GS Trần Văn Khê: Đờn ca tài tử - "tôi" phải biết đồng điệu với "ta"

Ngày 26/4, UBND tỉnh Bạc Liêu đã tổ chức buổi họp mặt các doanh nghiệp, cá nhân và nghệ sỹ để công bố ra mắt Quỹ hỗ trợ, bảo tồn và phát triển nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ mang tên Lê Tài Khị. Đây là một trong những chuỗi hoạt động của Liên hoan đờn ca tài tử (ĐCTT) Nam Bộ toàn quốc lần này.

 

Phát biểu tại buổi gặp mặt, bà Lê Thị Ái Nam - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu, đã gửi lời cám ơn chân thành đến các doanh nghiệp, doanh nhân, nghệ sỹ, nghệ nhân đã có những đóng góp to lớn cho sự phát triển chung của tỉnh. Như một sự tri ân, đến với giới nghệ sỹ, nghệ nhân và những người đã có công lao bảo tồn, phát triển nghệ thuật ĐCTT tại buổi gặp mặt, tỉnh Bạc Liêu đã công bố ra mắt Quỹ hỗ trợ, bảo tồn và phát triển nghệ thuật ĐCTT Nam bộ mang tên Lê Tài Khị, với số tiển quyên góp đã lên đến hơn 1,2 tỷ đồng.

 

Được biết, Lê Tài Khị (Nhạc Khị, Hai Khị) là một tài tử đã có công lưu truyền bản vọng cổ "Dạ cổ hoài lang" ngay sau khi bản “tổ” này ra đời. Ông sinh sống tại TP Bạc Liêu cho đến những năm 30 của thế kỷ trước, khi ĐCTT bắt đầu phát triển và biến tấu thành cải lương như ngày nay.

 

Các tiết mục biểu diễn trong đêm chung kết giải Trần Hữu Trang

 

Trọn ngày 27/4, Hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ” được tổ chức ngay tại khu lưu niệm nhạc sĩ Cao Văn Lầu vừa được khánh thành. Hội thảo có sự hiện diện đông đủ các nhà khoa học, nghiên cứu, giảng dạy văn hóa, âm nhạc miền Tây và Đông Nam bộ cùng các nghệ nhân đờn ca tài tử tiêu biểu.

GS-TS Trần Văn Khê mở đầu hội thảo bằng sự khẳng định: ĐCTT là sinh hoạt văn hóa đặc biệt của người phương Nam trong điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt cùng nhu cầu giao lưu kết bạn trên vùng đất mới. Lúc đầu chỉ “chơi” cho vui, khỏa lấp nỗi buồn. Từ mình đờn cho mình rồi mình đờn cho bạn, tự nhiên, tự phát, chân tình, sáng tạo. Mỗi nơi, mỗi người có cái riêng trong “buông, hứng, bắt” khi đờn khi ca nhưng cái “tôi” phải biết đồng điệu với cái “ta” thì mới ra ĐCTT. Tính phóng khoáng, chia sẻ, gắn kết, hòa đồng, chân tình… của cư dân châu thổ chắc cũng khởi nguồn từ đó. Người ta thường nói đi “coi cải lương” và đi “xem ĐCTT”, GS-TS Trần Văn Khê đề cập đến sự khác nhau thú vị trong thưởng thức nghệ thuật của cư dân Nam bộ.

 

Hơn 20 tham luận được đọc càng làm rõ hơn giá trị của nghệ thuật ĐCTT trong đời sống người dân châu thổ sông Cửu Long và sự lan tỏa của dòng nhạc này trong không gian văn hóa Việt Nam và quốc tế. Với hơn 100 năm hình thành và phát triển của dòng cổ nhạc độc đáo, đặc sắc này, đờn ca tài tử đã góp phần nhận dạng, định dạng vùng đất Nam bộ.

