NSƯT Thành Lộc - Vì sống thật mà thành "gai"

- Vì sao anh không giữ nghệ dành Thành Tâm, duy tâm một chút, phải chăng anh nhìn thấy nếu là Thành Tâm thì sẽ không nổi tiếng và đi vào huyền thoại như một Thành Lộc hiện nay?

- Sân khấu là thánh đường, mà anh lại là một "phù thủy". Xin hỏi, tại sao người ta không gọi anh là thiên thần hay ông hoàng? Anh lý giải thế nào về sự so sánh đối lập này?

- Nếu như người ta đã nói, anh thử tìm hiểu và hỏi người ta xem. Đúng là sân khấu đối với chúng tôi như một thánh đường. Nếu cho đó là thánh đường nghệ thuật thì người nghệ sĩ cũng có thể gọi nôm na là vị linh mục dẫn dắt các con chiên đồng hành với mình (chứ không phải đi theo mình). Danh từ "phù thủy" mà mọi người tặng, tôi xem đó là một lời khen ngợi. Vì phù thủy thì luôn có sự biến hóa và mê hoặc. Tạm bỏ qua sự khiêm tốn, tôi có thể nhận thấy trong cách biểu diễn của mình có thể mê hoặc được người xem. Tôi có khả năng thể hiện và biến hóa nhiều loại con người khác nhau trên sân khấu nên không có gì lạ khi tôi được cho là nhà ảo thuật hay một tay phù thủy. Nó không mang tính chất phỉ báng. Tôi rất thích "mỹ từ" này.

- Anh thật sự đam mê trong nhân vật "kinh điển" hay "tưng tửng" hơn?

- Tôi yêu tất cả các loại vai. Tôi thích ví mình như một vận động viên bơi lội chuyên nghiệp vậy. Tôi thích bơi mọi kiểu, để thấy thú vị với chính khả năng của mình, để thấy mình không bị nhàm chán. Nó như một bài tập gym để mình hoàn hảo hơn.

- Tôi thật sự thắc mắc, ở tuổi của anh tại sao lại còn qúa nhiều chất "trẻ thơ" để làm nên những ý tưởng cho các vở kịch thiếu nhi một cách thuyết phục đến vậy?

- Tố chất đó là cá biệt. Vì làm sân khấu thiếu nhi không hề dễ dàng. Có nhiều nghệ sĩ tài ba lắm chứ, nhưng họ không nhảy qua được lãnh địa này. Chỉ một số ít thôi vì nó mang tính đặc thù hết sức riêng biệt. May mắn bên cạnh tôi còn có một số nghệ sĩ cũng "điên khùng" không khác tôi là mấy như Hữu Châu, Thanh Thủy, Hoàng Trinh, Đại Nghĩa, Đình Toàn...Họ là thiên tài với những thiên khiếu chẳng ai giống ai. Khi gặp nhau mới cùng nhau phát triển. Và điều quan trọng nhất là chúng tôi có khả năng diễn đạt lại chất trẻ thơ như thế.

- Đúng 10 năm nghệ sĩ Thành Lộc về với sân khấu Idecaf, nhìn lại 10 năm qua anh có mãn nguyện với tất cả những gì anh cống hiến cho sân khấu này chưa?

- Anh có thể nhớ được hết những giải thưởng mà anh đã sở hữu, bao nhiêu vai diễn mà anh tham gia không?

- Tôi không quan tâm nhiều đến giải thưởng và cũng không thể nhớ hết hàng trăm vai diễn đã kinh qua. Nhưng chắc chắn một điều khi anh nhắc đến bất cứ vai diễn nào, tôi sẽ không bị nhầm lẫn.

- Nhiều khán giả tìm đến sân khấu Idecaf chỉ muốn được nhìn thấy nghệ sĩ Thành Lộc diễn. Chính vì vậy hầu hết các vai diễn quan trọng anh đều đảm nhận. Sao anh lại có đủ sức khỏe để gánh vác nhiều loại vai và chạy nhiều show đến như vậy?

