Vì sao người Việt mua muối ngày mùng 1 Tết?

6h sáng, gọi với cô bán muối, chị Mai (phố Võng Thị) cầm tờ polyme 20.000 mới cứng trên tay, chạy vội từ trong nhà ra đưa cho người bán muối. Chị Mai, 30 tuổi không quên chúc sức khỏe, hạnh phúc đến người được xem đi làm sớm nhất trong năm.

Sáng tinh mơ, tiếng rao bán muối đã khắp phố phường Hà Nội. Ảnh: ST

"Tôi chỉ nghe các cụ dặn lại là đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi. Còn thực hư thế nào chưa được rành lắm...", vị khách tủm tỉm nói. Chị cho biết, trước đó, năm nào mẹ chị cũng dậy sớm chờ những người bán muối dạo đi qua phố để mua.

Không riêng chị Mai, nhiều người đi lễ chùa về sớm cũng dừng chân bên hàng muối lưu động để mua. Cầm túi muối với giá 10.000 đồng chỉ được một nhúm, bà Phúc không chút phàn nàn. Bà vui vẻ kể về phong tục đẹp của người dân Việt cho cặp vợ chồng trẻ đứng cạnh bên đang mua hàng.

"Mua muối ngày đầu năm không chỉ có ý nghĩa về văn hóa ẩm thực mà còn có ý nghĩa về tình cảm. Bởi muối là thứ mặn, thể hiện sự đậm đà cho các mối quan hệ trong gia đình...", bà Phúc nói. Chính lý giải đó, theo bà lão 67 tuổi, nhiều gia đình nếu không mua được muối ngày mùng 1 Tết, ngày đầu tiên đi chợ trong năm họ sẽ gắng mua lấy ít muối.

Mỗi khách hàng đến mua muối, thiếu nữ mặc chiếc áo mưa nhằm tránh rét không quên gửi những lời chúc mừng dịp Xuân đến. Ảnh: st

Tục mua muối được người xưa nhắc nhớ trong câu tục ngữ: “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”. Theo quan niệm của người xưa, muối là thứ mặn, chống xú uế, và có thể xua đuổi tà ma, và đem lại nhiều may mắn trong gia đình. Tục mua muối đầu năm còn có ý nghĩa cầu mong sự đậm đà trong tình cảm gia đình, sự hòa thuận, gắn bó keo sơn giữa vợ chồng, con cái. Hơn thế nữa còn là sự mặn mà, tình thân thiết quanh năm trong các quan hệ ứng xử, quan hệ làm ăn. 

Nhà thơ Trần Trương có nhiều năm nghiên cứu văn hóa truyền thống cho rằng, hạt muối mang trong mình ý nghĩa phi vật thể sâu sắc. Ông cho rằng: “Đầu năm người ta mong muốn phải có cái đậm đà, mà muốn đậm đà thì phải có muối và đậm đà ở đây chính là cái đậm đà tình cảm gia đình, làng xóm, anh em, bè bạn. Tình cảm của chúng ta phải mặn mà, đằm thắm thì mọi việc nó mới thật được”.

Người ta thường mua muối vào sáng mùng Một Tết. Tuy nhiên, khi mua nên chú ý mua một bát đầy có ngọn và trả tiền tương ứng một hai cân để cầu may. Điều đặc biệt ở đây là muối bao giờ cũng đong có ngọn, chứ không gạt miệng sợ về sẽ mất lộc, mất mặn mà.

Ngược lại với tục mua muối, người ta thường tránh mua vôi đầu năm vì vôi trắng, người xưa quan niệm vôi là biểu tượng cho sự bạc bẽo, ca dao xưa cũng đã có câu “bạc như vôi”. Chính vì thế, đầu năm phải tránh mua vôi để tránh những rủi ro trong năm mới, tránh được những mối hiểm nguy, hiềm khích, rạn nứt và đổ vỡ trong quan hệ tình cảm gia đình cũng như công việc.

Chỉ nên mua vôi vào cuối năm để quét lại nhà, tường cổng cho sạch sẽ, trắng tinh tươm, chuẩn bị đón năm mới. Vôi quét nhà cuối năm cũng có ý nghĩa là xóa đi những điều không hay trong năm cũ, thể hiện một sự khởi đầu, bắt đầu mới mẻ, tinh khôi để sửa chữa những sai lầm, khôi phục những thất bát đã qua.

Tục lệ này ngày nay ít có người quan tâm, nhất là những người trẻ. Tuy nhiên, nhiều gia đình người Việt vẫn luôn nhắc nhở con cháu giữ gìn những thói quen và quan niệm đẹp đẽ đã có từ lâu đời của nhân dân ta.

K.N(th)