Vì sao trẻ nói dối?
GiadinhNet - Cha mẹ nào cũng mong muốn dạy cho con tính thật thà, biết nhận lỗi khi làm điều không đúng. Thế nhưng, thực tế cho thấy, trẻ vẫn nói dối. Vì sao vậy?
Nguyên nhân trẻ thường nói dối
Trẻ sợ bị phạt khi nói thật: Có những trẻ lấy đồ chơi của bạn, về nhà nói với mẹ và bị mẹ đánh. Lần sau, vì sợ bị đánh nên trẻ nói là bạn tặng.
Trẻ muốn được quan tâm, chú ý: Bé M (Hà Nội) học lớp 4, học lực trung bình khá, thường bị cô phàn nàn về việc học không tập trung, chậm tiếp thu. Tuy nhiên, một ngày, bé về khoe với mẹ hôm nay bài làm văn được 9 điểm và được cô giáo đọc mẫu trước lớp, cả lớp vỗ tay tán dương. Điều đó làm mẹ rất hài lòng và khen thưởng con. Vài ngày sau, mẹ vô tình lật vở con và thấy bài văn đó bé chưa hoàn thành và bị cô phê bình.
Từ trường hợp cụ thể này, có thể thấy, những trẻ nói dối thường là không có điểm nào nổi bật (như, không học giỏi, cô không gọi trẻ phát biểu, không hát hay, không có cơ hội tham gia hoạt động đoàn đội...) vì vậy, trẻ không được biết đến. Do quan sát, trẻ nhận thấy nhiều bạn được chú ý khi được điểm cao, trẻ cũng muốn được như vậy. Khi trẻ nói dối mẹ (có thể xuất phát từ sự tưởng tượng, mong ước), lại nhận được sự khen ngợi, trẻ sẽ duy trì việc nói dối đó với mong muốn được quan tâm, chú ý hơn.
Học tập từ người lớn: Tình huống quen thuộc là khi người lớn muốn từ chối gặp ai đó, thường dặn trẻ khi khách đến nhà thì bảo bố mẹ không có ở nhà (dù bố mẹ đang ở nhà). Trẻ sẽ nhận thấy bố mẹ nói điều không thật và tự cho rằng hành vi này là được chấp nhận. Tương tự như vậy, sinh nhật mẹ bé C, bạn mẹ tặng món quà mà mẹ không thích nhưng mẹ vẫn khen đẹp trước mặt cô ấy. Hai tình huống này, dù nói dối tích cực hay tiêu cực, trẻ cũng học tập được qua quan sát.
Người lớn vô tình duy trì hành vi nói dối của con: Có những phụ huynh cười vui và khen con khôn ngoan khi nghe lời nói dối hoặc bông đùa của trẻ con, việc cười và khen đó khiến trẻ nghĩ rằng hành vi nói dối đó được khuyến khích nên sẽ tiếp tục duy trì.
Làm thế nào để ngăn chặn?
Cha mẹ là tấm gương: Trẻ thường học theo cách ứng xử của người lớn như cha mẹ, ông bà, thầy cô, vì vậy, nếu người lớn không nói thật, trẻ cũng bắt chước theo.
Dành thời gian cho con mỗi ngày: Trẻ luôn cần sự quan tâm của cha mẹ, thể hiện bằng hành động chơi cùng con, trò chuyện với con. Dành thời gian mỗi ngày, ngoài việc duy trì sự gần gũi với con, còn giúp phụ huynh nắm bắt được diễn biến hàng ngày, suy nghĩ, cảm xúc của con và hỗ trợ kịp thời khi có vấn đề.
Phân tích cho trẻ bằng những tình huống cụ thể về những lời nói dối gây hại và những lời nói dối có lợi cho người khác: Cụ thể ở hai tình huống nêu trên, tình huống bé M, phụ huynh sẽ nói về tác hại của nói dối là lần sau sẽ không ai tin lời con nói, dù con nói thật. Tình huống bé C, phụ huynh phân tích về sự lịch thiệp, tế nhị khi nhận được quà của người khác, nếu chê, người đó sẽ buồn, nên việc nói dối này sẽ khiến người đó vui và không gây hại. Tuy nhiên, việc phân tích này tùy thuộc vào độ tuổi và nhận thức của từng trẻ. Đối với trẻ dưới 3 tuổi sẽ khó để hiểu về tình huống thứ hai.
Chú ý những điều con làm tốt: Nếu trẻ ít được quan tâm, trẻ sẽ luôn thử những hành vi để tìm kiếm sự quan tâm của người khác. Vì vậy, để tránh những hành vi tiêu cực, phụ huynh cần chú ý đến những hành vi tốt dù rất nhỏ của con và khen ngợi hành vi đó. Việc khen ngợi giúp trẻ hiểu đó là hành vi được mong đợi và sẽ tiếp tục cố gắng làm điều tích cực để lại được khen. Phương pháp này được đánh giá là có hiệu quả cao để hạn chế những hành vi tiêu cực.
