Phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi càng gần đến đích, càng gian nan

Thực chất là phổ cập về chất lượng

Ông Lê Tiến Thành- Phó Vụ trưởng vụ GD tiểu học- Bộ GD-ĐT nói vui: Làm phổ cập chúng tôi rất “kiêng” chữ hoàn thành, nhất là làm phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi. Với đặc thù là phổ cập về chất lượng, chú trọng đến điều kiện phục vụ dạy học và đội ngũ GV, bảo đảm vững chắc cho chất lượng và hiệu quả giáo dục nên phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi lại càng không thể nói là hoàn thành. Đây là việc phải làm thường xuyên, liên tục bởi nếu chỉ chủ quan, lơ là và “ngủ quên” trên cái gọi là hoàn thành ấy một chút là lập tức kết quả đạt được sẽ mất đi.
Bởi vậy, Bộ GD-ĐT trong những chỉ đạo của mình về cấp học luôn tập trung chỉ đạo các địa phương xây dựng kế hoạch và vận dụng các biện pháp phù hợp với thực tế địa phương, phấn đấu đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi. Các địa phương được công nhận đạt chuẩn phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi phải huy động được ít nhất 95% trẻ em 6 tuổi đi học, 80% trở lên trẻ em 11 tuổi hoàn thành chương trình tiểu học. Như vậy phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi là mức độ cao hơn của phổ cập GD tiểu học, đúng độ tuổi ở tất cả các lớp, tuổi tốt nghiệp tiểu học không phải là 14 mà là 11, không có trẻ em 11 tuổi bỏ học và không hạ thấp tiêu chuẩn cho vùng khó khăn.

Nếu như phổ cập GD THCS được bù vào hệ bổ túc và độ tuổi (có thể “lân” sang tuổi 18) thì phổ cập GDTH đúng tuổi không có gì để “bù” vào. Nhiều nhà giáo ví von: Làm phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi khó hơn phổ cập THCS cũng như là để trở thành một HS xuất sắc lớp 3 còn khó hơn một HS thường lớp 4”.

Xác định phổ cập hướng đến chất lượng nên Bộ GD-ĐT đã đưa ra nhiều giải pháp để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững đối với bậc học này. Cách đây 10 năm, nước ta thiếu 80-90 ngành GD tiểu học, nhiều biện pháp đào tạo, bồi dưỡng GV tiểu học đã được thực hiện. Năm học 2001-2002, số lượng GVTH là 353840 người, đến năm học 2003-2004 tăng đến mức cao nhất là 362627 người. Nhiều năm qua, các trường sư phạm địa phương đã không còn đào tạo hệ 12 2 hoặc 9 3. Tỉ lệ GVTH có trình độ cao đẳng và ĐHSP tăng lên rõ rệt.

Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ GD tiểu học đã được hỗ trợ đáng kể, nhất là những năm gần đây. Dự án GD tiểu học, chương trình kiên cố hóa trường học, chương trình xây dựng trường học vùng bão, Dự án GDTH cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn cùng với việc đầu tư ngân sách từ địa phương, từ các doanh nghiệp để tăng cường trường lớp, trang thiết bị phục vụ dạy CT-SGK mới đã góp phần tăng cường cơ sở vật chất, điều kiện dạy học cho các trường tiểu học. Song song đó, việc thực hiện Quy định mức chất lượng tối thiểu cũng góp phần tăng cường cơ sở vật chất cho các trường tiểu học vùng đặc biệt khó khăn.

Gian nan

Chính vì những quy định “ngặt nghèo” như vậy nên, cái đích mà Chính phủ đặt ra cho ngành giáo dục là đến năm 2005 có 40 tỉnh, thành đạt chuẩn phổ cập GDTH đúng độ tuổi đến hết năm 2006 vẫn chưa đạt được. Bên cạnh những nguyên nhân chủ quan thì nguyên nhân khách quan cũng tác động không nhỏ đến quá trình làm phổ cập này. Chuyện một xã đã hoàn thành phổ cập rồi lại bị mất là chuyện “thường ngày ở huyện”. Ví dụ ở một xã miền núi chỉ có khoảng 5 HS, sau một cơn lũ ống mà có 1 HS bỏ học, 2 HS nghỉ học là mất chuẩn ngay, vì mỗi em HS ấy chiếm tới hàng chục % của tỷ lệ phổ cập. Mà ở nước ta, những bất trắc do thiên tai, bão lụt là đã có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Phó giám đốc phụ trách bậc học của Sở GD-ĐT Bình Phước cho rằng: Mục tiêu phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi vào năm 2010 đối với Bình Phước hiện nay vẫn đang là bài toán khó chưa có lời giải. Là một tỉnh có tỉ lệ di dân tự do khá lớn. Đồng bào dân tộc phía Bắc di cư vào đây hầu hết đều rất nghèo, việc đi học trễ là một vấn đề khó tránh khỏi vì trẻ 6 tuổi khi còn ở quê hương chưa đi học, đến định cư ở Bình Phước thì đã lên 8-9 tuổi, mặc dù tỉnh cũng rất chú trọng đến việc cập nhật số lượng HS trong độ tuổi tiểu học và huy động đến lớp nhưng tỉ lệ HS đi học quá tuổi vẫn tồn tại khá nhiều mà không thể giải quyết được. Bên cạnh đó, những hộ dân này vẫn chưa yên vị ở đó, họ lại tiếp tục di cư, thế là việc phổ cập cứ “được rồi lại mất”, “mất rồi lại được” là chuyện vẫn thường xảy ra.

