Kể chuyện “bắt” rùa Hồ Gươm

Đội trưởng đội lai dắt cụ rùa Hồ Gươm Nguyễn Ngọc Khôi

Rùa Hồ Gươm đã được lai dắt thành công vào khu điều trị nhân tạo hơn một tháng nay. Ông Nguyễn Ngọc Khôi, Tổng giám đốc Tập đoàn Thương mại KAT, đội trưởng đội lai dắt rùa hồ Gươm đã tiết lộ cho Gia đình Xã hội Cuối tuần những thông tin thú vị xung quanh nhiệm vụ khó khăn này.

 

 

Sau rất nhiều lần bàn thảo phương pháp lai dắt cụ rùa, đã đưa ra 3 phương án. "Một số nhà khoa học đề xuất tát Hồ Gươm. Họ cho rằng sẽ ngăn hồ làm 3 khoang và lần lượt tát từng khoang một. Cách thứ hai là, đưa các thiết bị định vị để xác định vị trí của cụ rùa. Phương án này do Sở Khoa học và Công nghệ đề xuất. Riêng tôi đề xuất cách dùng lưới vây, bởi vì tôi có thể biết được vị trí của cụ rùa. Qua nghiên cứu thực tế cho thấy Hồ Gươm chỗ sâu nhất chỉ đến 1,5m, chỗ nông nhất khoảng 0,6 - 0,8m. Cá thể rùa rất to nên lúc di chuyển chắc chắn sẽ để lại tăm", ông Khôi khẳng định.

 

Ông cho biết tình trạng sức khoẻ rùa lúc được lai dắt vào khu điều trị? - Ông Nguyễn Ngọc Khôi: Rùa chỉ bị bệnh ngoài da do xây xước và nấm, không bị trọng bệnh, cũng không hề bị mất móng như người ta lo lắng trước đó. Còn nhớ lúc đó tôi đã chỉ cho nhiều nhà khoa học và lãnh đạo thành phố đứng bên cạnh rằng rùa rất khoẻ.    Nếu rùa không được chữa trị có bị đe doạ đến tính mạng không, thưa ông? - Tuy không phải lâm vào trọng bệnh, chỉ bị ngoại thương nhưng với môi trường sống ô nhiễm như thế, không kịp thời chữa trị có thể rùa sẽ chết. Dùng loại thuốc gì để chữa lành vết thương cho “cụ” rùa, thưa ông? - Tôi đã có đề xuất là không nên lạm dụng thuốc, dễ phản tác dụng. Thuốc để bôi cho rùa chỉ là thuốc tím sát trùng và một số thảo dược khác. Là một chuyên gia về rùa, vậy ông có thể cho biết cụ rùa bao nhiêu tuổi? - Xác định tuổi rùa là xác định trên mai rùa. Rùa mai cứng thì có thể xem tuổi rất dễ. Nhưng rùa hồ Gươm là loại mai mềm nên để biết được độ chính xác phải xem phía trong mai (phần trong cơ thể). Điều này không thể thực hiện, nên tôi không thể xác định được. Loài rùa này sống trong môi trường tự nhiên tốt có thể thọ đến 500 năm, nhưng rùa hồ Gươm sống trong môi trường ô nhiễm, thức ăn không có thì tuổi thọ sẽ giảm đi. Nếu theo nhận định chủ quan của ông? - Theo nhận định của tôi, rùa hồ Gươm khoảng 170 - 180 tuổi.

Phương án của ông Khôi đã vấp phải sự phản đối quyết liệt của các nhà khoa học, có người cho rằng phương án này sẽ phải ngồi chờ rùa nổi mà chờ nổi thì chẳng biết lúc nào. Nếu có bắt được thì cũng ăn may.

 

"Trước những ý kiến phản đối đó, tôi vẫn kiên quyết bảo lưu phương án của mình. Và, thực tế đã cho thấy cả 2 lần thả lưới đều chính xác 100%. Nếu lưới của Chi cục Thuỷ sản thành phố không quá mảnh thì chúng tôi đã lai dắt thành công cụ rùa ngay từ lần thứ nhất", ông Khôi cho biết.

