Người mổ tim hai tay như một

Trong lĩnh vực ngoại khoa, ông cũng là một trong những chuyên gia hàng đầu. Sau mấy chục năm làm nghề, cầm dao mổ, những thành công và thất bại, ông đều nếm trải, chỉ có một điều, lương tâm của người thầy thuốc ấy chưa một lần phải cúi mặt trước người bệnh.

Thành công ca mổ phụ thuộc vào cái đầu...

Bắt đầu từ những ca phụ mổ cho GS Tôn Thất Tùng, ông Đệ nhớ lại công việc của mình. Trung bình mỗi tuần ông phải chuẩn bị cho thầy mổ khoảng 3 bệnh nhân. Trước thầy, ông trình bày tình trạng, diễn biến cũng như tiền sử của người bệnh. Với ông, sự thành công hay thất bại của một bác sĩ phẫu thuật phụ thuộc vào cái đầu và đôi tay. Cái đầu của người bác sĩ không phải chỉ là kiến thức trong sách vở, mà  còn phải xem xét, phán đoán tình trạng người bệnh. muốn thế, người thầy thuốc phải theo sát bệnh nhân, phải tiếp xúc  tốt với bệnh nhân, nếu không, người thầy thuốc không thể được phép cầm đến dao mổ.

Ca mổ đầu tiên của ông là phẫu thuật cho một bệnh nhân bị hẹp van tim, năm đó ông mới 27 tuổi. Khi được GS Tôn Thất Tùng giao mổ chính, ông cũng hồi hộp, cũng thắc thỏm lắm dù đấy không phải là ca mổ khó và với bất kỳ bác sĩ phẫu thuật tim nào cũng phải trải qua ca mổ đầu tay kiểu ấy.

Nhớ lại cái cảm giác đầu tiên ấy, ông Đệ kể, khi mình thò tay vào lồng ngực bệnh nhân, mình thấy hẫng vì không ngờ trái tim ấy nó lại to hơn mình tưởng. Dù đã trải qua hàng trăm lần phụ mổ, không còn xa lạ gì với cái kích cỡ của một trái tim, song cảm xúc ban đầu ấy còn theo ông Đệ đến mãi tận bây giờ.

Khó khăn nhất đối với một bác sĩ chuyên phẫu thuật tim như ông, là lần nào cũng phải đối diện với câu hỏi của người nhà bệnh nhân: Tỉ lệ phần trăm sống là bao nhiêu, chết là bao nhiêu? Ông bảo, ngày còn trẻ, ông hăng lắm, nếu bệnh không quá nặng, ông hay trả lời: “vài ngày thì khỏi”. Nhưng thực ra, đối với những bệnh nhân tim mạch, nhiều khi mổ xong, đã thành công trên bàn mổ nhưng phải đến cả tuần mới biết họ sẽ sống hay chết. Nên từ đó, ông mới rút cho mình kinh nghiệm, nên thường trả lời nước đôi là 50%.

“Nhưng nhiều người lại vặn vẹo, bệnh này 95% là sống cơ mà, tôi bảo, với số đông thì là thế, còn với cá nhân thì chưa chắc, nhỡ chẳng may rơi vào 5% còn lại thì sao?”, ông kể.

Nuôi dưỡng những hy vọng mong manh

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống theo ngành y, GS Đặng Hanh Đệ luôn tự hào về mỗi thành viên trong gia đình. Cụ Đặng Hanh Kiên, thân sinh của GS Đệ từng là người làm trong ngành y từ thời Pháp thuộc. Gia đình cụ có 4 người con trai đều làm ngành y, hầu hết đều đã được phong giáo sư. Đến nay, người con trai duy nhất của GS Đệ cũng trở thành bác sĩ tim mạch đầy triển vọng.

