Người “giữ hồn” làn điệu hát Then truyền thống
GiadinhNet - Nặng lòng với mong muốn làn điệu hát Then truyền thống của dân tộc mình được bảo tồn và sớm được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, nghệ nhân Thàm Ngọc Kiến, 62 tuổi, dân tộc Tày, ở phường Minh Xuân, TP Tuyên Quang (tỉnh Tuyên Quang) đã nhiều năm âm thầm sưu tầm, lưu giữ các làn điệu hát Then và đi khắp nơi truyền dạy cho thế hệ trẻ.
Khi 10 tuổi đã thuộc nhiều bài hát Then
Nghệ nhân Thàm Ngọc Kiến được nhiều người biết đến không chỉ với giọng hát mượt mà, trầm ấm với những làn điệu Then đầy nghĩa tình mà ông còn có tài làm đàn tính với kỹ thuật rất tinh xảo. Nghệ nhân Kiến kể lại, ngay từ nhỏ ông đã “say đắm” các làn điệu hát Then, ông thường lén nghe và hát theo các cụ trong bản biểu diễn, rồi theo các thầy cúng học lời Then cổ. Năm 10 tuổi, ông đã thuộc rất nhiều bài hát Then cũng như có thể chơi đàn tính một cách thành thạo. Cái duyên với hát Then đã đưa ông đến với Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Hà Giang. Sau đó, ông chuyển về Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Tuyên Quang và nghỉ hưu năm 2008. Suốt những năm hoạt động ở Đoàn Nghệ thuật dân tộc tỉnh Tuyên Quang, ông đã đem tiếng hát Then và tiếng đàn tính của dân tộc Tày tham gia rất nhiều chương trình hội diễn do Trung ương tổ chức và đạt nhiều giải như: 3 Huy chương Bạc tại Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc năm 1990 và 1999 tại Hà Nội, năm 2004 tại Điện Biên; 5 năm liền đạt giải nhì Liên hoan hát Then các tỉnh toàn quốc (năm 2005 tại Thái Nguyên, năm 2007 tại Cao Bằng, năm 2009 tại Bắc Kạn, năm 2012 tại Lạng Sơn, năm 2015 tại Tuyên Quang) cùng được nhiều giải thưởng khác.
Khi được hỏi về hát Then, đàn tính, nghệ nhân Kiến cho biết: Nói đến hát Then không thể nào không nhắc đến cây đàn tính. Then là điệu nhạc, là món quà của trời, đất đã trao gửi cho người Tày. Nhưng hát Then mà không có đàn tính thì như mùa xuân không có hoa đào nở, như miếng cau thiếu lá trầu xanh. Ông Kiến giải thích, đàn tính là dụng cụ để đệm khi hát Then, được làm từ ba loại vật liệu dễ tìm là quả bầu khô được cắt tiện thật khéo, gắn lên mặt cắt một mảnh ván mỏng; cần đàn làm bằng gỗ dâu hay thừng mục, vuốt thon một mặt phẳng và nối suôn qua bầu đàn, trên ngọn cần có thể khắc hình long, phượng, chim, thú; dây đàn được làm từ tơ tằm. Thêm ba núm chốt ngang qua khe máng đầu cần để mắc dây đàn và “con ngựa” trên mặt hộp, “con ngựa” có 3 khía đặt đỡ ba dây… Đàn tính được làm theo tỷ lệ, kích thước “song căm tẩu, cẩu căm cản” (hai nắm bầu, chín nắm cần”. Theo tiếng Tày, “tẩu” là bầu đàn, “song căm” là đường kính hộp đàn bằng hai nắm tay, tương được 18cm; cần đàn “cản đàn” cả phần thân cắm trong hộp đàn dài “cẩu căm” (chín nắm tay) tương đương 81cm, còn lại ngọn cần đàn dài khoảng 20cm để làm máng chốt dây và trang trí…
Cũng theo ông Kiến, đối với đồng bào Tày ở vùng cao phía Bắc thì hát Then chính là tiếng "lòng" là lời ru, là món ăn tinh thần. Ngày xưa, các cụ thường trình diễn theo hình thức diễn xướng tổng hợp là vừa hát, đệm đàn và múa để thể hiện nội dung câu hát, đôi khi còn biểu diễn cả những trò nhai chén, dựng trứng, dựng gươm... Ngày nay, lời của hát Then thường hướng đến ca ngợi Đảng, Bác Hồ hoặc tình yêu đôi lứa, phong tục tập quán…
Hơn 300 bạn trẻ đã học các làn điệu Then truyền thống
Nghệ nhân Kiến luôn đau đau trong lòng việc bảo tồn và truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ. Hơn ai hết, ông hiểu hát Then là một loại hình nghệ thuật truyền miệng, nếu không được lưu giữ, rèn luyện thì sẽ bị mai một đi. Chính vì thế, ngoài những chuyến lưu diễn, giao lưu với các tỉnh bạn, ông dành phần lớn thời gian cho việc dạy hát Then cho các lớp mở tại nhà và đến các câu lạc bộ ở trong, ngoài tỉnh để dạy hát Then khi có yêu cầu. Từ năm 2008 đến nay, ông đã dạy hát Then trên 300 học viên ở nhiều độ tuổi khác nhau.
