Tự tử tuổi teen: Nhiều trẻ nghĩ… dám chết là anh hùng

Ông Nguyễn An Chất, GĐ Trung tâm tư vấn An Việt Sơn.

Ông Nguyễn An Chất, GĐ Trung tâm tư vấn An Việt Sơn:

Khi bị ép buộc, nhiều trẻ vị thành niên cãi lại thì bố mẹ còn biết được phản ứng của con, nhưng có nhiều trường hợp trẻ chỉ ngồi yên, không có phản ứng, khi đó không thể biết suy nghĩ của trẻ ra sao. Có những trẻ nghĩ đến hành vi tiêu cực là tìm đến cái chết thì thật khó lường”. 

Xã hội trong cơn lốc thị trường có những quy chuẩn đạo đức thay đổi, không thành ý thức thường trực, khi áp quy chuẩn hai thế hệ có độ vênh và dẫn đến sự khác biệt.

Trẻ biết về tự tử qua sách báo, phim ảnh, nhiều em suy nghĩ rằng dám chết là anh hùng, hay thậm chí có những trẻ còn suy nghĩ mình chết đi sẽ khiến cho nhiều người phải khổ, hối hận. Trong khi nhận thức của các em chưa hoàn chỉnh sẽ nghĩ đó là giải pháp để thoát khỏi những ràng buộc là người lớn.

Theo ông Chất, bố mẹ nên lắng nghe con, luôn trao đổi cởi mở, thân thiện để hiểu con, từ đó có những  định hướng để trẻ làm chủ mình dưới sự hướng dẫn tận tình của mình. Không có trẻ con hư, chỉ có người lớn không hiểu để dạy trẻ thành ngoan. Nếu không đặt lòng tin thì không thể thành công trong việc giáo dục các em.

Ông Hoàng Dương Bình, GĐ Trung tâm Tham vấn tâm lý Hoàng Nhân: Cùng con đi qua tuổi “thác ghềnh”

“Có hai trạng thái khiến trẻ tự tử. Một là do bệnh trầm cảm khiến trẻ luôn nghĩ đến tự tử dưới dạng ảo giác. Hai là do sang chấn tâm lý bất ngờ, trẻ bất mãn, xung đột trước một sự việc nào đó dẫn đến hành vi bột phát. Có nhiều đứa trẻ do thần kinh yếu, do nóng tính quá hoặc nhạy cảm quá rất dễ bị tổn thương bởi những sự việc bên ngoài.  

Bố mẹ nên chú ý tâm lý lứa tuổi với tính cách, cá tính và xu hướng thể hiện hành vi của con mình. Ảnh minh họa.

Khi xảy ra sự va chạm giữa các giá trị, xung đột suy nghĩ giữa trẻ và người lớn dẫn đến phản ứng lựa chọn: hoặc bỏ đi, hoặc đe dọa tự tử cho bố mẹ sợ hoặc ở nhà nhưng “chiến tranh lạnh”…Có nhiều trẻ có thể tự hài hòa để vượt qua cảm giác đó. Ngược lại có những trẻ không thể tự cân bằng dẫn đến xung đột tâm lý, một trong những nguyên nhân dẫn đến hành vi tự tử.”

Theo ông Bình, bố mẹ nên chú ý tâm lý lứa tuổi với tính cách, cá tính và xu hướng thể hiện hành vi của con mình, mối quan hệ, sự hiểu biết giữa các thành viên trong gia đình và mối quan hệ của con mình với bạn bè ra sao. Nên có kiểm tra, kiểm soát và được tham vấn.Tránh áp đặt với trẻ mà nên tôn trọng, phân tích để trẻ tự chọn quyết định đúng vì trẻ còn thiếu kiến thức, kỹ năng sống.

Không đóng khung, một chiều trong việc giáo dục con (vì quá lo lắng, yêu thương con theo cách của mình mà không hiểu con mình muốn gì hoặc lại không quan tâm để ý đến con do lo chuyện cơm áo gạo tiền…). Đặt mình vào lứa tuổi đó mình đã từng như thế nào để có cách ứng xử phù hợp với con.

Khi xã hội hóa ngày càng cao, cơ hội giao tiếp nhiều hơn, cơ hội diễn đạt và thể hiện cái tôi nhiều hơn, thì các quan điểm cũng nhiều hơn, đa dạng và cá nhân hóa hơn…con người phải thích ứng và chịu tác động bởi những điều đó, và trẻ vị thành niên cũng không nằm ngoài sự tác động này. Nếu trẻ không được định hướng đúng sẽ có sự lựa chọn không chuẩn mực. Khi bố mẹ quản lý con một cách lỏng lẻo cũng dễ bất lực hơn trước những hành vi bột phát của trẻ mà đáng sợ nhất là tự tử.

“Nếu so sánh cuộc đời con người giống như một con thuyền đi trên dòng sông thì giai đoạn lứa tuổi vị thành niên giống như một đoạn thách ghềnh. Phải hỗ trợ quá trình nhận thức cho các em để các em có đủ bản lĩnh đi qua đoạn thác ghềnh đó”- Ông Bình ví von.

