Không muốn cha mẹ vào trại dưỡng lão

Mức sống tăng =  tuổi thọ nâng cao

Đến năm 2005, cơ cấu dân số chấm dứt thời kỳ cơ cấu trẻ, tỷ lệ trẻ em dưới 15 tuổi giảm từ 39,2% (1989) xuống còn 27,3% (2006). Tỷ lệ người trong độ tuổi lao động tiếp tục tăng từ 53,2% (1989) lên 63,5% (2006). Tỷ lệ số người từ 60 tuổi trở lên tăng tương ứng từ 7,1% lên tiệm cận ngưỡng già hoá ở mức 9,2%. Đó là những thay đổi cơ bản trong cơ cấu dân số nước ta theo xu hướng thuận lợi tạo tiền đề cho tích luỹ và phát triển kinh tế - xã hội nhanh do tỷ lệ phụ thuộc thấp và nguồn nhân lực dồi dào.

Vào những năm 40 của thế kỷ XX, tuổi thọ trung bình của người dân Việt Nam là dưới 40 thì đến năm 2004 tuổi thọ trung bình là 71, tăng 31 tuổi sau khoảng 60 năm. Có thể nói, trong một thời gian ngắn Việt Nam đã đạt được những tiến bộ vượt bậc trong công tác chăm sóc sức khoẻ nói chung và chăm sóc người cao tuổi (NCT) nói riêng. Tuổi thọ trung bình được nâng cao đồng nghĩa với tỷ lệ NCT trong dân số ngày càng tăng.

Cứ 100 cụ ông thì có 140 cụ bà

Cùng với xu hướng chung của thế giới, NCT nước ta không ngừng tăng lên cả  về số lượng và tỷ trọng trong dân số.

Theo Tổng điều tra dân số năm 1999, trong 6.199.000 NCT chỉ có 2.575.000 cụ ông và 3.624.000 cụ bà. Nói cách khác, cứ 100 cụ ông thì có tới 140 cụ bà.

NCT ở nước ta chủ yếu sống ở nông thôn, là nông dân và làm nông nghiệp với hơn 80% NCT. Trong số NCT, chỉ có khoảng 16-17% hưởng lương hưu hoặc mất sức, hơn 10% các cụ hưởng trợ cấp người có công với nước. Như vậy, còn trên 70% NCT hiện sống bằng lao động của mình  hoặc từ nguồn hỗ trợ của con cháu và gia đình.

Trong khi đó, ở nông thôn ruộng đất ít, năng suất, thu nhập thấp, ít có tiết kiệm phòng khi bất trắc ở tuổi già. NCT chủ yếu sống với con và nhờ con. Theo nghiên cứu của Vụ Các vấn đề xã hội, Quốc hội, hiện nay, 83,6% những người chưa kết hôn và 74,4% những người đã kết hôn mong muốn NCT “ăn ở cùng con cháu”. Một tỷ lệ không đáng kể muốn các cụ ở trại dưỡng lão: 0,6 %. Ngay các cụ đã về hưu ở Hà Nội, chỉ có 36% tự túc được, 63% hy vọng có nguồn trợ cấp từ con cái, 1% dựa vào nguồn khác.

Mong muốn nói trên đã được hiện thực hóa  trong đời sống: 83% NCT tuổi sống trong các gia đình 2 hoặc 3 thế hệ trở lên. Trong khi đó hơn 1,5 triệu NCT tiếp tục hoạt động kinh tế. Rõ ràng, nhu cầu bổ túc, cập nhật và nâng cao tay nghề cho NCT đang là một nhu cầu chính đáng và cần thiết.

Mô hình phúc lợi xã hội chưa đáp ứng nhu cầu

Tình trạng sức khoẻ của NCT đã được cải thiện nhiều trong mấy thập kỷ qua, nhưng đây vẫn là mối quan tâm nhất. Nhiều NCT chưa được hưởng chế độ bảo hiểm y tế. Ngoài vấn đề sức khoẻ, cuộc sống vật chất và tinh thần của NCT cũng cần được cải thiện. Nhà nước khuyến khích xã hội hoá công tác chăm sóc NCT. Trong những năm gần đây ngày càng có nhiều các tổ chức và cá nhân tham gia vào các hoạt động và dịch vụ dành cho NCT: xây dựng nhà dưỡng lão và trung tâm chăm sóc, thành lập Quỹ NCT, câu lạc bộ văn nghệ, thể thao; tổ chức các cuộc thi thu hút sự tham gia của NCT... 

Tuy nhiên, các mô hình phúc lợi xã hội hiện tại chưa đáp được nhu cầu chăm sóc NCT. Nhà nước cần có nhiều chính sách cụ thể và ưu đãi hơn đối với các cơ quan, tổ chức và cá nhân tham gia cung cấp dịch vụ phúc lợi cho NCT như  giảm thuế, giảm/miễn chi phí khám chữa bệnh, giao thông cho người già. Tăng hỗ trợ tài chính cho hoạt động chăm sóc sức khoẻ NCT, kể cả hoạt động đào tạo đội ngũ nhân viên y tế.

Cần nghiên cứu ban hành các chính sách đồng bộ về pháp lý, hành chính, tài chính cho các chuơng trình, hoạt động dành cho NCT; đưa ra các chính sách ưu tiên đối với các tổ chức, cá nhân tham gia cung cấp dịch vụ cho NCT. Chính sách đối với NCT cần có hướng đến khu vực nông thôn, cần xây dựng và triển khai chính sách BHXH cho nông dân. Nên có chính sách khuyến khích gia đình nhiều thế hệ, để NCT được sống trong gia đình. Bảo vệ và chăm sóc NCT.  Xây dựng và tăng cường hệ thống an sinh xã hội cho NCT (cải cách tiền lương, lương hưu, bảo hiểm y tế, phúc lợi xã hội...).

TS Trần Văn Chiến (Viện trưởng Viện nghiên cứu Dân số, Bộ Y tế)