Tham luận của các địa phương cũng chứng minh phong trào ĐCTT đã bắt rễ và phát triển mạnh trên địa bàn thông qua các nhóm, các câu lạc bộ… Tuy nhiên, khi ĐCTT đã trở thành Di sản văn hóa phi vật thể thế giới, chúng ta cần có cách tiếp cận, khai thác, bảo tồn, phát huy mới, tích cực hơn. Nhiều trăn trở, bức xúc đã được các đại biểu thẳng thắn đặt ra như đờn ca tài tử trong quán bar, quán nhậu sẽ làm đờn ca tài tử xa dần gốc; phải thu, lưu trữ 20 bản tổ gốc vì có nhiều dị bản; tính nguyên bản, đặc trưng và không gian ĐCTT đang bị xâm lấn, biến dạng… 

Một số giải pháp chính cho bảo tồn, phát huy ĐCTT đã được đề cập trong hội thảo: hợp tác chặt chẽ hơn, hiệu quả hơn giữa các ngành chức năng, các địa phương trong việc triển khai Chương trình hành động quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị nghệ thuật ĐCTT; cần hoàn chỉnh giáo trình chính thức dạy ĐCTT đưa vào giảng dạy ở nhà trường và ra cả cộng đồng; nên gắn với tiêu chí xây dựng nông thôn mới; có cơ chế chính sách mới, đặc biệt cho những nghệ nhân có công đóng góp, nghệ nhân lớn tuổi…

 

Tối ngày 27/04 tại TT Văn hóa tỉnh Bạc Liêu-TP Bạc Liêu, BTC Liên hoan  quốc gia lần thứ nhất-Bạc Liêu 2014; Hội sân khấu TPHCM phối hợp cùng Đài Phát thanh truyền hình tỉnh Hậu Giang… đã tổ chức lễ bế mạc, trao giải Giải thưởng Trần Hữu Trang lần thứ XII năm 2014.

Trải qua các vòng thi kịch tính, hấp dẫn từ TPHCM đến các tỉnh Hậu Giang, Cần Thơ, Bạc Liêu, giải thưởng Trần Hữu Trang chính thức khép lại trong niềm hân hoan, hy vọng vào một lớp nghệ sĩ trẻ triển vọng, tài năng, say nghề. 60 thí sinh là 60 viên ngọc từ nhiều đơn vị nghệ thuật đã cùng tỏa sáng trong mùa giải Trần Hữu Trang lần thứ XII này. Sau nhiều thử thách ở các vòng thi, ban tổ chức đã quyết định trao 10 huy chương vàng cho các thí sinh ở mùa giải năm nay gồm 7 cho hạng mục triển vọng gồm có: Lâm Ngọc Hoa, Nguyễn Văn Sơn (Đoàn Cao Văn Lầu – Bạc Liêu), Võ Hồng Thủy (Đoàn Tây Đô-Cần Thơ), Nguyễn Hoàng Hải (Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang), Nguyễn Thị Chúc (Đoàn Văn công quân khu 9), Lê Vũ Anh Duy (Hội nghệ sĩ sân khấu TP Cần Thơ), Phan Thị Hoàng Oanh (Đoàn nghệ thuật cải lương Long An) và 3 ở hạng mục xuất sắc là: Nguyễn Ngọc Đợi (Đoàn Cao Văn Lầu-Bạc Liêu), Lê Thị Ngọc Quyền (Đoàn văn công quân khu 9), Đặng Thị Mỹ Vân (Đoàn Văn công Đồng Tháp).

 

Khép lại mùa giải Trần Hữu Trang lần thứ XII với những tài năng, những viên ngọc đẹp xứng đáng được tìm thấy. Để tiến xa hơn trong nghề, xứng đáng với giải thưởng danh giá này cũng như xứng đáng với niềm tin yêu của khán giả, thiết nghĩ mỗi viên ngọc sáng kia vần phải nổ lực, được tôi luyện mài giũa hơn để tiếp tục phát huy tốt vai trò giữ gìn phát huy những nét tinh hoa của bộ môn nghệ thuật cải lương.