Bà Âu Thị Mai, Phó Giám đốc Sở VH,TT&DL tỉnh Tuyên Quang cho biết: Tại tỉnh Tuyên Quang có 22 dân tộc cư trú lâu đời, có phong tục tập quán riêng, tạo nên bản sắc văn hoá độc đáo nhưng do nhiều nguyên nhân bản sắc văn hoá các dân tộc đang dần bị mai một. Do vậy, việc nghệ nhân Thàm Ngọc Kiến nhiều năm âm thầm sưu tầm, bảo tồn các làn điệu hát Then và nhiệt tình truyền dạy cho thế hệ trẻ là việc làm rất đáng trân trọng.
Vũ Quang Đán
Tránh nóng, người dân đổ xô đến các Trung tâm Thương mại trong dịp nghỉ lễ 30/4 - 1/5
Đời sống - 49 phút trướcGĐXH - Dịp nghỉ lễ 30/4 - 1/5 năm nay, tại Hà Nội, do nắng nóng oi bức, nhiều người dân đã đổ xô đến các trung tâm thương mại, siêu thị... thay vì đến các điểm vui chơi, giải trí ngoài trời.
Nam Định: 'Ám ảnh' vỏ thuốc bảo vệ thực vật vứt tràn lan bờ ruộng, kênh mương
Đời sống - 54 phút trướcGĐXH - Việc lạm dụng thuốc diệt cỏ, trừ sâu để bảo vệ cây trồng cũng là tác nhân gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường và sức khỏe con người. Vì vậy, cần tuyên truyền người dân thực hiện phong trào thu gom, xử lý bao bì, chai lọ thuốc bảo vệ thực vật sau khi sử dụng để bảo vệ môi trường, sức khỏe con người.
Những khuyến cáo đối với người dân vào trung tâm TP.HCM xem pháo hoa tối 30/4
Xã hội - 4 giờ trướcNhiều tuyến đường trung tâm TP.HCM sẽ bị hạn chế, phân luồng và cấm xe nhằm phục vụ chương trình bắn pháo hoa trong tối nay (30/4). Do đó, Phòng Cảnh sát giao thông - Công an TP.HCM vừa đưa ra một số khuyến cáo đề nghị người dân.
Đi trên đường, người phụ nữ bị sét đánh tử vong
Đời sống - 5 giờ trướcGĐXH - Đang đi trên đường, người phụ nữ ở Thừa Thiên Huế bị sét đánh trúng vào người rồi tử vong.
Kết quả xổ số - KQXS hôm nay thứ Ba ngày 30/4/2024
Xã hội - 5 giờ trướcGĐXH - Kết quả xổ số hôm nay - KQXS thứ Ba ngày 30/4/2024: Xổ số miền Nam - XSMN, xổ số miền Trung - XSMT, xổ số miền Bắc - XSMB, xổ số Vietlott - XS Vietlott.
Vụ truy sát trong đêm và phát súng giữa đèo (P cuối): Cuộc truy đuổi dọc đất nước
Pháp luật - 6 giờ trướcGĐXH - Qua khai thác chủ nhân chiếc xe ô tô màu đỏ đã xuất hiện tại nơi anh H bị sát hại vào tối 6/4/2017, Công an tỉnh Nam Định thấy nổi lên đối tượng Nguyễn Hoàng Linh (SN 1987, trú tại Nam Định). Linh là kẻ có tiền án cùng nhiều mối quan hệ xã hội rất phức tạp. Sau khi anh H tử vong, Linh cũng "biến mất" khỏi Nam Định.
Nhận biết 3 mối đe dọa khiến bạn đuối nước khi tắm biển
Đời sống - 6 giờ trướcTắm biển khác xa với bể bơi, hay khi tắm sông. Đó là bởi sóng và các dòng chảy có thể khiến bạn dễ mất sức, dẫn tới đuối nước, hoặc bị cuốn ra xa bờ.
Những tình huống gây ùn ứ trên cao tốc dịp nghỉ lễ
Xã hội - 7 giờ trướcĐôi khi ùn tắc trên cao tốc dịp nghỉ lễ không phải do tai nạn giao thông, lưu lượng phương tiện gia tăng mà lại từ nguyên nhân chủ quan của các tài xế.
TP.HCM yên bình, đẹp lạ thường dưới sắc cờ đỏ rực rỡ sáng 30/4
Xã hội - 9 giờ trướcTừ đường phố lớn đến các con hẻm nhỏ ở TPHCM, cờ đỏ sao vàng rực rỡ hòa vào không khí kỷ niệm 49 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Nhà vắng chủ cháy ngùn ngụt ở Hà Nội
Xã hội - 9 giờ trướcSáng nay, một ngôi nhà cấp 4 nằm trong khu dân cư ở phường Xuân Đỉnh (quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội) bốc cháy ngùn ngụt.
Những trường hợp không có tên trong di chúc nhưng vẫn được hưởng tài sản thừa kế, mọi người dân nên biết để tránh bị thiệt thòi
Pháp luậtGĐXH - Theo chuyên gia, pháp luật hiện nay có quy định về những trường hợp tuy không có tên trong di chúc nhưng vẫn được hưởng tài sản thừa kế. Việc không phụ thuộc hoàn toàn vào nội dung của di chúc giúp bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế, đặc biệt là khi di chúc có thể không được lập một cách công bằng và minh bạch.