Còn theo Trưởng phòng GD Tiểu học- Sở GD-ĐT Cao Bằng, toàn tỉnh hiện nay mới có 59/189 xã đạt phổ cập tiểu học đúng độ tuổi. Nguyên nhân chủ yếu để lý giải cho con số khiêm tốn này ở Cao Bằng là hàng loạt những khó khăn đặc thù của một tỉnh miền núi: Toàn tỉnh có 130/189 xã thuộc diện đặc biệt khó khăn, 28% HS trẻ em suy dinh dưỡng nên tỉ lệ chuyên cần thấp do ốm đau, bệnh tật; Rồi cứ đến mùa vụ là học sinh “được” bố mẹ bắt ở nhà đi làm nương rẫy (HS thường nghỉ học nhiều nhất là vào tháng 2, tháng 3 hàng năm). Xác định muốn phát triển bền vững ngay từ bậc học nền tảng thì nhất quyết phải thực hiện bằng được mục tiêu phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi, ngành GD Cao Bằng đã tìm mọi cách để nâng cao chất lượng cũng như đảm bảo sự chuyên cần của HS. UBND tỉnh đã giao nhiệm vụ cho hội phụ nữ, hội nông dân, Đoàn thanh niên cùng tham gia vào cuộc vận động và duy trì sĩ số của HS. Bên cạnh đó, ở những địa phương có tỉ lệ HS bỏ học vào mùa vụ cao ngành GD đã buộc phải có những chỉ đạo “nương” theo tình hình thực tế, chấp nhận cho HS nghỉ học đồng loạt vào mùa vụ và kết thúc năm học muộn hơn so với HS cả nước.

Còn bà Trần Thị Thắm- Phó giám đốc Sở GD-ĐT Lào Cai, một tỉnh mới được công nhận đạt chuẩn phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi trong năm 2006 đã cho biết: Để một tỉnh miền núi khó khăn như Lào Cai được công nhận phổ cập GD tiểu học đúng độ tuổi có một cách làm rất hiệu quả, là “bí quyết” của thành công, đó là nhân rộng mô hình bán trú dân nuôi. Trẻ em trong độ tuổi đi học tiểu học nếu đường đi lại khó khăn đều được các địa phương áp dụng mô hình nội trú dân nuôi và được địa phương hỗ trợ thêm về lương thực, thực phẩm. Sự kiên trì và đầu tư đúng hướng này đã giúp một tỉnh miền núi khó khăn về đích trước thời hạn đặt ra.

Tại cuộc Hội nghị giao ban GD tiểu học toàn quốc vừa qua, sau khi lắng nghe những băn khoăn của các địa phương trong nhiệm vụ tương đối nặng nề này, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Đặng Huỳnh Mai hứa trong năm học tới, Bộ sẽ có văn bản hướng dẫn chi tiết và xây dựng kế hoạch phấn đấu đạt mục tiêu phổ cập GDTHDĐT ở từng tỉnh, thành phố để đạt được mục tiêu này vào năm 2010. Thứ trưởng cũng nhấn mạnh: “không vì cái đích năm 2010 mà sa vào bệnh thành tích. Chúng tôi sẽ về địa phương làm việc trực tiếp với lãnh đạo của các địa phương khó khăn để cùng tìm ra cách tháo gỡ”.

*************

*Năm 2000, nước ta hoàn thành phổ cập GD tiểu học (ở vùng thuận lợi có 90%, vùng trung bình có 80% và vùng khó khăn có 70% HS trong độ tuổi từ 11 đến 14 tuổi hoàn thành cấp tiểu học). Từ năm 2000 đến 2005 số HS tiểu học giảm từ 10 triệu xuống còn 7,5 triệu, trong khi đó số HS đi học đúng độ tuổi đã tăng từ 94,8% (năm học 1998-1999) lên 98,8% (năm học 2005-2006). Đến tháng 6.2006 toàn quốc đã có 36 tỉnh/thành phố đạt chuẩn phổ cập tiểu học đúng độ tuổi. Theo kế hoạch đến 2010 cả nước sẽ hoàn thành phổ cập tiểu học đúng độ tuổi.

*Số tỉnh đạt chuẩn phổ cập GDTH đúng độ tuổi trên toàn quốc tăng từ 27 lên 36 đơn vị (từ tháng 9.2005 đã có thêm 9 tỉnh đạt chuẩn là Nghệ An, Bình Định, Long An, Tây Ninh, Quảng Ninh, Cần Thơ, Bến Tre, Hậu Giang, Lào Cai).

* Phương hướng đến năm 2010: Tiếp tục chỉ đạo các địa phương duy trì, củng cố thành tựu phổ cập GDTH- CMC và thực hiện phổ cập GDTH đúng độ tuổi một cách thực chất nhằm nâng cao chất lượng GD tiểu học. Phấn đấu đến năm 2007 có 51 tỉnh, thành phố; năm 2008 có 56; năm 2009 có 58 và năm 2010 có 64/64 tỉnh thành phố đạt chuẩn.

Theo Báo Giáo dục và Thời đại