- Chạy show, đó là cái thời trai trẻ. Bây giờ tôi đã ổn định và không có khái niệm chạy show nữa rồi. Hơn nữa, trong tôi có máu công chức. Một ngày chỉ muốn diễn một suất buổi tối thôi. Như vậy tôi mới toàn tâm, toàn ý, sức khoẻ và tâm thái cho vai diễn của mình. Đó là lý do tại sao khán giả luôn thấy một Thành Lộc lúc nào cũng tràn trề năng lượng trên sân khấu. Tôi là một diễn viên và cũng là khán giả của những nghệ sĩ khác nên tôi rất hiểu tâm lý của khán giả. Tôi cũng rất khó chịu khi xem một diễn viên 20 phút trôi qua rồi mà họ vẫn là họ chứ không phải là nhân vật họ đang thủ vai: quên thoại, phì cười, không biểu cảm...Tôi không thích điều đó nên không muốn lập lại ở chính mình. Tôi quan nhiệm, cho dù khán giả có bỏ ra 10.000 đồng để mua vé cũng phải xứng đáng được xem một vở diễn nghiêm túc. Người nghệ sĩ phải có lòng tự trọng chứ không phải làm trò hề hay bỡn cợt trên sân khấu. Đó là sự xúc phạm khán giả!

- Khán giả chưa bao giờ bỏ về nửa buổi biểu diễn khi có anh. Một giả thiết buồn, có ngày nào đó khán giả phải bỏ về giữa chừng thì anh nghĩ lúc đó là vì lý do gì?

- Không có lý do nào khác đó là tác phẩm của mình không thuyết phục. Trường hợp này có thể xảy ra ở bất cứ sân khấu nào. Nếu lấy lý do là vì tên Thành Lộc mà đến thì tôi tin họ đến với tôi là biết rằng vở diễn đó chất lượng không tốt. Nếu giả thiết đó xảy ra, họ đứng lên và ra về thì tôi biết rằng câu chuyện mình kể họ không quan tâm. Tôi tin vào nội lực của mình, vì còn lại 50% khán giả chia sẻ với mình, 100% khán giả ra về thì lại khác.

- Nghệ thuật hát bội - một bộ môn truyền thống hiện đang bị lãng quên dần. Vì sao anh không dùng tên tuổi của mình để gây dựng và lôi kéo khán giả đến với hát bội như anh đã từng thành công về kịch. Đó có thể là điều ý nghĩa nhất để anh tiếp nối truyền thống của thân phụ mình?

- Tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ làm mưa làm gió ở một lĩnh vực mà tôi không am hiểu nhiều về nó. Với lại, một cánh én nhỏ thì không thể làm nên mùa xuân. Một bộ môn truyền thống mà bị mai một, lỗi lớn nhất là từ người quản lý nó. Cái này nằm trong hệ thống giáo dục. Người nghệ sĩ dù "lớn" đến đâu cũng không đủ sức lôi kéo khán giả khi công chúng không được giáo giục về nó. Ví như, đối với các nước Tây phương, nếu hỏi một em học sinh ở nước họ nhạc kịch là gì, múa ba-lê là gì, nó sẽ trả lời ngay lập tức. Còn ở nước ta, thử hỏi có mấy ai biết được hát bội hay chèo cổ là gì? Nên việc này đối với tôi là một "điệp vụ bất khả thi". Chúng ta đang không biết qúy trọng tài sản văn hóa mà chúng ta đang có. Tôi cũng luôn trăn trở về điều này. Bản thân những người nghệ sĩ có tâm như chúng tôi cũng từng được các ban ngành chức năng hứa hỗ trợ để đưa những vở kịch lịch sử vào học đường, nhưng rồi lời hứa ấy cũng mất tích một cách bí ẩn luôn. Bây giờ thì tôi thực sự "lực bất tòng tâm".