Bệnh nhân mà ông nhớ nhất là một cô gái bị hẹp van tim. Cô gái ấy mới ngoài 20 nhưng vào viện trong tình trạng đã quá nặng, cơ thể phù nề khắp, người cha già phải dìu vào viện. Cha con cô đi hết các viện, ở đâu người ta cũng trả về... Ông quyết định mổ và hy vọng có thể cứu sống được cô gái, bởi nếu để thì đằng nào cô ấy cũng chết. Chi bằng biết đâu…

Một hi vọng mong manh, thực ra, ông dành nhiều cho người cha già của cô gái hơn là cho mình. Và rồi, với kinh nghiệm của một chuyên gia đầu ngành như  ông, kỳ tích đã xảy ra. Cô gái ấy thoát khỏi tử thần trong gang tấc và dần dần hồi phục, sau 1 tuần thì xuất viện. Nhiệm vụ của ông thành công ngoài sức mong đợi. Ông chẳng kịp nhớ mặt, nhớ tên bệnh nhân ấy.

Cho đến một ngày, cô gái ấy đến thăm ông. Ông không nhận ra và vẫn chẳng kịp nhớ tên.

Cho đến một ngày, ông nhận được một thiếp cưới được gửi đến tận nhà. Lần này thì ông nhớ cô bệnh nhân đặc biệt.

Ông mừng vì đã thành công với một số phận con người.

Ứng xử trước nỗi thất bại

Ông bảo, nghề này là loại hình lao động cả trí óc lẫn chân tay. Có những ca mổ phải đứng vài tiếng, có ngày người bác sĩ phải đứng từ sáng đến chiều, đầu óc luôn trong tình trạng căng thẳng thì có thể mắc sai lầm lắm. Có hai loại mắc lỗi, lỗi do mình gây nên và lỗi do đồng nghiệp mình gây nên.

Với loại lỗi nào, ông Đệ cũng là người đứng ra nhận lỗi, đứng ra đối mặt với người nhà bệnh nhân. Ông bảo: “Tự nhận lỗi công khai luôn luôn là một điều rất khó với bất kỳ ai, đằng này lại là trước những người nhà bệnh nhân, những người vừa chịu nỗi đau mất mát quá lớn”. “Thế ông mất bao lâu để chuẩn bị ra đứng trước mặt người nhà bệnh nhân?” Ông Đệ  thẳng thắn: “Cũng không lâu, chỉ một lát.

Nhưng đời làm thầy thuốc như tôi, có lẽ điều may mắn nhất là tôi luôn giành được sự ủng hộ, tin tưởng của bệnh nhân và người nhà của họ. Chưa bao giờ tôi bị phản ứng vì hầu hết họ đều hiểu, tôi đã làm hết sức mình. Cũng có lẽ do thái độ làm việc cũng như cách ứng xử của mình trước mỗi người bệnh nên khi tôi thất bại, họ đều chỉ nói đến hai chữ cám ơn và nhiều người an ủi lại rằng, số con họ, em họ nó chỉ đến được như thế”.

Sau này cũng vậy, ở vị trí trưởng khoa, có đôi lần ông phải đứng ra xin lỗi và nhận lỗi vì một sơ sảy của đồng nghiệp, ông cũng luôn luôn được người nhà bệnh nhân chấp nhận những lời xin lỗi chân thành, thẳng thắn ấy.

GS Đặng Hanh Đệ là một trong những bác sĩ phẫu thuật tài danh của đất nước và là người đầu tiên xây dựng khoa tim mạch của bệnh viện Việt Đức. Năm 1990, ông được mời làm trưởng khoa ngoại bệnh viện Hữu nghị Việt Xô. Với nhiều thế hệ học trò trường Đại học Y Hà Nội, GS Đệ là một người thầy đáng kính, đức độ.

Đến tuổi về hưu, Ban Giám đốc bệnh viện Hữu Nghị Việt Xô mời ông ở lại. Chẳng ham hố gì quyền hành hay chức tước, vì ông luôn tâm niệm “Quan nhất thời, dân vạn đại”. Ông thoả  thuận, mình ở lại để làm công tác đào tạo, hỗ trợ chuyên môn cho anh em cán bộ trẻ, chứ không phải ở lại để giữ ghế.

Nguyên tắc sống của cả gia đình người GS già mà đến giờ, người con trai theo nghiệp ông vẫn cứ tôn thờ và đi theo, ấy là tự đứng trên đôi chân của mình, không bao giờ đi nhờ vả người khác, làm lợi cho mình.

Chung Nhi