Vì một mái ấm gia đình không có bạo lực

Báo GĐ&XH có cuộc phỏng vấn ThS Đinh Văn Quảng, Phó Vụ trưởng Vụ Gia đình (Ủy ban DSGĐTE) về chủ đề này.

Xin ông cho biết, ý nghĩa của việc lấy chủ đề “Vì một mái ấm không có bạo lực gia đình” của Ngày Gia đình Việt Nam năm nay?

- Bạo lực gia đình (BLGĐ) là một hiện tượng xã hội xảy ra ở tất cả mọi nước trên thế giới và phụ nữ luôn là nạn nhân trực tiếp, gánh chịu hậu quả nặng nề nhất. Hậu quả nghiêm trọng của BLGĐ làm tổn hại, gây đau khổ cho phụ nữ về thân thể, tình dục hay tâm lý. Nó làm xói mòn đạo đức xã hội, gây ảnh hưởng lâu dài đến thế hệ tương lai.

Thực tiễn cho thấy, thế hệ con cháu của nhiều gia đình đã lặp lại hành vi bạo lực mà chúng đã chứng kiến khi còn nhỏ. Nó là nguy cơ suy giảm sự bền vững của gia đình Việt Nam. Vì vậy, yếu tố tiên quyết để tạo dựng một mái ấm gia đình hạnh phúc là ngăn ngừa, giảm thiểu và không có bạo lực trong gia đình.

Vậy BLGĐ thường diễn ra theo những hình thức nào, thưa ông?

- Năm 2005, Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội đã đưa ra kết quả một cuộc khảo sát tại 8 tỉnh, thành phố: Hàng năm 2,3% gia đình có xảy ra các hành vi bạo lực về thể chất (đánh đập), 25% gia đình có hành vi bạo lực tinh thần và 30% cặp vợ chồng xảy ra hiện tượng ép buộc quan hệ tình dục.

Các loại BLGĐ xảy ra ở mọi vùng miền và ở các đối tượng, do nhiều nguyên nhân khác nhau. Khảo sát cũng cho thấy, dù bạo lực gia đình khá phổ biến giữa vợ và chồng song tình trạng con cháu ngược đãi ông bà, bố mẹ đối xử tàn tệ với con cái cũng khá nhiều.

Hình thức bạo lực trong gia đình khá đa dạng như bố mẹ, con cái, anh chị em trong nhà đánh đập, thậm chí giết hại lẫn nhau. Trong đó phổ biến nhất là bạo lực từ phía các ông chồng đối với vợ như: đánh đập, chửi mắng, cấm đoán, cưỡng ép quan hệ tình dục, cưỡng ép đẻ thêm con...

Có phải nguyên nhân của BLGĐ thường do cuộc sống khó khăn và thường diễn ra ở nơi có trình độ học vấn thấp?

- Trước hết là do nhận thức về giới và bình đẳng giới của nhiều người chưa đúng, vẫn còn mang nặng tâm lý trọng nam khinh nữ. Ngược lại, nhiều phụ nữ vẫn còn sống trong tâm trạng với vai trò thụ động của mình, nên thường nín nhịn, cam chịu, theo kiểu “Chín bỏ làm mười”, “Xấu chàng hổ ai”...

Bên cạnh đó, là thái độ của cộng đồng vẫn cho rằng: Chồng đánh vợ, cha mẹ, ông bà đánh chửi con cháu thì đó là chuyện “dạy dỗ trong nhà của người ta”. Nhận thức sai lầm về cuộc sống riêng tư của mỗi gia đình với hành vi bạo lực, vi phạm pháp luật như thế đã trở thành lối sống lâu đời, khó thay đổi trước cuộc sống hiện đại.

