai biết và để ý. Lúc ấy chỉ với 40 triệu đồng là đã có thể mua một cái nhà người ta xây thô bán ở Hà Nội. Tiền của tôi lúc ấy có thể mua cả một dãy phố ở Thủ đô mà không hết. Nhưng rồi tiền mất giá, tôi lại đi tìm Vân để xin lời khuyên. Vân bảo: “Người Pháp thường hay hỏi con người ta là “Nếu bây giờ có nhiều tiền thì con mua gì?”. Anh ngồi anh nghĩ đi, tôi đi đây!”. Tôi ngồi vạ vật khắp nơi nghĩ mãi vẫn không ra. Vào khách sạn nằm nghĩ cũng không ra. Nào là mua nhà, mua xe, lấy vợ, lập doanh nghiệp, xây nhà máy...nhưng vẫn chưa thấy phương án nào hợp lý. Đến 5 giờ chiều, Vân về bảo: “Người Pháp nói với con họ là nếu con có nhiều tiền thì con hãy mua bất động sản”. Thế là tôi dốc hết tiền ra cứ chỗ nào nhà đất rẻ là tôi mua. Tôi mua nhiều đến nỗi giờ không thể nhớ nổi mình đã có trong tay bao nhiêu diện tích đất ở Thanh Hóa, Nam Định, Hải Phòng, Hà Nội... Thời gian sau đó, giá đất tăng vọt, có nơi tăng gấp 10 lần, tôi lại bán hết để thu về một khoản lợi nhuận có thể nói là khổng lồ”.

Lý lịch nhà không sạch không mua

Vào thời điểm khoảng năm 2000, thấy Nguyễn Minh Thoa vốn đã có thú sưu tầm đồ cổ từ lâu, người bạn tên Vân khuyên gã nên đầu tư tiền vào văn hóa. Thoa kể: “Vân bảo: Đầu tư vào văn hóa thì rất khó khăn nhưng nó sẽ thành công mãi mãi. Tôi là người sinh hoạt ở rất nhiều CLB Cổ vật như Cổ vật Thiên Trường, Cổ vật Thăng Long, Trung tâm UNESCO... nên có một mạng lưới quan hệ gần như toàn quốc. Từ khi Luật di sản ra đời thì các cổ vật được Nhà nước bảo hộ, cho phép và khuyến khích lưu giữ. Hơn 40.000 cổ vật mà tôi sưu tầm được đều có đăng ký với Nhà nước và thực hiện đầy đủ các thủ tục hành lang pháp lý. Ngoài ra tôi đã cho Bảo tàng Lạng Sơn khoảng 100 cổ vật, Bảo tàng Quân đội khoảng vài trăm, Bảo tàng Ninh Bình khoảng vài chục... Đấy đều là những cổ vật có giá trị về mặt lịch sử, văn hóa của Việt Nam.

Khi xác định sẽ đầu tư vào lĩnh vực nhà cổ, tôi ra thông báo: Cần mua nhà gỗ cổ Việt Nam, nhà đất đồng bằng Bắc Bộ có đục đẽo đẹp, ai giới thiệu mà mua được thì trích cho 20% hoa hồng. Rất nhiều thông tin từ anh em, bạn bè được đưa đến cho tôi. Có những ngôi nhà tôi mua đến 10.000 USD nhưng cũng có những ngôi nhà tôi xin được. Quan điểm của tôi khi sưu tầm nhà cổ là vừa phải đẹp vừa phải có lý lịch đáng tự hào. Nhà đẹp nhưng lý lịch không sạch thì tôi không mua”.

Cú vồ hụt ngôi nhà cổ có một không hai

Dù đã mấy chục năm trôi qua, thế nhưng gã chủ Cố Viên Lầu vẫn không thể quên được cái cảm giác tiếc nuối lần đầu tiên gã mua hụt một căn nhà trăm năm tuổi. Theo gã kể thì lúc đó gã cũng chưa mê nhà cổ lắm, mà chỉ dựng một, hai căn chơi chơi. Bỗng có người thông tin cho hắn ở huyện Yên Khánh (Ninh Bình) có căn nhà trăm năm tuổi có một không hai ở miền Bắc.