- Người nghệ sĩ nói chung và anh nói riêng rất tài giỏi khi kiểm soát cảm xúc để hoàn thành vai diễn. Thế nhưng trong cuộc sống có khi nào sự tài hoa đó làm cho anh mất đi những cảm xúc như một người bình thường không? Bởi vì khi vui sướng hay đau khổ tột cùng họ vẫn có thể kiểm soát được chúng?

- Vậy cảm xúc giả - thật của một người nghệ sĩ là rất khó phân biệt thưa anh?

- Nghệ sĩ vốn đã không phải là…”người thường”, chính vì khác thường một chút mới là…nghệ sĩ. Thật ra từ nghệ sĩ bao hàm tất cả những điều mà anh đang thắc mắc đấy. Để thăng hoa trong nghệ thuật người nghệ sĩ ngoài tài năng họ phải biết hy sinh cái tôi riêng của mình. Như câu chuyện Kép Tư Bền, trong tác phẩm văn học cùng tên của nhà văn Nguyễn Công Hoan, mà ai cũng biết. Khi cha của anh chàng kép hát này chết anh vẫn tươi cười và làm trò hề trên sân khấu, rồi khi cánh màn nhung khép lại chàng kép này mới dám khóc cho mình. Tôi có biết một trường hợp như thế. Đó là nghệ sĩ Minh Nhí, khi đang diễn trên sân khấu thì anh nhận được tin cha mình qua đời và anh vẫn phải hoàn thành vai diễn của mình trong một vở hài kịch. Trên đường từ Sài Gòn về Sa Đéc trong đêm khuya anh đã nức nở khóc một mình trong xe. Anh thấy cảm xúc giả - thật của một người nghệ sĩ trên sân khấu và trên đường về thọ tang cha đều là đáng trân trọng phải không? Cũng rất khó để nói về sự thật - giả trong những hoàn cảnh như vậy. Bởi hầu hết những nghệ sĩ như chúng tôi đều sống rất nội tâm.

- Vậy mà nhiều ý kiến đánh đồng là nghệ sĩ thường “sống giả”. Nếu nói về quan điểm sống về thật - giả , cá nhân anh quan niệm nó như thế nào?

- Không phải sống giả mà có thể hiểu đó là sự hi sinh. Như thế này, trong triết học phương Đông người ta cho rằng nói dối là xấu xa nhưng triết học phương Tây thì thoáng hơn. Họ cho rằng đôi khi nói dối làm vui lòng người đối diện và đem đến lợi ích cho nhiều người thì nó lại mang giá trị đạo đức. Sống giả để lợi dụng, mưu cầu lợi ích cá nhân hay nói dối mà mang đến niềm vui cho nhân loại thì nó chỉ mang tính chất “hóa thân” mà thôi. Lúc đó “thật - giả” không nằm trong phạm trù đạo lý thông thường nữa rồi. Nhưng cần phải hiểu rằng, cảm xúc trong nghệ thuật trình diễn (dù có là một câu chuyện giả định) thì vẫn là cảm xúc thật.

- Như vậy thì “sự giả dối ngọt ngào” rất cần thiết trong cuộc sống này phải không anh?

- Không hẳn thế, tùy hoàn cảnh sống thôi. Vào những năm thập niên 70-80 kinh tế Việt Nam hết sức khó khăn và dĩ nhiên trong thời điểm này đã có sự “dối trá”. Tôi còn nhớ nhiều nhân vật nổi tiếng lúc bấy giờ trên các phương tiện truyền thông họ luôn cho rằng giá trị dinh dưỡng của bo bo ngang bằng với thịt bò, giá trị dinh dưỡng của đậu bắp ngang bằng với sữa bò. Đó là “dối trá” đấy. Nhưng hoàn cảnh lúc bấy giờ người ta không ăn gì khác ngoài bo bo thì sự nói dối đó giúp cho người dân lòng tin “ăn đi để mà sống”. Vậy thì sự nói dối lúc này là cần thiết. Bây giờ mỗi khi nhắc lại tôi cảm thấy mình xúc động nhiều hơn là căm giận. Bởi nếu không nói thế họ sẽ không ăn, không ăn thì đói…

- Còn anh, anh đã từng trải qua “sự dối trá ngọt ngào” nào anh không thể quên được và ngược lại anh đã từng tặng người khác một “sự thật đắng cay” nào mà muốn rút lại?

