NSƯT Anh Dũng: Vĩnh biệt những ngày buồn

- Thưa NSƯT Anh Dũng, lâu lắm rồi không thấy anh xuất hiện trên truyền hình và cả trong đời sống nghệ thuật. Anh vẫn kéo dài những chuỗi ngày ở ẩn sao?

- Không, tôi vẫn làm việc bình thường đấy chứ. Tôi đang thủ vai trong một bộ phim dài tập có cái tựa đề rất lạ: “Bởi lẽ vì tình yêu". Đây là phim do công ty của đạo diễn – NSND Khải Hưng sản xuất. Nếu không có gì thay đổi, phim sẽ phát sóng trên VTV trong thời gian tới đây

- Đang đảm nhiệm trọng trách Giám đốc Nhà hát kịch Việt Nam, nhà hát hàng đầu của cả nước, chuyển về làm chuyên viên Cục Nghệ thuật biểu diễn, anh thích nghi được với công việc mới chứ ạ?

- Tôi dễ chịu. Không có vấn đề gì phức tạp lắm. Thực ra bên cơ quan mới, cũng toàn anh em, bạn bè, đồng nghiệp quen nhau lâu năm cả. Về đây tôi cũng làm công tác quản lý nghệ thuật, nhưng là quản lý gián tiếp, nặng tính bàn giấy, thủ tục hơn.

- Cả một đời đeo đẳng nghệ thuật, cho đến giờ này, sau quá nhiều giông bão, anh thấm thía điều gì nhất?

- Dẫu có thế nào, không bao giờ được phép để mình chai sạn. Chai sạn là điều cấm kị lớn nhất trong nghệ thuật. Nghệ thuật phải luôn luôn thanh xuân, phải có sức trẻ, sự mới mẻ. Đây không chỉ thuần túy trẻ về tuổi, mà là tâm hồn, là bản tính con người. Hãy để lòng mình luôn hồn nhiên, thư thái khi đối diện với nghệ thuật.

- Vâng. Nhiều người làm nghệ thuật, tưởng là nghệ sĩ lắm, lãng mạn lắm nhưng nhìn từ Nhà hát của anh, nhìn từ những gì anh trải qua thì quả cũng ghê gớm, “đáng nể” đấy chứ?

- Ối chao, khỏi phải nói. Nhưng tôi nghĩ, mình có thể tính toán trong đường đời, chứ tính toán trong nghệ thuật là sai lầm khó tha thứ. Tốt nhất là nên nhường nhịn nhau, nhường chỗ cho sức trẻ vươn lên. Tuổi trẻ là cái ưu việt của cuộc đời. Già nua thì sẽ bảo thủ, cố vị. Mà trong sân khấu, già nua theo kiểu đó cũng là một cái tội..

- Khi làm Giám đốc Nhà hát kịch Việt Nam, anh từng đưa ra cơ chế thoáng, “bật đèn xanh” cho những nghệ sĩ trẻ tung tẩy, “chạy sô” bên ngoài. Có phải vì thế, Nhà hát đã có một lứa nghệ sĩ tên tuổi, được công chúng rộng rãi biết đến và hâm mộ như Xuân Bắc, Trung Hiếu, Lê Hồng Quang, Vĩnh Xương…?

- Nổi tiếng, tạo dựng được tên tuổi trước hết là do nội lực, tài năng của các em. Nhưng tôi quan niệm, sân khấu phải có khán giả, khán giả là kim chỉ nam, là thước đo sống chết của sân khấu. Vì thế, chúng tôi tạo điều kiện cho các nghệ sĩ trẻ được thử thách, tôi luyện ở môi trường bên ngoài, để va đập, rèn nghề. Nghệ sĩ phải sống trong lòng khán giả. Cũng như vở diễn, phải có lượng người xem nhiều nhất, thu nhập lớn nhất. Điều này tốt cho cả diễn viên và nhà nước. Vở diễn mà hay, mà tốt nhưng khán giả không buồn xem thì cũng vô nghĩa quá.

- Còn lãng phí nữa chứ, thưa anh?

- Bây giờ, anh có còn tiếp tục theo dõi tình hình của Nhà hát. Người kế nhiệm của anh đang đi đúng hướng chứ?

- Tôi không để ý những chuyện này nữa. Mà thực ra trước đó, tôi đã nói với Lãnh đạo Bộ (Văn hóa – Thể thao và Du lịch – PV) là tôi cảm ơn. Tôi thực lòng cảm ơn mọi người  đã có “công” giúp tôi thoát khỏi chỗ đó, cho tôi được nghỉ ngơi sau 40 năm. Tôi đã tỉnh khỏi cơn mê, thoát ra khỏi cơn say gần 40 năm trời.

Tôi còn gì để mất

- Nhưng hình như, thời điểm mà người ta để anh thôi công việc ở Nhà hát, hay nói cách khác, thôi làm công tác quản lý là không thích hợp lắm?

- Tháng 7/2009, tôi có quyết định thôi Giám đốc. Lúc đó, tôi chẳng còn tấm trí đâu để nghĩ gì cả. Tôi vừa mất đi hai người thân yêu nhất. Nỗi mất mát ấy khiến tôi không còn cảm nhận được thêm nỗi đau nào nữa.