Cũng theo nghiên cứu của Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội: Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến BLGĐ chủ yếu là do say rượu và mượn rượu (60 - 70%), do khó khăn kinh tế, do vợ (chồng) ngoại tình; do người chồng không được thoả mãn, cưỡng bức tình dục. Ngoài ra còn các nguyên nhân khác như học vấn thấp, thiếu hiểu biết pháp luật.

Thực tế chứng minh là tỷ lệ bạo lực xảy ra cao ở các gia đình có trình độ học vấn thấp hoặc có độ chênh lệch về hiểu biết giữa các thành viên. Nói như vậy không hẳn là gia đình trí thức không có bạo lực, mà thậm chí bạo lực xảy ra ở gia đình trí thức còn tinh vi, thủ đoạn và nguy hại hơn nhiều.

Theo ông, cần biện pháp cứng rắn và giải pháp phòng ngừa nào để ngăn chặn tình trạng BLGĐ?

- Ở Việt Nam, nhiều năm qua Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều cố gắng để loại trừ những tệ nạn ngược đãi phụ nữ. Hiến pháp năm 1992, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật BVCSGDTE, Bộ Luật Dân sự... đã có đề cập đến vấn đề BLGĐ với nhiều điều khoản nghiêm cấm các thành viên trong gia đình có hành vi bạo lực ngược đãi, hành hạ, xúc phạm lẫn nhau...

Tuy nhiên, những nội dung của các văn bản pháp luật nêu trên mới chỉ dừng ở hình thức luật khung, trong khi việc điều chỉnh hành vi theo luật của thực tiễn cuộc sống hiện đại lại cần thiết phải có những quy định, hướng dẫn cụ thể để có biện pháp hỗ trợ, bảo vệ nạn nhân BLGĐ cũng như ngăn ngừa, can thiệp sớm đối với người gây bạo lực để họ thay đổi hành vi theo hướng tích cực...

Để BLGĐ không bị coi là chuyện riêng của mỗi nhà như hiện nay, các cơ quan, tổ chức đoàn thể, cộng đồng dân cư khi phát hiện hành vi BLGĐ có trách nhiệm áp dụng các biện pháp can ngăn, hoà giải, kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý khi cần thiết.

Với nạn nhân của BLGĐ, khi có nhu cầu, họ cần được tiếp nhận những biện pháp bảo vệ, ngăn ngừa và loại trừ BLGĐ như chăm sóc y tế, tư vấn tâm lý pháp luật, đưa đến cơ sở hỗ trợ hoặc những nơi an toàn khác trong thời gian nhất định, việc đền bù thiệt hại về vật chất và tinh thần, giữ bí mật về thông tin cũng như nơi cư trú tạm thời...

Giải pháp phòng ngừa căn bản nhất vẫn là từ trong chính các gia đình. Gia đình luôn là tổ ấm, là nơi nuôi dưỡng và đáp ứng nhu cầu tình cảm cho mỗi cá nhân con người từ lúc sinh ra cho tới khi trưởng thành, thậm chí cho đến hết cuộc đời. Chức năng tình cảm luôn được gia đình truyền thống đề cao, thực hiện bằng các giá trị đạo đức và các giá trị đó chi phối hầu hết các mối quan hệ của gia đình như mối quan hệ giữa vợ chồng, cha mẹ và con cái, giữa anh chị em và giữa gia đình với cộng đồng làng xã.

Việc phòng chống BLGĐ cần chú trọng đến các giải pháp tại cộng đồng, đặc biệt cần phát huy vai trò của gia đình và dòng họ. Chủ động phòng ngừa là giải pháp tối ưu nhưng khi vi phạm đã xảy ra thì biện pháp xử lý, trừng trị người vi phạm có ý nghĩa hết sức quan trọng. Một mặt, nó thể hiện thái độ không khoan nhượng của Nhà nước đối với hành vi vi phạm, mặt khác có tác dụng răn đe, giáo dục đối với chính người vi phạm và có ý nghĩa phòng ngừa đối với những người khác.

Cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!

Hà Thư (Thực hiện)