Xóm chài ven đô: Nhiều thế hệ “thèm” con chữ

Mùa mưa, làng chài bị cô lập bởi nước. Ảnh: HP

Xóm chài có nhiều “không”

Chỉ cách phố phường Hà Nội nhộn nhịp một con đường lại có một thế giới đối lập lặng lẽ sinh tồn. Đây là những xóm nổi nằm không xa chân cầu Long Biên, đã tồn tại hàng chục năm nay.

Họ là những người lang thang, rời bỏ quê quán từ nhiều nơi vì nhiều lý do khác nhau tụ về đây để làm ăn sinh sống. Ở đây, người dân sống giữa sông nước, trong cảnh “3 không”: Không giấy tờ tùy thân, không điện và con em không đến trường.

Ngày đầu tháng 9, chúng tôi men theo con đường đất đến với bà con làng chài hai phường Phúc Xá và Ngọc Thụy. Cơn mưa lớn gần một tuần trước vẫn khiến con đường đất độc đạo vào xóm chài nhão nhoét. Có những đoạn đường bùn khiến bước chân người đi lún ngập mắt cá chân càng làm cho sự kết nối giữa phố phường đèn hoa và xóm chài nghèo trở nên xa cách. Mùa này, xóm chài lẩn khuất heo hút sau những rặng dâu xanh tốt lút đầu người.

Câu chuyện về cậu bé có tên Gia Huy 5 tuổi nhưng không được đi học mẫu giáo, không phải cá biệt ở đây. Ở làng chài thuộc phường Phúc Xá thì 4 tuổi, 5 tuổi hay nhiều tuổi hơn nhưng chưa được đi học cũng là chuyện rất bình thường. Thực tế, thế hệ ông, bà, bố mẹ không có giấy khai sinh, không hộ khẩu thường trú, không giấy tạm trú. Bởi vậy, đời con, đời cháu lại phải vá víu nơi sông nước này. Một cái "tên được khai sinh" đúng nghĩa thật khó xuất hiện trong xóm chài này.

Anh Nguyễn Văn Thương, một cư dân không cố định ở đây nói: “Dân chài nay đây mai đó dọc sông, chẳng biết nơi nào cố định mà định cư nên con em không có giấy khai sinh, muộn giấy khai sinh là chuyện bình thường. Bây giờ, trẻ con vào trường phải có giấy tờ đầy đủ, nhà trường mới nhận, thiếu thì chịu. Với lại, chưa nói đến trẻ vào lớp 1 để học cho biết chữ. Hầu như trẻ em ở đây đều không học mẫu giáo vì chi phí học hành hàng triệu đồng/tháng. Nên nhiều người đành để con ở nhà”.

Câu chuyện của anh Thương là sự thật mà tưởng như đùa. Rất nhiều trường hợp không thể làm giấy khai sinh cho con. Cuộc sống mưu sinh khó khăn, những ông bố bà mẹ không hôn thú lại sinh ra những đứa trẻ phải chịu thiệt thòi. Cả xóm chài hàng chục trẻ em nhưng số trẻ được đi học chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Nhiều trẻ em theo mẹ kiếm sống đã không có cơ hội đến trường mẫu giáo.

Cơm chưa đủ ăn, nói gì đến học hành

Xóm trọ lao động nằm ở mép sông Hồng, con số trẻ em không được đến trường, phải theo cha mẹ mưu sinh không hề ít. Buổi sáng ở xóm trọ lao động ngay sau chợ đầu mối Long Biên hiu hắt bởi người lớn đổ ra đường mưu sinh, chỉ còn lại trẻ con. Một bé giới thiệu tên Hà, lý nhí: “Cháu 6 tuổi, quê ở Thanh Hóa, cháu theo cha mẹ lên đây bán hàng vặt”. Hỏi Hà vào năm học mới, bố mẹ có cho đi học không, Hà lắc đầu: “Cháu muốn đi học lắm nhưng không được. Đi ra phố mà nhìn thấy các bạn đi học là thèm lắm”. Ngập ngừng trong giây lát bé Hà thỏ thẻ: “Cháu với mấy đứa bạn cùng xóm thỉnh thoảng cũng nói nếu được đi học chắc là vui lắm!...”.

Ông Nguyễn Bá Huy ở khu dân cư số 3, phường Phúc Xá cho biết: “Dân lao động kiếm từng đồng, tiền đâu bỏ ra tháng tối thiểu tiền triệu cho con đi mẫu giáo. Kể cả những em theo cha mẹ từ tỉnh lẻ đến đây trong độ tuổi học cấp 1 cũng không đi học. Phần vì “không đúng tuyến”, phần vì cha mẹ không có điều kiện. Trẻ em diện như thế nhiều lắm”.

Con đường Phúc Tân chỉ cách mép nước sông Hồng vài trăm mét. Có những khu trọ có thể nhìn ra sông. Khu vực phía ngoài đê Nguyễn Khoái nhà cửa dày đặc, chật chột là nơi nương náu của không biết bao nhiêu dân ngụ cư. Trong số đó, có không ít trẻ em hoặc còn quá nhỏ cha mẹ mang theo để chăm sóc hoặc cùng gia đình bươn chải mưu sinh.

Bà Nguyễn Thị Mai, quê ở xã Hải Ninh, Tĩnh Gia, Thanh Hóa, trọ ở ngõ 277 đường Phúc Tân, năm nay 62 tuổi, đi bán dạo kiếm sống từ năm 1998. Những năm trước, bà Mai một thân một mình ở Hà Nội. Hiện nay, bà phải nuôi thêm đứa cháu ngoại. “Bố mẹ thằng cu này đi xuất khẩu lao động 2 năm rồi, bặt vô âm tín. Tôi mất liên lạc với chúng nó, về quê thì không có tiền, tôi buộc phải đưa cháu ra Hà Nội kiếm sống”, bà Mai giải thích lý do đưa đứa trẻ mới biết nói ra xóm trọ ngụ cư cùng mình. Không có người trông cháu, hàng ngày ngoài việc phải mang trên vai giỏ hàng với đủ thứ lỉnh kỉnh ví da, cắt móng tay, ốp điện thoại… bà Mai cõng thêm đứa cháu trên lưng. Hỏi bà, sao không cho cháu đi học? Bà cười: “Ăn còn không đủ, nói gì đi học”.

Bà Oanh, chủ một dãy trọ 4 phòng ở đây cho biết: “Trẻ con ngoại tỉnh ở đây nhiều lắm. Có đứa theo bố mẹ, có đứa bạn rủ, chúng làm đủ thứ nghề kiếm sống. Tất nhiên chúng không được đi học”.

Trăm ngàn khó khăn cùng lúc bủa vây xóm nghèo. Khi hỏi chuyện đến trường và đề cập đến tương lai thiệt thòi khi con em mù chữ, bất giác ai cũng buồn. Qua câu chuyện với những người làm cha, làm mẹ ở xóm nghèo này chúng tôi cảm nhận được, từ đáy lòng họ cũng mong muốn con cái được đi học để thay đổi cuộc đời nhưng “lực bất tòng tâm”. Vì với cảnh “ăn bữa trưa, lo bữa chiều” thì họ đành phải gác lại chuyện học hành của con cháu mình.

Hà Phương