 

Hỏi ông về bí quyết tìm ra vị trí cụ rùa, ông Khôi cười: "Kinh nghiệm mấy chục năm bắt rùa đã chỉ cho tôi. Nói bí quyết, nhưng thực ra không có bí quyết gì. Chỉ cần tinh ý lần theo vệt tăm của rùa di chuyển, rồi dùng lưới vây bắt là được. Bây giờ sức khoẻ rùa tiến triển tốt và phản ứng nhanh với tác động bên ngoài, đặc biệt là ăn rất đều. Điều đó chứng tỏ, rùa đã không gặp phải sự hoảng loạn hay chấn thương tâm lý nào. Tất cả nhờ vào phương pháp bắt hợp lý. Có thể những phương án khác được áp dụng vào việc lai dắt rùa cũng thành công, nhưng tôi dám chắc sẽ tốn kém và có thể ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ cụ rùa nhiều hơn".

Thời gian gần đây, dư luận rất quan tâm đến việc có bao nhiêu “cụ” rùa dưới Hồ Gươm. Đề cập đến vấn đề này, ông Khôi khẳng định có nhiều hơn một cá thể rùa dưới hồ.

 

"Chiều 30 Tết Tân Mão vừa qua, trong lúc chèo thuyền quanh hồ để kiểm tra thực địa, tôi phát hiện cùng một lúc có 2 vệt tăm bơi theo thuyền. 2 vệt tăm rất lớn chạy song song ngay sau thuyền. Đó chỉ có thể là 2 cá thể rùa. Trước đây, có lần anh bạn trong miền Nam ra thăm Hồ Gươm tình cờ nhìn thấy có 2 "cụ" rùa cùng nổi, nhưng không có máy ảnh chụp lại. Anh ấy đã kể lại nhìn thấy 2 "cụ" rùa nhưng lúc đó không ai tin. Gần đây, nhiều người dân đã được chứng kiến 2 "cụ" rùa nổi, cùng với việc có nhiều bức ảnh chụp ở Hồ Gươm cho thấy có nhiều hơn một cá thể rùa khổng lồ đã minh chứng cho điều này. Ngay trong hôm thực hiện việc lai dắt cụ rùa lần hai, trong khi tôi với anh em trong đội đang đi theo vệt tăm của rùa ở phía bắc Hồ Gươm thì đồng thời ở phía nam, anh em còn lại trong đội lai dắt phát hiện một con rùa khác đang di chuyển. Hôm đó, rất nhiều nhà khoa học đã chứng kiến sự việc này", ông Khôi kể.

Trước thắc mắc của chúng tôi, nếu có 2 "cụ" rùa, tại sao từ ngày một "cụ" được đưa vào khu chữa bệnh, không ai thấy "cụ" còn lại nổi lên, ông Khôi cho rằng: "Rùa nổi lưng hay nổi đầu là do sở thích hoặc có thể do độ tuổi khác nhau. Những cá thể khoẻ mạnh không nhất thiết cứ phải ngoi cả đầu lên mặt nước để thở. Qua theo dõi, tôi thấy ở Hồ Gươm, "cụ" rùa chúng ta thường thấy là "cụ" thích nổi đầu. Cá thể còn lại chỉ thích nổi lưng lên khỏi mặt nước khoảng vài ba chục centimet thì rất khó để phát hiện".

Trước thông tin đội lai dắt đã bắt được một cá thể rùa khác trong quá trình làm nhiệm vụ tại Hồ Gươm, ông Khôi khẳng định điều đó là có thật. "Hôm đó, anh em trong đội đã bắt được một cá thể rùa nặng khoảng 20kg. Nhiều người cho rằng đó là rùa tai đỏ. Tôi đã bác bỏ ngay ý kiến đó. Rùa tai đỏ không thể nặng đến mức đó. Tôi không khẳng định đó là hậu duệ của "cụ" rùa, nhưng có điều chắc chắn, có rất nhiều cá thể rùa từ 10 - 20kg dưới Hồ Gươm". 