Ứng xử đúng đắn khi biết trẻ nói dối: Đầu tiên, phụ huynh cần bình tĩnh, việc tức giận có thể dẫn tới hành vi la mắng, đánh đập trẻ. Sau đó, phụ huynh cần tìm hiểu động cơ của việc nói dối và cần trao đổi thẳng thắng, nghiêm túc với trẻ về hành vi đó. Bầu không khí an toàn (không đe dọa), cởi mở là điều kiện cần để trẻ có thể trao đổi với phụ huynh về lý do nói dối (nhưng vẫn giữ thái độ nghiêm túc). Khi hiểu được lý do, phụ huynh phân tích với trẻ điều đúng hoặc sai và hỏi trẻ về giải pháp nếu gặp lại tình huống tương tự, giúp trẻ đưa ra giải pháp hợp lý nhất. Sau đó, phụ huynh tiếp tục dõi theo hành vi và cách ứng xử tốt của trẻ để kịp thời khen ngợi hành vi tốt hoặc tiếp tục điều chỉnh hành vi chưa phù hợp.
Đối với những lời nói dối ngoài sức kiểm soát hoặc khó khăn trong xử lý, phụ huynh có thể tìm đến sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý.
ThS Nguyễn Thị Diệu Anh
(Khoa Tâm lý, Bệnh viện Nhi Đồng 1, TP HCM)
Đi họp lớp, tôi bị bạn cũ chế nhạo vì đi xe đạp, mặc quần áo rẻ, dùng điện thoại 2 triệu: Thấy chiếc xe đến đón tôi, ai nấy đều nín lặng!
Gia đình - 1 giờ trướcTrong buổi họp lớp cũ, dù bị bạn bè “chê cười” vì đi xe đạp, dùng điện thoại 2 triệu… nhưng người đàn ông này vẫn giữ thái độ rất bình tĩnh, không để những lời nói này ảnh hưởng đến trạng thái của mình.
4 con giáp bắt đầu gặp nhiều may mắn vào giữa năm 2024, không chỉ gia sự suôn sẻ mà còn phất lên ở hai điều này
Gia đình - 1 giờ trướcGĐXH - Từ giữa năm Giáp Thìn 2024, bốn con giáp này sẽ được sao tốt soi rọi, gia đình hạnh phúc, vận may ập đến tấp nập.
Những cặp vợ chồng có hôn nhân hạnh phúc luôn nói 'KHÔNG' với 9 điều này
Chuyện vợ chồng - 3 giờ trướcGĐXH - Hôn nhân và tình yêu của hai bạn sẽ luôn tuyệt vời nếu không mắc phải 9 điều cấm kỵ dưới đây.
Những lời khuyên giúp hôn nhân hạnh phúc, nghe qua tưởng đúng nhưng thực tế lại phản tác dụng
Chuyện vợ chồng - 5 giờ trướcGĐXH - Khi kết hôn, chúng ta thường nhận được rất nhiều lời khuyên để giữ gia đình yên ấm. Có những ý tưởng tưởng là đúng nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại.
70 tuổi, tôi ước mình làm 4 việc này sớm hơn để những năm cuối đời dễ dàng, ung dung chẳng dựa vào con cái
Gia đình - 7 giờ trướcNgười đàn ông Trung Quốc có cuộc sống hưu trí như ý sau khi rút ra những kinh nghiệm từ chính bản thân mình và quan sát người cao tuổi xung quanh.
Điều sốc nhất bạn từng nghe từ mẹ chồng? Tiết lộ từ các con dâu sẽ khiến bạn thấy mình còn may mắn
Gia đình - 7 giờ trướcGĐXH - Nàng dâu và mẹ chồng có khoảng cách là chuyện chẳng hiếm. Tuy nhiên, khi nghe những chia sẻ từ các chị em dưới đây hẳn bạn sẽ thấy thật khó nói nên lời.
5 cung hoàng đạo có sự nghiệp thăng hoa nhất năm 2024
Gia đình - 10 giờ trướcGĐXH - Những bước đột phá về công việc năm 2024 sẽ giúp sự nghiệp 5 cung hoàng đạo này phất lên như vũ bão.
Đứa trẻ được cha mẹ dạy dỗ đúng cách sẽ có 5 dấu hiệu điển hình
Nuôi dạy con - 11 giờ trướcGĐXH - Các nhà nghiên cứu đã tổng kết 5 dấu hiệu cho thấy một đứa trẻ được nuôi dạy và trưởng thành lành mạnh.
Người hiểu được 3 quy luật này, khó khăn đến mấy cuộc đời sớm muộn cũng có ngày 'lên dốc', hạnh phúc và tiền tài đều trong tầm tay
Gia đình - 13 giờ trướcKhoảng cách cơ bản nhất giữa một cuộc sống bình thường và một cuộc sống xuất sắc là gì? Câu trả lời không phải tài năng hay cơ hội mà nằm ở việc hiểu 3 sự thật này.
5 chòm sao khi tiếp xúc cảm giác rất dễ tính nhưng đừng nghĩ đến việc bắt nạt họ
Gia đình - 14 giờ trướcGĐXH - 5 cung hoàng đạo này luôn tạo cho người đối diện cảm giác dễ gần, dễ tính, sao cũng được nhưng chớ dại mà động vào họ.
Về hưu, tôi nghiệm ra có 2 điều nhất định không được nói với người thân để cuộc sống hạnh phúc, vui vẻ hơn
Gia đìnhGĐXH - Trải qua nhiều lần sai lầm, ở tuổi nghỉ hưu, bà đã biết điều gì nên nói và không nên nói.