Cuộc gặp gỡ sau 30 năm của hai cô trò Xô - Việt

> "Chàng rể hụt" của thầy giáo Nga

 

Sau nhiều năm nhờ người tìm kiếm địa chỉ của cô giáo không thành, nhân một lần trở lại nước Nga vào năm ngoái, ông đã hoàn thành được tâm nguyện.

 

“Ăn mắng” ngay từ buổi học đầu tiên

Ông Nguyễn Xuân Đàm nhớ lại: “Năm 1954, tôi tập kết ra Bắc, được đào tạo thành giảng viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Năm 1963, được sự phân công của tổ chức, tôi trở về miền Nam công tác. Năm 1975, tôi được Đảng và Nhà nước đưa sang Liên Xô đào tạo để chuẩn bị cho xây dựng ngành giáo dục cách mạng sau này. Tôi làm nghiên cứu sinh ở Viện Hàn lâm Khoa học Giáo dục Liên Xô từ 1975-1979 do cô giáo R.M.Rô-gô-va hướng dẫn. Đó là một phụ nữ hoạt bát, có mái tóc vàng, khuôn mặt phúc hậu, đẹp đoan trang như những nữ diễn viên điện ảnh.

Vào ngày 17/1/2010, một cuộc gặp gỡ xúc động giữa nhiều thế hệ thầy trò từng học tập ở Liên Xô (cũ) sẽ được Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức tại Trung tâm Hội nghị quốc gia Mỹ Đình. Vé tham dự được phát miễn phí.

Về làm việc ở Viện được 3 tháng thì cô giáo gửi tôi xuống trường phổ thông thực nghiệm để tiếp xúc với học sinh. Lúc đó, tiếng Nga của tôi vẫn còn ấm ớ lắm nên nhiều vấn đề học sinh hỏi, tôi không trả lời được. Vừa ngượng vừa sợ, tôi than thở với cô giáo để mong được giúp đỡ thì cô nghiêm nét mặt bảo: “Bộ đội Việt Nam dũng cảm, lẫy lừng là thế mà lại sợ tiếng Nga à?”. Bị “mắng”, tôi cũng ức lắm, nghĩ, mình đã 37 tuổi còn cô cũng chỉ hơn mình có 10 tuổi mà cư xử với mình chẳng khác gì với sinh viên”.

Nhờ chút suy nghĩ trẻ con đó mà ông Đàm quyết tâm học tiếng Nga một cách chăm chỉ. Khác với những nghiên cứu sinh khác, ông chọn cho mình phương pháp học tiếng “vận dụng quan điểm của du kích miền Nam là bám lấy lưng địch mà đánh”. Vậy là ông “bám” lấy cô giáo để trau dồi tiếng Nga và được chỉ bảo về khoa học giáo dục. Với sự giúp đỡ tận tình của cô, ông đã bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ ngành khoa học giáo dục sớm hơn nửa học kỳ. Luận án của ông được đánh giá là xuất sắc và được mời ở lại thêm 6 tháng trong khi các nghiên cứu sinh khác phải về nước sau 15 ngày bảo vệ.

Một kỷ niệm nữa khiến ông nhớ mãi đó là vào hôm ông bảo vệ thành công luận án. Theo thông lệ ở Viện Hàn lâm, ai bảo vệ thành công là ăn mừng to lắm. Nhưng năm đó, Viện Hàn lâm ra lệnh cấm ăn mừng để tránh lãng phí. “Cô giáo đã “lách luật” bằng cách tổ chức tiệc liên hoan cho chúng tôi ở trang trại của bà cách Mát-xcơ-va 60km. Buổi liên hoan hôm đó còn có nhiều bạn bè của cô là những người từng tham gia cuộc chiến tranh chống phát xít (cô giáo của tôi cũng đồng thời là Bí thư Trung ương đoàn thanh niên cộng sản, Bí thư Đảng ủy của Viện Hàn lâm). Chúng tôi hát những bài hát Nga nổi tiếng và cả bài “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” bằng tiếng Nga và tiếng Việt” -  ông Đàm hân hoan kể.

 

Gia đình ông Nguyễn Xuân Đàm cùng cô giáo R.M. Rô-gô-va tại Mát-xcơ-va.

Cuộc gặp gỡ sau 30 năm

Sau khi về nước, ông Đàm công tác tại Bộ Giáo dục và Đào tạo. Sau đó làm Hiệu trưởng Trường trung cấp Sư phạm Hà Tĩnh, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Sư phạm Nha Trang rồi làm Giám đốc Sở Giáo Dục và Đào tạo Phú Yên cho đến khi về hưu. Những năm đầu về nước, ông và cô giáo vẫn thường xuyên liên lạc với nhau về chuyên môn, nhưng từ sau 1985 thì hoàn toàn mất liên lạc. Năm 2004, con trai ông là Nguyễn Xuân Sơn được sang học tại Trường đại học Năng lượng Mát-xcơ-va, ông đã dặn con: “Ngoài nhiệm vụ học tập thật tốt, con phải tìm bằng được cô giáo của bố!”. Suốt 5 năm đó, con trai ông cũng đã lần hỏi nhiều nguồn nhưng không ai biết cô giáo đã chuyển đi đâu.

Tháng 6/2009, ông được Giám đốc Trường đại học năng lượng Mát-xcơ-va mời sang dự Lễ tốt nghiệp của con trai vì đã có kết quả học tập xuất sắc. Dù tuổi cao sức yếu nhưng ông vẫn cố gắng vì nghĩ đến việc tìm lại cô giáo của mình. Ông lần theo địa chỉ gần như đã phai hết màu mực trên bức thư của cô giáo 25 năm trước nhưng vẫn không có kết quả. “Khi sắp bỏ cuộc thì bạn của con trai tôi là một cảnh sát thông báo đã tìm được địa chỉ. Thế là cuộc hội ngộ kì diệu hiếm có của hai thế hệ thầy trò, của hai gia đình nhà giáo đã diễn ra vào một ngày đầu tháng 7/2009 ở Mát-xcơ-va tại nhà riêng của cô giáo.

81 tuổi, sức khỏe cô yếu đi nhiều (do mổ 5 lần vì bệnh tim) nhưng tiếng nói vẫn ấm cúng, nụ cười vẫn hiền hòa, tình cảm vẫn nồng hậu như xưa. Trong căn phòng giản dị của cô đầy ắp công trình về khoa học giáo dục và kỷ vật mà học sinh ở nhiều nước tặng bà. Tôi xúc động lắm khi thấy những kỷ vật nhỏ của mình như cành san hô nhỏ đặt trong chiếc làn mây, chiếc mành trúc có hình Chùa Một Cột đang lách cách trong gió, chiếc nón bài thơ mà người chị gái của tôi nhân một lần đến Nga tặng cho cô... đều được đặt trang trọng. Khi về nhà, cô cũng tặng vợ tôi chiếc khăn quàng cổ, tặng con trai tôi bức tranh về Mát-xcơ-va và còn có quà cho chị gái tôi (hai người đã kết nghĩa làm chị em)” -  ông Đàm xúc động kể.
Khi được hỏi về điều ấn tượng nhất với những người thầy Nga, người học trò năm xưa nói rằng, đó là kiến thức sâu rộng và sự tận tâm với nghề, với học trò. Điều này cũng được ông noi gương và vận dụng khi trở về nước nắm giữ nhiều cương vị trong lĩnh vực giáo dục.

 

Thanh Hà