Hai trong một

Ngoài ra nhiều người thường hay nhầm lẫn, đánh đồng văn hoá với trình độ học vấn, nhưng sự thực lại không phải vậy. Đến nhà một lão nông, thậm chí mù chữ, dù bạn chẳng quen biết từ trước, nhưng ngay lập tức bạn được mời vào nhà uống nước, với một thái độ vồn vã. Ấy là lão nông có văn hoá. Nhưng rất có thể một ngày nọ bạn đến phòng làm việc của một vị học giả, dù đã có hẹn từ trước, vậy mà khi đã đứng rất lâu trước mặt ông ta, bạn vẫn không được ông ta mời ngồi, hành vi này của vị học giả là sự thiếu hụt về văn hoá.

Ý nghĩ trong đầu của lão nông và vị học giả là không nhìn thấy, nhưng khi ý nghĩ đó được bộc lộ thành hành động thì ai cũng có thể nhìn thấy và phân định được, hành vi đó là văn hoá hay không văn hoá.

Văn hoá rất đa dạng, vậy nên ở Châu Âu, bạn có thể lấy tên của ông, bà, cha, mẹ của người bạn thân thiết đặt thành tên cho con mình, người bạn đó sẽ rất cảm kích. Nhưng cũng với hành động đó, nếu bạn thực hiện ở Việt Nam thì lại bị coi là phạm thượng, tại nhiều vùng quê đã xảy ra xung đột, chỉ vì cách đặt tên như vậy. Tương tự, bạn có thể cho chú cún cưng ngồi cùng bàn ăn, nếu bạn đang ở nước ngoài. Còn khi bạn đang ở trong nước, hành động này sẽ bị cho là vô văn hoá. Người viết bài từng nghe câu chuyện, có anh nọ, sinh sống tại Hà Nội, cứ mỗi khi ngủ dậy là dắt chó đi…ăn sáng. Chó ngồi cùng bàn, chễm chệ bên bát phở to đùng, anh thanh niên này âu yếm gọi chó là "con". Nhiều thực khách thấy vậy phải thốt lên: "Hai cha con giống nhau quá!".

Tưởng chuyện đó đã là "khủng", hoá ra chưa là gì. Mới đây, tại Việt Nam, đã có người tổ chức sinh nhật cho chó, lại còn được lên báo hẳn hoi. Vụ "sinh nhật" vô tiền khoáng hậu này được tổ chức ở Sài Gòn, khổ chủ là giám đốc một công ty. Chú chó có cái tên rất…mỹ miều, nhưng dở tây, dở ta là LeVy. Theo mô tả của một người "dự tiệc" thì  LeVy vừa tròn 1 tuổi, thuộc giống Dobermann - một trong số ít các loại chó được đặt theo tên người. Số là vào thế kỷ XIX, ở nước Đức có ông Louis Dobermann, làm nghề thu thuế, thường xuyên phải qua lại các vùng đất đầy rẫy trộm cướp. Với công việc ấy, ông cần một giống chó thông minh, thính nhạy, khỏe mạnh, trung thành, vậy là vào năm 1890, ông đã lai tạo, cho ra đời chú chó dòng Dobermann. Hiện một chú Dobermann có giá bao nhiêu, mạng chưa đề cập nhiều, nhưng chỉ nhìn riêng khoản kinh phí đưa nó về Việt Nam, lên đến vài trăm USD cũng đủ biết nó giá trị không nhỏ.

Có lẽ vì “dòng giống” lâu đời, lại được đặt theo tên một ông Tây như vậy mà thực khách dự tiệc sinh nhật LeVy lên tới 60 người. Cũng như các bữa tiệc sinh nhật thường thấy khác, khoản không thể thiếu là bánh ga tô với dòng chữ Chúc mừng sinh nhật và màn hát tập thể bài "Happy Birthday LeVy" rôm rả. Thậm chí ông chủ buổi tiệc còn hướng dẫn LeVy cả cách phì hơi... thổi tắt ngọn nến. Khi bài hát vừa dứt, khách dự tiệc tiến lại LeVy vỗ về, cưng nựng và không quên tặng…phong bì cho nó. Một khách bật mí, trong phong bì của anh ta có 200 USD. 

Vậy là hai "nền văn hoá" đã được bộc lộ trong một sự kiện: Một là văn hoá sinh nhật chó (rất mới mẻ), hai là văn hoá phong bì (đã rất quen thuộc).

Không biết tới đây, còn loại "văn hoá" nào sẽ được du nhập? Nếu sau này tại Việt Nam có thêm đám cưới chó, giỗ 49 ngày mèo, lễ đầy tháng gà thì độc giả chớ lấy làm ngạc nhiên!

Nguyễn Đức