Phố cổ xôn xao!

Đây là nơi “nhạy cảm kiến trúc” nhất của Thủ đô nghìn năm văn hiến, nên nhất cử nhất động ở khu vực này đều được mọi người quan tâm, bình xét. Đầu tháng 4, báo chí đưa tin “Hà Nội đồng loạt tân trang 75 tuyến phố, trong đó có nhiều tuyến thuộc phố cổ được sơn đồng màu”. Ông bạn kiến trúc sư kỳ cựu, nguyên cán bộ Sở Quy hoạch kiến trúc thành phố giật mình nói với người viết bài này: “Mình vừa dự một cuộc hội thảo tại trung tâm thông tin phố cổ, mà chưa nghe nói đến chuyện sơn quét đồng màu như vậy. Bảo tồn phố cổ đâu phải là việc làm mới, mà phải giữ gìn giá trị của di sản theo đặc trưng từng loại công trình. Phải có thiết kế cải tạo, chỉnh trang cho từng tuyến phố chứ không phải là quy định chung cho cả khu vực”.

Mới đây, tại Tháp nước Hàng Đậu có trên 100 tuổi ở ngã sáu các phố cổ Hàng Than, Hàng Lược, Hàng Giấy, Hàng Đậu, Quán Thánh, người ta đang bắc kín giàn giáo để thợ trát vữa xung quanh toà tháp. Người đi đường đều nhìn vào một tấm pano lớn treo gần đấy giới thiệu nội dung cuộc chỉnh trang tháp cổ lần  này (tháp đã qua hai lần sửa chữa): “…được sơn màu trắng xanh hiện đại”. Nhiều người, dẫu không phải là kiến trúc sư cũng đều ngạc nhiên bảo nhau: “Thế thì còn gì màu thời gian nữa!?”. Chắc hẳn nghe dư luận xôn xao, nên ông Phó ban Chỉnh trang đô thị Hà Nội liền cải chính ngay, nhờ báo chí loan tin hộ: “Do đơn vị thiết kế viết sai về màu nên dễ gây hiểu lầm, chứ vẫn chỉ là phá bỏ lớp vữa cũ, thay bằng lớp vữa bê tông và để mộc thôi”. Một điều hệ trọng về nguyên tắc chỉnh trang bảo tồn phố cổ như vậy mà đơn vị thiết kế cũng “viết sai”, thì không hiểu sẽ còn bao nhiêu điều hệ trọng khác cũng có thể sai?!

Khu phố cổ Hà Nội rộng 100 ha với 85.000 dân nằm trong địa bàn 10 phường thuộc quận Hoàn Kiếm, hiện có khoảng 1.000 ngôi nhà có giá trị bảo tồn. Từ năm 1995, Bộ Xây dựng đã đưa ra nguyên tắc bảo tồn trùng tu khu phố cổ; năm 2004 lại được Bộ Văn hoá - Thông tin (cũ) chính thức công nhận là Di tích lịch sử quốc gia. Hiện nay, các chuyên gia đang gấp rút chuẩn bị hồ sơ để trình lên UNESCO đề nghị công nhận là Di sản văn hoá thế giới. Có một thực tế là, khu phố cổ Hà Nội đang ngày càng xuống cấp, việc tu sửa chỉnh trang lại khá tuỳ tiện, thiếu nhất quán. Đã có biết bao cuộc bàn thảo, tranh luận của các chuyên gia về việc bảo tồn di sản, mà vẫn chưa đưa ra được một phương án tối ưu nào. Trùng tu, chỉnh trang di tích cổ là việc làm thường xuyên, vì thế phải hết sức hệ trọng, tỉ mỉ tuân theo những nguyên tắc nhất định. Đã có khá nhiều chuyện “cười ra nước mắt” trong trùng tu bảo tồn phố cổ trước đây, giờ cũng với công việc hệ trọng này, Hà Nội cần thận trọng để  không thể lặp lại những sai lầm trong quá khứ.

 

Phạm Quang