Phú Quang: 'Không giả vờ vui được'

- Cảm giác của anh thế nào khi được ăn Tết ở Hà Nội?

- Ngày xưa mỗi dịp sắp Tết, tôi háo hức lắm. Nó là cảm giác chung của con trẻ trước một niềm vui lớn với sự mong đợi xen lẫn bồi hồi. Giờ thì khác hẳn. Có một cảm giác rất khó gọi thành tên. Đôi lúc giật mình thấy quỹ thời gian như đang ngắn lại, cái cảm giác ấy cũng có từ khá lâu rồi.

- Tự nhiên anh bỗng thấy vậy hay nó là ám ảnh của một cái gì sâu thẳm hơn?

- Khi tôi lớn, có nhận thức thì bố mẹ đều đã mất cả. Cho nên những ý niệm về gia đình quả thực là không nhiều và không trọn vẹn. Tôi còn nhớ, hồi mới 13 tuổi, bắt chước ông già làm một câu đối treo ngay trên bàn học là: "Ngõ lầy lội đường trơ xác pháo/ Nhà hương tàn sàn nát đào rơi". Và lúc đó, khi đọc câu đối, ông bố tôi có nói: "Khẩu khí thế này thì khổ thôi con ạ…". Thời ấy, tôi đã là một người ít nói rồi, và đôi lúc nhận ra mình rất buồn.

Nhạc sĩ Phú Quang (VTV).

- Nỗi buồn đôi khi cũng là một tài sản. Mà nhạc của anh thường buồn. Cái tạng của anh nó thế, hay anh đã nhận thấy, nỗi buồn là một phương tiện nghệ thuật đặc biệt, dễ đến với lòng người nhất?

- Khi sáng tạo nghệ thuật là khi mình được sống đúng với con người mình. Nhiều lúc cũng thèm được vui, được mang một không khí sôi động vào âm nhạc nhưng không được. Không giả vờ vui được. Người ta bảo văn là người. Cái tạng của mình nó thế rồi, không thay đổi được. Nhưng không phải là cái buồn của một người chiều nay không lo nổi một bữa ăn, có một chiếc dép đứt quai mà không có tiền để sửa dù tối nay phải đi với người yêu. Nỗi buồn của tôi là nỗi buồn về những điều mà đáng ra mình làm được mà lại chưa làm được. Nó mang đầy tính chiến đấu và hướng thiện. Có nó, cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn.

- Năm nào anh cũng mang âm nhạc của mình ra Hà Nội vào những dịp cuối thu đầu đông. Đó là vì anh yêu mùa lạnh của thủ đô hay vì một điều gì khác?

- Có lẽ thời tiết ấy hợp với âm nhạc của tôi hơn chăng? Năm nay cũng vậy. Có một ngày - Với một con đường tổ chức vào 2 ngày (17 và 18/12) là dịp tôi nhìn lại quãng thời gian 40 năm dấn thân vào con đường âm nhạc. Nó là chương trình mình tâm huyết, đầu tư rất nhiều công sức và có lẽ là quy mô nhất từ trước đến nay.

- Anh mới nhuộm tóc, anh bắt đầu thấy sợ tuổi già?

- Tôi thích để tóc trắng nhưng một hôm có ông thày tướng bảo: "Ông mà còn để tóc trắng thì tiền tài cứ đến tận tay lại… rơi hết". Ngẫm ra vài lần thấy thày tướng đôi khi nói cũng đúng. Khổng Tử đã dạy: Người quân tử thì phong thái phải giản dị nhưng cốt cách thì phải kiêu sa. Tôi nghĩ rằng người nghệ sĩ là ở trong tâm hồn chứ không phải dáng vẻ.

- Khi theo học Nhạc viện, anh đã không chọn khoa sáng tác. Vậy nguyên cớ nào đưa anh trở thành một nhạc sĩ?

- Rất nhiều người lúc đó đã khuyên tôi theo lớp sáng tác nhưng tôi không nghe. Đầu tiên, tôi chọn kèn, piano rồi sau cùng là chỉ duy dàn nhạc. Tôi nhận ra rằng sáng tác là không học được, nó nhất quyết phải là trời cho. Là việc làm của sự đơn độc và lặng thầm. Cảm nhận trước cuộc đời thế nào thì mình cứ đưa vào tác phẩm như vậy.

- Nhạc của anh có phong cách riêng và rất khó trộn lẫn với bất kỳ ai. Nhưng chính vì thế mà đôi khi người nghe có cảm giác... nhàm, đơn điệu, một "màu". Anh nghĩ sao?

- Tôi không sợ nhàm mà hạnh phúc thì đúng hơn. Như vậy là mình đã có một thương hiệu rồi đấy (cười). Với tôi, không có nghệ thuật quần chúng, phục vụ được cho tất cả mọi người mà nó chỉ dành cho từng loại đối tượng. Ai thích nhạc vàng, nhạc "sến" hay dân gian trữ tình... tôi đều tôn trọng. Còn ai thích nhạc Phú Quang là họ cảm thấy hợp, thấy có sự đồng cảm. Chuyện đó là hết sức bình thường.

- Nhưng vài năm trở lại đây, nhạc của anh vẫn có những sự khác biệt so với trước. Chưa nói đến ca từ và giai điệu nhưng ít ra là về mặt tư tưởng. Đó là vì thời gian?

- Cách đây 2-3 năm, các bác sĩ đã chẩn đoán tôi bị ung thư và thời gian sống có lẽ chỉ tính bằng tháng. Tôi tuyệt vọng thật sự. Lúc ấy nằm mà nghĩ, giá như có thể đổi tất cả mọi thứ để lấy sức khoẻ. Có nhiều điều trước đây mình thấy có ý nghĩa thì giờ chỉ là vô nghĩa và phù phiếm. Lúc đó, ngồi trước ngọn nến trong đêm Noel, bỗng cảm nhận đời sống con người sao giống ngọn nến. Chợt nhớ đến ánh mắt của một cô gái trẻ nhìn mình. Và bài hát Ngọn nến đã ra đời. Cũng may mà đó là sự chẩn đoán sai. Tuy vậy, quãng ấy cũng có nhiều thời gian để đọc sách, thú vui mà sự bề bộn của cuộc sống luôn làm tôi gián đoạn.

- Lúc ấy, anh đọc sách gì?

- Triết học phương Đông, đạo Phật và các loại sách về thuốc.

- Âm nhạc của anh được cộng hưởng bởi nhiều khán giả nhưng xem ra lại không "có duyên" lắm với các giải thưởng về âm nhạc. Anh nghĩ thế nào về giải thưởng trong âm nhạc, mà rộng ra là trong lĩnh vực nghệ thuật, sáng tạo?

- Tôi cũng được nhiều giải thưởng âm nhạc rồi mà có thể mọi người chưa biết. Nhưng thú thật là tôi không mặn mà lắm với giải thưởng. Hữu xạ tự nhiên hương, nếu là nghệ thuật đích thực thì anh đừng lo mình bị bỏ sót. Rồi đâu lại vào đấy thôi.

(Theo VTV)