 

PGS-TS Hà Đình Đức: Rùa Hồ Gươm chỉ có một Trao đổi với phóng viên Báo GĐ&XH cuối tuần, PGS - TS Hà Đình Đức cho rằng: Theo sử liệu trải dài từ thời Lý Công Uẩn - mở đầu cho vương triều nhà Lý qua nhà Trần đến thời Lê Lợi, không hề có thư tịch nào nói trong hồ Lục Thủy (tức là Hồ Hoàn Kiếm) có rùa to. Chỉ thấy sử liệu ghi chép, năm 1056 vua Lý Thánh Tông (vị vua thứ 3 của vương triều Lý) cho xây chùa Sùng Khánh rất lớn bên hồ Lục Thủy và đến năm 1057 thì cho xây Bảo tháp Đại Thắng Tư Thiên. Hoặc sử liệu cũng nói rất nhiều đến “tứ đại khí” thời Trần - Lý... nhưng tuyệt nhiên không hề nhắc đến chuyện rùa lớn. Chỉ đến khi vua Lê Lợi đánh thắng giặc Minh, lên làm vua thì mới xuất hiện chuyện rùa ở Hồ Gươm. Về khoa học, nói: Rùa Hồ Gươm là giống rùa đặc trưng của Hà Nội, có gốc gác từ ngàn xưa thì chắc chắn ở hồ Tây, Đồng Mô, sông Hồng... cũng sẽ có giống rùa này sinh sống. Vì Hồ Gươm, hồ Tây đều có nguồn gốc từ dòng sông Cái cổ (sông Hồng). Tuy nhiên, cho đến nay ở các sông hồ trên địa bàn Hà Nội hay các vùng lân cận vẫn chỉ duy nhất cá thể rùa Hồ Gươm mang những đặc trưng khác biệt. Như vậy, chúng ta có thể suy đoán cá thể rùa xuất hiện trong Hồ Gươm và tồn tại đến bây giờ là do có người thả vào. Câu hỏi đặt ra là ai thả “cụ”? - Tôi đặt giả thiết: Người thả “cụ” rùa vào hồ Lục Thủy là cụ Lê Lợi. Tại sao “cụ” ấy thả? - Câu chuyện này lại liên quan đến truyền thuyết An Dương Vương. Như chúng ta đã biết, truyền thuyết có kể lại là vua An Dương Vương từng được thần Kim Quy cho mượn thanh bảo kiếm để chém đầu đầu gà tinh trắng, kẻ phá hoại khi thành đang xây. Khi xây thành xong, An Dương Vương đã trả lại kiếm cho thần Kim Quy. Sau đó Thần Kim Quy lại cho vua An Dương Vương mượn móng chân làm nỏ thần, nhờ đó mà đánh thắng Triệu Đà. Tuy nhiên, sau khi đánh thắng giặc, vua An Dương Vương không trả lại móng chân cho thần. Vay mà không trả, nhà vua đã thất tín với thần Kim Quy. Chính vì vậy mà dẫn đến việc bị giặc "ngụy trang" đánh cắp nỏ thần, rồi mất nước. Còn Lê Lợi, khi dựng cờ khởi nghĩa đã được đức Long Quân cho mượn kiếm và nhờ đó mà đánh đuổi được quân xâm lược. Xưa nay, nhắc đến truyền thuyết An Dương Vương người ta thường nói đến bài học mất cảnh giác nhưng theo tôi thì bài học về chữ Tín lớn hơn nhiều vì quy luật ở đời vay thì phải trả. Lê Lợi đã nhìn thấy bài học lớn từ vua An Dương Vương nên mới làm động tác trả gươm. Và Lê Lợi làm điều đó giữa kinh thành mặc dù chỗ mượn gươm là khúc sông Lương (nay là sông Chu) ở vùng Lam Sơn - quê hương cuộc khởi nghĩa. Hồ Lục Thủy khi đó không có rùa lớn, ông đã đưa rùa từ nơi khác về thả vào đây.   Riêng chuyện có nhiều cá thể rùa Hồ Gươm, tôi không tranh luận thêm. Vì theo dõi 20 năm nay, tôi chỉ thấy ở Hồ Gươm có duy nhất một cụ rùa mai mềm, có bớt trắng hình sao trên đỉnh đầu. Thế thôi. Còn ai nói có 3, 4 hay 5 "cụ" rùa thì cứ để họ nói, tôi không đôi co. Về giới tính, tuổi thọ chính xác của  rùa Hồ Gươm, tôi cũng không có ý kiến gì. Nhưng nếu "cụ” được thả từ thời Lê Lợi thì chắc chắn đến nay "cụ" đã trên 600 năm tuổi rồi.    Hà Tùng Long