PGS.TS Lê Thị Thanh Hương (Viện Tâm lý học).

“Hiện tượng tự tử ở vị thành niên diễn ra khá nhanh, trong đó có những nguyên nhân rất nhỏ như bố mẹ hay thầy cô mắng. Người lớn có cách ứng xử không thỏa đáng với các em là một phần nhưng cuộc sống luôn có nhiều điều bất ngờ, không như ý muốn mà trẻ phải biết đương đầu, chấp nhận và vượt qua. Trẻ phải có khả năng ứng phó với những sự cố, phải hiểu về ý nghĩa cuộc sống để tránh những hành vi tiêu cực.

Bố mẹ phải có ý thức để chuẩn bị cho con đương đầu những chuyện có thể xảy ra, qua lời nói, qua chuyện kể, trong mỗi hành động của con nên phân tích, định hướng để con tiếp thu dần dần mỗi ngày.

Lứa tuổi thanh thiếu niên đang trong giai đoạn mà quan hệ xã hội được mở rộng. Ngoài quan hệ với bố mẹ, nhà trường, thì quan hệ với bạn bè rất quan trọng. Trẻ thường chú ý đến phẩm chất, nhân cách của bạn bè và cũng muốn người khác tôn trọng mình về điều đó chứ không chỉ riêng năng lực học tập.

Trong khi người lớn nhiều khi không để ý đến điều đó, khiển trách có thể động đến lòng tự ái. Cách ứng xử bên ngoài không phù hợp sự phát triển dẫn đến rối nhiễu tâm lý tăng cao, trẻ ức chế căng thẳng hoặc trầm cảm, bất mãn. Trẻ tự suy xét, năng lực bản thân không đáp ứng nhu cầu người khác đặt ra cho mình và có thể không cân bằng được suy nghĩ mà nghĩ đến giải pháp tự tử.

Người lớn cần giáo dục cho trẻ phải có trách nhiệm với bản thân, hiểu về giá trị cuộc sống, biết tiếp thu cái gì, bác bỏ cái gì, nhất là những hành vi tiêu cực.”

PGS. TS Tâm lý học Mạc Văn Trang.

“Có một nghịch lý là khi xã hội phát triển đầy đủ hơn, tự do hơn lại có nhiều người tự tử hơn.  Nguyên nhân của hành vi này có thể là do rối loạn về mặt sinh học, bệnh tật. Cũng có thể do những xung đột trong tình bạn, tình yêu, sức ép học tập, bố mẹ xung đột, ly hôn … hoặc ảnh hưởng của phim ảnh, trào lưu đua đòi theo nhóm.

Một nguyên nhân nữa đó là đặc điểm tâm lý mỗi cá nhân. Cùng là học sinh khi bị thầy giáo mắng, có em cười, có em trách thầy, có em tự tử. Với những người hướng ngoại thường nói ra bên ngoài, cãi lại, trình bày, đấu tranh, khi bị sốc thì ít nghĩ đến tự tử.

Đây là lứa tuổi thiếu từng trải và kinh nghiệm, khi gặp cú sốc không có kỹ năng để xử lý. Lứa tuổi này dễ nổi loạn, khủng hoảng, luôn tự đánh giá cao mình, khi bị kích động dễ khuyếch đại vấn đề, có thái độ cực đoan, khi bị người khác phủ nhận, xúc phạm thấy tổn thương về nhân cách, dễ tự ái.

Trẻ đang trong quá trình phát triển nhanh, biến đổi về sinh học, tâm lý, là tuổi  khó khăn trong giáo dục và tự giáo dục.

Một biểu hiện cụ thể, khi trẻ có những biến đổi về cơ thể để trở thành người lớn, ý thức đang thay đổi, trẻ tò mò tìm hiểu những vấn đề về sinh lý, nhưng lại muốn che giấu người lớn, những điều thầm kín từ đó tạo ra khoảng cách giữa trẻ với người lớn.

Trẻ thường chia sẻ với bạn. Những nhóm tự phát hình thành, có ảnh hưởng đến tâm lý, thậm chí ảnh hưởng quyết định đến sự phát triển nhân cách của trẻ. Khi có vấn đề trẻ thường chỉ chia sẻ với bạn, thậm chí trong suy nghĩ của nhiều đứa trẻ không có gì quan trọng bằng tình bạn. Bởi vậy bố mẹ cần quan tâm đến nhóm bạn của con.  

Bố mẹ có cả quá trình nuôi dạy để hiểu tâm lý của con. Nên chia sẻ, tâm tình, để ý đến trẻ vì trẻ giai đoạn này luôn có những uẩn ức, mặc cảm về sự rủi ro, thua kém, hay mặc cảm về lỗi lầm của mình chất chứa trong thế giới nội tâm cần được giải tỏa và cho những lời khuyên đúng lúc.

Trẻ con có lớn, có biết nhiều, có ranh mãnh nhưng chưa đủ khôn ngoan, hành động còn mang tính bản năng, cá nhân. Bởi vậy người lớn cần cho những lời khuyên để định hướng trẻ đi đúng hướng”.