Bị hấp dẫn bởi những thông tin đó, gã vội vã phi ngay đến địa điểm trên. Đến nơi, gã ngã ngửa người ra khi trông thấy đống hoa văn, họa tiết bị chủ nhà vứt chỏng chơ một góc. Gã tiếc đến đứt cả ruột gan, lòng mề khi biết ông chủ căn nhà quý giá đó đã “xẻ thịt” căn nhà lấy gỗ đóng cửa bano đời mới. Thế là gã đã đến muộn. Những họa tiết rồng hóa trúc, đục hồng, đục lựu được dồn nén tinh hoa của những người thợ tài ba đó, giờ nếu muốn đặt làm lại thì cũng không dưới 2 tỷ đồng. Ngồi thừ ra mất nửa ngày, gã đứng dậy bảo ông chủ: “Thôi, bác xẻ ra rồi thì cho em mua mấy thứ rác này về chơi”.

Đục chạm hình ảnh thiên nhiên 4 mùa trên xà rường nhà cổ Văn Hải

Kể từ đó, Nguyễn Minh Thoa và cậu em Nguyễn Văn Hải bắt đầu chuyên tâm đi sưu tầm nhà cổ. Đến nay, ở vào tuổi ngũ tuần, gã đã có trong tay bộ sưu tầm 22 căn nhà cổ độc đáo, giá trị được trưng bày ở một nơi được gã đặt tên là Cố Viên Lầu.

Một góc Cố Viên Lầu

Tất cả 22 căn nhà đó đều là nhà Bắc bộ và có tuổi trên trăm năm. Hai anh em chủ nhân đã đặt tên các nhà theo tên của các địa phương sưu tầm được như Nhà cổ Gia Hòa, Nhà cổ Ninh Xuân, Nhà cổ Khánh Hòa, Nhà cổ Nông Cống, Nhà cổ Ý Yên, nhà sàn Quế Phong, Đình cổ Thanh Liêm, Lầu cổ Nghênh Tân Các... Cái cổ nhất mà năm tháng ghi trên thượng lương đã lên tới 350 năm.

Các ngôi nhà mang đậm nét văn hoá nhà Việt cổ của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Tất cả các ngôi nhà này đều được làm bằng gỗ quý với những đường nét hoa văn tinh xảo và sống động, tạo cho các ngôi nhà ở đây một kiểu dáng kiến trúc nghệ thuật đặc sắc. Tại ba gian giữa của các ngôi nhà được trưng bày các cổ vật Việt Nam quý hiếm, theo hệ thống từ thời kỳ hậu đồ đá mới, đến đồ đồng, đồ gốm, đồ sứ và cận đại.

Chỉ cho chúng tôi xem từng ngôi nhà trong khuôn viên, gã hào hứng tâm sự: “Nhà của các cụ mình hay lắm, mỗi chi tiết là một điều gửi gắm, càng ngẫm càng thấy hay. Nó hài hòa ở cấu trúc, thân thuộc bởi chất liệu, tinh tế ở hoa văn và cũng đầy giáo dục. Như cái ngạch cửa dạy người ta biết bước chân trái vào nhà và cúi đầu chào gia chủ. Nhà không sáng quá, không tối quá và đặc biệt thông thoáng. Ăn uống đáng bao nhiêu, cái không khí để thở mới nhiều, mới đáng coi sóc”.

Tổng giá trị lên tới 40 tỉ đồng

Trong số những ngôi nhà cổ đó, có những ngôi nhà gã rất gắn bó và như cảm nhận được cả hồn cốt của ngôi nhà. Chuyện lạ ở nhà cổ Thọ Xuân là một ví dụ. Tại căn nhà này, cứ đúng 12h trưa, vô tình người ta lại nhìn thấy một con rắn trắng to bằng bắp đùi bò trên xà nhà mà chẳng ai bắt được bao giờ. Ban đầu con rắn chui ra từ một nách nhà leo qua xà ngang rồi chui vào một cái lỗ nẻ bé tí. “Vì sao một con rắn to như thế mà chui được vào cái lỗ bé tẹo thì tôi chịu không giải thích được” - Gã chủ Cố Viên Lâu nhún vai bất lực.