- Đúng rồi. Đầu năm ngoái, vợ anh, NSƯT Phương Thanh qua đời. Đây cũng là một “cú sốc” dành cho người hâm mộ, vì trong tiềm thức của nhiều người, Phương Thanh là diễn viên điện ảnh tài sắc, lại là nữ nghệ sỹ có cuộc sống riêng yên ổn, ấm êm, không điều tiếng?

- Vâng. Bà ấy đẹp lắm. Đẹp mà tốt. Tôi chưa thấy người phụ nữ nào thật thà hồn hậu như Phương Thanh. Sống với nhau hai mươi mấy năm trời, tôi chưa bao giờ to tiếng với vợ. Thông thường, tôi cứ vừa ngồi trò chuyện với vợ vừa viết kịch bản trên laptop. Bà ấy ngạc nhiên lắm. Chính vì thế nên bây giờ mở laptop ra tôi lại thấy nhớ vợ, thấy chán nản, khó khăn. Tôi đã phải cố nhiều trong mỗi ngày không có bà ấy. Mà, cuộc đời lạ thật, có những năm tháng, cứ dồn mình vào tận chân tường. Vừa lo xong hậu sự cho vợ, lại đến lượt mẹ tôi.

Hai nghệ sĩ Phương Thanh - Anh Dung nên duyên sau bộ phim "Kỷ niệm đồi trăng".

- Trong một thời gian ngắn, anh phải chịu hai nỗi mất mát vô bờ bến?

- 19 ngày sau khi vợ tôi mất, đến lượt mẹ tôi nằm xuống. Khi ấy, cụ đang ốm. Cả nhà đã cố tránh không cho cụ biết tin về Phương Thanh. Mấy ngày không thấy vợ tôi đến thăm, cụ hỏi, tôi bảo “Phương Thanh đang ốm nằm viện”. Nhưng chắc cụ linh cảm, rồi cụ thấy người nhà cứ nhỏ to bàn bạc, cụ đoán ra. Một hôm , mẹ tôi gọi tôi vào, cụ bảo: “Cái Thanh nó đi rồi, con cũng để cho mẹ đi đi. Các con đừng chăm sóc thuốc thang cho mẹ nữa”.

- Xin chia sẻ với anh những nỗi đau này, dù nó đã qua đi và anh đã nguôi ngoai phần nào. Nhưng quả tình, trải qua được những giây phút như thế, hoàn toàn không dễ chứ ạ?

- Những nỗi đau này" khó miêu tả lắm. Lúc đó, GS Phạm Gia Khải khám bệnh cho tôi còn bảo: "Anh có sức chịu đựng phi thường. Đấy là những tháng ngày khủng khiếp. Tôi đã sống, bằng tất cả lý trí còn lại của mình.

- Thời gian anh làm Giám đốc, anh đã rất thành công trong các chương trình giao lưu, hợp tác quốc tế. Nhà hát kịch Việt Nam lúc đó, dàn dựng được nhiều vở diễn khá đình đám: “Bà tỷ phú về thăm quê”, “Hedda Gabler”, rồi dựng lại “Đêm trắng”, “Nhân danh công lý”…

- Tôi đã tạo cơ hội cho anh chị em đi nước ngoài nhiều, giao lưu nhiều hơn với sân khấu thế giới. có đi nhiều mới mở tầm mắt ra được. Tôi sang Tây Ban Nha và thấy rằng, họ có tới 50 Nhà hát, đỏ đèn hàng đêm. Nhà hát quốc gia của họ một năm cho ra đời tới 25 tác phẩm mới. Rồi khi Nhà hát kỷ niệm 55 năm thành lập, tôi tổ chức làm bộ phim tư liệu. Những hình ảnh đó sẽ không bao giờ còn tái hiện được nữa. Bộ phim ấy mãi mãi là duy nhất, là vô giá. Bởi vì, các nghệ sỹ lỗi lạc, tài danh, những người đặt nền móng cho Nhà hát đều đi xa ngay sau đó: NSND Đào Mộng Long, NSND Song Kim, toàn những người rất tài, rất tốt.

- Nghệ sỹ Mạnh Linh nữa chứ?

- Nghệ sỹ Mạnh Linh cũng là của hiếm, trong tâm tưởng của tôi, Mạnh Linh luôn là một nghệ sỹ tài ba…Nhưng ông cũng thiệt thòi nhiều quá.

- Còn những Giám đốc sau Mạnh Linh, như NSND Trọng Khôi chẳng hạn?

- Anh Trọng Khôi thì đúng là  một nghệ sỹ thực thụ. Thậm chí tư chất nghệ sỹ quá lớn.

- Sau những tai biến trong đời mình, anh có tin vào số phận không?

- Tôi không mê tín, nhưng tin vào câu ông bà mình hay nói: “Sông có khúc, người có lúc”.

- Bạn bè đồng nghiệp ở Nhà hát kịch vẫn qua lại thăm hỏi anh chứ?