- Tôi có thói quen không bao giờ tâm sự chuyện khó khăn, phiền muộn từ công việc hay bên ngoài về nhà. Cha mẹ anh chị em tôi luôn nghĩ tôi là một người gặt hái được nhiều thành công ngoài xã hội cũng như sự thăng hoa trong nghệ thuật. Và tôi đã từng nói dối để họ tin rằng, con đường tôi đi là một con đường trơn tru, trải đầy những hoa hồng. Vì cha mẹ anh chị em tôi đã qúa cực khổ vì tôi. Tất cả những hy sinh của họ chỉ muốn nhìn thấy tôi thành tài và tôi không thể để họ nhìn thấy mình khó khăn, thậm chí thất bại. Tôi sẽ giữ thất bại, buồn phiền đó cho riêng mình.

Trong cuộc sống có lúc mình hữu ý làm người khác buồn lòng khiến mình ray rứt chứ. Tôi là người rất cứng đầu, nên thường là cái gai trong mắt nhiều người. Tôi là người không thích sống thỏa hiệp. Chính vì vậy con đường quan lộc của tôi rất trắc trở. Vì tính khí đó mà vô tình tôi đã làm tổn thương nhiều người. Sự chân thật đôi khi phải trả cái giá không rẻ. Tôi cũng đã thử tặng những “món quà” đó cho người khác nhưng sao vất vả qúa. Khổ nỗi mỗi lần muốn nói dối là vô vùng ngượng miệng. Tuy nhiên trong cuộc sống quá nhiều phức tạp này, mình cũng cần phải nói dối trong phạm vi lương tâm cho phép để bản thân mình được an toàn, và người khác cũng an toàn. Nhiều người ta không kính, ta vẫn phải “dạ, thưa” đó thôi!

- Đối với anh dường như đường công danh, chức tước cao không phải là mục tiêu lớn để anh phải đạt tới?

- Chính xác là như thế. Nó không quan trọng nhưng lại là nguồn hỗ trợ lòng tin cho mình trên con đường sự nghiệp mình đi. Nó như một bước ngoặt để đánh giá lại mình. Mình luôn gặp cản trở trên con đường đấy nhưng chưa bao giờ xem nó là chuyện lớn. Tôi hãnh diện với bản ngã của mình. Mình sống được trên đôi chân và tạo dựng được sự nghiệp như bây giờ là nhờ vào công chúng chứ không phải là chức vụ hay quyền hành.

- Anh đã không còn “hát vì trẻ em kém may mắn” nữa rồi. Những điều thần tiên của ngày xưa anh đã không làm lại nữa? Anh quên các em nhỏ này rồi sao?

- Tôi thích làm từ thiện âm thầm với những người…không nổi tiếng. Tôi không làm từ thiện cho một đối tượng nào riêng biệt. Nhưng ai thật sự cần giúp đỡ thì tôi tìm đến họ. Mỗi một thời điểm tôi có những việc làm với những chuyến đi từ thiện khác nhau.

- Anh vẫn làm từ thiện miệt mài, nếu nói anh làm từ thiện để đánh bóng tên tuổi là hoàn toàn sai vì tên tuổi của anh đã qúa “lung linh”. Sau mỗi chuyến từ thiện trở về anh thường nghĩ gì về mình và về người?

- Thấy nhẹ nhõm thì suy nghĩ gì nữa? Đạo lý ở đời cho ta thấy “cho người này sẽ nhận được ở người khác thôi”. Thật ra, tôi rất sợ gặp trực tiếp những mảnh đời bất hạnh, đau lòng lắm. Nó chỉ làm mình buồn hơn thôi. Tôi có nhiều người bạn tốt thường thay tôi đến những nơi đó. Nơi nào có máy chụp hình hay quay phim là tôi “né’.