Mộc bản kêu cứu

Hư hại theo thời gian

Hiện nay, chưa một tổ chức, cơ quan hay nhà nghiên cứu nào công bố cụ thể về số lượng mộc bản còn lại ở Huế. Chỉ biết một số nơi trong thành phố Huế hiện đang giữ khá lớn số mộc bản quý như 1.000 mộc bản ở phủ Tùng Thiện Vương tại 91 Phan Đình Phùng; 195 mộc bản ở di tích văn hóa phủ Tuy Lý Vương, đường Nguyễn Sinh Cung; 200 mộc bản tại nhà Đào Lý Phương viên, 120 Mai Thúc Loan... Số khác ở các chùa Từ Đàm, Bảo Quốc, Viên Thông và một số ở các tư gia.

Điều đáng nói ở đây, do thời tiết khắc nghiệt, sự thiếu quan tâm, thờ ơ của cơ quan chức năng hay khó khăn về kinh tế, sự thiếu hiểu biết của những người bảo vệ các phủ đệ mà hàng ngàn mộc xứ Thần kinh đang dần bị hư hại, mối mọt, thất lạc.

Hướng đi nào đúng?

Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Phước Vĩnh Khánh, Phó Ban chủ sự phủ Tuy Lý Vương cho biết: Một số Bảo tàng, Trung tâm lưu trữ đã đặt vấn đề với Ban chủ sự phủ, xin tiếp nhận số mộc bản đang lưu giữ ở phủ để bảo tồn và phát huy giá trị. Nhưng đối với chúng tôi, những mộc bản được xem như là bảo vật của gia đình, dòng họ, là nơi để các con cháu tự hào mỗi khi lui tới. Do vậy, không thể mang những mộc bản này vào các Trung tâm lưu trữ được. Chúng tôi chỉ đề xuất ý kiến với cơ quan chức năng có phương án giúp đỡ các phủ về chuyên môn, có tri thức hiểu biết để phối hợp bảo quản tại chỗ.

 Ông Khánh cho biết thêm, còn khá nhiều mộc bản nằm trong một số nhà dân mà ít ai biết đến, việc dịch thuật và nghiên cứu mộc bản vì nhiều lý do nên chưa một ai làm trọn vẹn, tìm hiểu và khai thác hết giá trị của nó. Chính vì thế, theo ông Khánh, cơ quan chức năng cần phải tiến hành các cuộc khảo cứu, điền dã nhằm có hướng bảo tồn di sản này.

Đồng tình với ý kiến trên, nhà nghiên cứu văn hóa Hồ Tấn Phan nhìn nhận: Việc một số chủ sở hữu tiến hành hệ thống hoá các mộc bản có tại địa điểm của mình như Phủ Tuy Lý Vương và một số chùa ở Huế là một điều đáng mừng. Nhưng còn không ít tư gia hoặc chưa ý thức rõ được giá trị, hoặc vì nhiều lý do khác bảo quản không được tốt, sắp xếp một cách lộn xộn, không có hệ thống. Đặc biệt, công tác bảo quản còn xem nhẹ, điều này làm cho các mộc bản rất dễ bị hư hại. Tuy nhiên, việc các chủ sở hữu không đồng ý để các Trung tâm lưu trữ mang những mộc bản về để bảo quản, phục vụ nghiên cứu theo ông Phan là hợp lý. Vì những mộc bản mang giá trị tổng thể nơi phủ thờ, giá trị nhân vật, thuộc về đời sống tâm linh. Nên theo ông Phan, giữa cơ quan chức năng và chủ sở hữu mộc bản cần có sự phối hợp bảo vệ tại cơ sở, nhằm phát huy tác dụng và giá trị đích thực của những mộc bản hàng trăm năm tuổi.

Mặc dù vậy, theo quan sát của chúng tôi thì hiện nay hầu hết phủ đệ bảo quản số mộc bản ở phủ mình bằng cách thức truyền thống, nắng thì đem ra phơi, sau đó lại đưa vào bỏ trong tủ kính hoặc hòm đựng mặc cho mối mọt, thời tiết “nghiến” dần mộc bản. Nếu không có biện pháp chuyên môn ngay từ bây giờ để bảo vệ số mộc bản đó, thì trước khi có phương án thống nhất giữa phủ đệ với các Trung tâm lưu trữ, số phận mộc bản ở Huế sẽ ra sao?

Trong khi đó, bà Phạm Thị Huệ, Giám đốc Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV tại Đà Lạt, khẳng định việc bảo quản mộc bản phục vụ công tác nghiên cứu là rất cần thiết. Vì vậy, Ban chủ sự các phủ đệ nên chuyển mộc bản ở phủ thờ gửi vào Trung tâm lưu trữ Quốc gia, bằng các hình thức như hiến tặng hẳn, gửi hẳn hoặc ký gửi để được bảo quản một cách chuyên nghiệp.

Tiến Long