Giáo dục yếu, kém: Lỗi từ sư phạm?

Vai trò của giáo viên có ảnh hưởng lớn đến chất lượng dạy và học... Ảnh: Chí Cường

 

Nguyên nhân là do khoa học sư phạm còn nhiều bất cập, không theo kịp nhu cầu của xã hội. Đó là nhận định chung của các nhà khoa học giáo dục tại "Hội thảo khoa học sư phạm trong chiến lược phát triển giáo viên, yếu tố căn bản đổi mới giáo dục Việt Nam" vừa được Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tổ chức.

 

Nhiều năm trở lại đây, làm thế nào để nâng cao chất lượng giáo viên đã được cả xã hội quan tâm, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp quy nhấn mạnh về sự yếu kém, bất cập của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục và các giải pháp khắc phục. Tuy nhiên, đến nay khoa học sư phạm chưa thực hiện tốt vai trò của mình. Theo PGS. TS Phan Trọng Ngọ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Sư phạm (ĐH Sư phạm Hà Nội), nguyên nhân dẫn đến sự yếu kém của chất lượng giáo viên là do đào tạo sư phạm. Nhà trường đã không theo kịp với nhu cầu xã hội, người học cần được rèn rũa trong một ngôi trường hiện đại, được sáng tạo năng lực của mỗi người...

PGS. TS Phan Trọng Ngọ rằng: "Để khắc phục những yếu kém, không thể chỉ bằng hoạt động nhận thức, truyền thụ như truyền thống mà phải bằng một hệ phức hợp các hoạt động thực tiễn, khám phá khả năng sáng tạo của người học. Qua đó, hình thành và phát triển năng lực cá nhân, để sống và làm chủ được cuộc sống của mình trong điều kiện thực tế của một xã hội khoa học, trí tuệ, nhân văn và mang tầm vóc quốc tế. Cần cấu trúc lại hệ thống nhà trường từ mục tiêu, nội dung, phương pháp và phương thức vận hành mới gắn liền và phụ thuộc vào sự nghiệp cải cách sư phạm".

Vai trò của giáo viên có ảnh hưởng lớn đến chất lượng dạy và học hiện nay, tuy nhiên phương pháp truyền thụ của giáo viên vẫn còn nhiều hạn chế, lạc hậu. Theo nguyên Phó Chủ tịch nước, nguyên Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Thị Bình: "Người thầy hiện nay không thể chỉ làm nhiệm vụ truyền thụ tri thức một chiều, nếu đơn giản như vậy thì vai trò của người thầy đang bị suy giảm trước sức mạnh truyền tải của mạng thông tin. Điều quan trọng là phải làm cho học sinh tích cực, tự giác tìm kiếm tri thức và trang bị cho học sinh phương pháp học hỏi để tiếp cận, chiếm lĩnh và làm chủ tri thức. Muốn vậy, người thầy phải lấy việc rèn luyện tư duy, bồi dưỡng năng lực độc lập trong suy nghĩ cho học sinh làm mục đích dạy học chứ không phải chăm chăm vào nhồi nhét kiến thức cho học sinh".

 

Sư phạm là đào tạo ra giáo viên, nên có vai trò quan trọng trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Vai trò thì lớn, song khoa học về sư phạm ở Việt Nam lại chưa tương xứng với yêu cầu đặt ra. Trong khi giáo viên gặp không ít khó khăn để tìm phương pháp dạy theo yêu cầu đổi mới, ngành sư phạm cũng chưa thể có hướng đào tạo theo sát thực tiễn, bởi khoa học sư phạm còn bộc lộ nhiều hạn chế. GS. Viện sĩ Phạm Minh Hạc, nguyên Bộ trưởng Bộ GD&ĐT chia sẻ: "Nước ta, tâm lý chạy theo thi cử đã làm sai lệch mọi thứ. Đáng buồn là hệ thống đào tạo cũng theo xu hướng đó. Học sinh chỉ mang tâm lý học để đi thi, còn giáo viên không đủ, chất lượng chưa cao thì đổi mới với cải cách rốt cuộc cũng chỉ là một sự gượng ép".

Đào tạo giáo viên là vấn đề quan trọng góp phần tiến tới đổi mới nền giáo dục. Theo PGS. TS Phạm Hồng Quang, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên: "Muốn nâng cao trình độ giáo viên, phải đổi  mới chương trình đào tạo, đó cũng là yếu tố cốt lõi để thực hiện mục tiêu đổi mới phương pháp đào tạo giáo viên. Mục tiêu đào tạo giáo viên phải theo định hướng năng lực dạy học và nhấn mạnh tới năng lực hoạt động xã hội trong và ngoài trường". Còn theo bà Nguyễn Thị Bình: "Phải đưa ra một cuộc "cải cách" giáo dục chứ không hoàn toàn chỉ là mang tính chất đổi mới. Việc xác định mục tiêu và nguyên lí giáo dục, xác định nội dung và phương pháp giáo dục ở phổ thông trong tương lai có quan hệ đến việc đào tạo của các trường sư phạm hiện nay".

Theo Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển, giáo viên là một ngành nghề, nhưng trường sư phạm có thực sự đào tạo sư phạm hay không thì cần phải xem xét lại. Vấn đề của chúng ta là làm thế nào để phát huy được vai trò của hệ thống sư phạm và giáo viên, làm sao để giáo viên khỏi phải làm thêm. Đồng thời, phát huy vai trò của các trường sư phạm, các trung tâm nghiên cứu về sư phạm. Về các giải pháp, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết: "Bộ GD&ĐT đã phê duyệt quy hoạch phát triển nhân lực ngành sư phạm từ nay đến năm 2020, với 7 đề án. Trong đó có đề án củng cố mạng lưới cơ sở đào tạo giáo viên; tăng cường cơ sở vật chất của các trường sư phạm; Phát triển đội ngũ giảng viên các trường, khoa sư phạm; Đổi mới công tác quản lý và điều hành các cơ sở đào tạo giáo viên; Nâng cao vai trò của các trường sư phạm...".

 

Quy hoạch phát triển nhân lực giáo dục Bộ GD&ĐT vừa công bố quyết định phê duyệt quy hoạch phát triển nhân lực giáo dục 2011-2020. Theo đó, đến năm 2020, nhu cầu nhân lực của bậc học mầm non khoảng 240.000 người, tiểu học: 522.000 người, THPT: 148.000 người. Đối với hệ CĐ, nhu cầu cán bộ, giảng viên là 78.500 người. Bậc ĐH cần khoảng 127.000 người, trong đó khoảng 70% là thạc sĩ, 30% là tiến sĩ. Để bảo đảm có đủ đội ngũ cán bộ giảng viên, Bộ sẽ cải tiến, hoàn thiện chế độ lương và phụ cấp ưu đãi cho nhà giáo, thu hút các nhà khoa học đầu ngành, giảng viên giỏi trong và ngoài nước tham gia giảng dạy... trong thời gian tới.

 

Phạm Thảo