Thoạt kỳ thủy đây là ngôi nhà của một ông thầy phù thủy, theo một số nhà nghiên cứu về văn hóa tâm linh mà Thoa quen biết, thì họ cho rằng con rắn mà gã trông thấy thực ra là con rồng trắng được lưu truyền trong sử sách. Hay nó còn là “tiếng mộc” của ngôi nhà này. Khi phát hiện thấy sự lạ này, Thoa đã mua về một bức đại tự có 2 con rồng chầu mặt nguyệt với 3 chữ Đức Thành Long. Từ khi treo bức hoành phi đó thì sự lạ về con rắn trắng không còn xảy ra nữa.

Tàn buổi rượu, trước khi chia tay với ông chủ Cố Viên Lầu Nguyễn Minh Thoa, tôi hỏi gã về một con số mà có thể đoán rằng không nhỏ. Tính toán một lúc, gã quay sang cười rất thật: “Thực ra, để có được một đám đất như thế này, có được một số lượng tài sản lớn như thế này, nếu không có tiền thì một ngàn lần cũng không thực hiện được. Nhẩm tính một cách khiêm tốn thì tổng giá trị tài sản ở Cố Viên Lầu của tôi cũng phải lên tới 40 tỉ Việt Nam đồng”.

Trong lúc chúng tôi đang há mồm há miệng vì... choáng, thì gã lại cười hề hề: “Đấy là cộng cơ học thế thôi chứ đối với tôi tất cả những cổ vật ở đây đều vô giá. Nếu cộng cả giá trị văn hóa, lịch sử của các cổ vật thì nó lên tới mấy trăm tỉ cũng chẳng sai”. Và đúng là gã dị nhân ở bến Tam Cốc này đã nói không sai!

Ngôi nhà cổ đặc biệt Đó là ngôi Nhà cổ Thọ Xuân được sưu tầm tại huyện Thọ Xuân tỉnh Thanh Hoá. Ngôi nhà được xây dựng vào năm Nhâm Tuất (1802) đời vua Gia Long, với tổng diện tích sử dụng là 111.7m2. Nhà được làm theo kiến trúc “hiên tiền cổ ngỗng xà đùi bảy bóng”. Kết cấu gồm 3 gian, 2 dĩ và 2 nhà ngang. Tổng thể mặt bằng hình chữ môn. Vật liệu chủ yếu cất dựng nhà là gỗ xoan Thanh Hoá. Ngôi nhà có kiến trúc mái rất đặc biệt, cũng được lợp bằng ngói vẩy cá nhưng 4 góc mái được làm những tàu đao cong vút bay bổng, tạo nên sự mềm mại và nét đặc sắc cho ngôi nhà. Trong nhà ngoài các nội thất được bày theo phong cách cổ thì còn trưng bày bộ sưu tập choé rồng với 100 chiếc, chiếc cao nhất là 65 cm, chiếc nhỏ nhất 25cm, đây là bộ sưu tập lớn nhất Việt Nam hiện nay. Bộ sưu tập 100 chóe lớn nhất Việt Nam Còn một ngôi nhà cổ đặc biệt khác đã trên 100 năm tuổi được ông chủ sưu tầm ở xã Khánh Hoà, huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình. Với diện tích 103,6 m2, kiến trúc nhà theo lối “hiên tiền cổ ngỗng”, tổng thể kiến trúc hình chữ “môn” gồm 3 gian, 2 dĩ , 2 trái. Các hoạ tiết trong nhà được đục chạm tinh xảo có giá trị nghệ thuật cao. Nhà có sự phối kết hợp giữa đá và gỗ, mang đậm nét văn hoá nhà cổ của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Tại ba gian nhà ngoài được trưng bày nội thất trên là hoành phi câu đối, dưới là tủ chè, sập gụ và bộ sưu tập đồ sứ có từ thế kỷ 18 -19.

Nguyễn Thắng