Khi đạo diễn không còn là "vua"

> Lùm xùm mang tên "phim tư nhân" (1): Kiện tụng nối tiếp

 

Thực tế này khiến không ít vai diễn được chủ đầu tư chọn chỉ vì sính cái vẻ bề ngoài mỹ miều của diễn viên tay ngang.

 

Ngậm bồ hòn làm ngọt

Hơn 20 năm trước, khi được giao làm "Biệt động Sài Gòn", đạo diễn Long Vân là người trực tiếp đi chọn diễn viên khắp trong Nam ngoài Bắc. Tiêu chuẩn chọn diễn viên hồi đó nếu so với bây giờ cũng không có gì khác nhau là mấy. Theo cách nói hiện nay thì chỉ ngắn gọn trong hai từ: "hot" và “hợp”. Nhưng điều khác biệt là thời đó, ông có toàn quyền trong việc quyết định giao vai từ chính đến phụ cho ai.

Ở tuổi ngoài 70, nghệ sĩ Long Vân vẫn là đạo diễn, nhưng vai trò và quyền hạn của ông với dòng phim của tư nhân (hay còn gọi là phim xã hội hóa) thì đã khác. Hơn 1 năm trước, ông được mời làm "Những đứa con của chiến sĩ biệt động"- phần 2 của "Biệt động Sài Gòn", nhưng ông không còn đứng ở vị trí "vua" phim trường như trước. Vai nữ chính được ông nhắm đến từ đầu là người đẹp Lisa Vân Anh nhưng sau đó, nhà sản xuất (NSX) yêu cầu thay vai, uổng phí bao nhiêu công sức người đẹp này luyện võ, học diễn xuất trong 3 tháng trời.

 

Đạo diễn ngày càng đứng ngoài việc lựa chọn diễn viên xuất hiện trong những bộ phim xã hội hóa. (Ảnh minh họa)

Đạo diễn Lưu Trọng Ninh khi làm "Khát vọng Thăng Long" cũng không mấy hài lòng với việc NSX chỉ định vai Lý Công Uẩn cho Ngọc Ngoan. Ông cũng không ngần ngại thẳng thắn với Ngọc Ngoan rằng "nếu không phải vì NSX chọn, tôi sẽ không bao giờ chọn cậu". Kết cục là một Lý Công Uẩn có cốt cách của một vị tướng xuất thân nơi cửa Phật chẳng thấy đâu mà thay vào đó là "phong thái" của một người mẫu đóng phim.

Ở Liên hoan phim quốc tế diễn ra năm ngoái tại Hà Nội, trong một cuộc tọa đàm về tìm đường ra cho phim Việt, các nhà làm phim người Pháp đã "hiến kế": Ở Pháp, hiện có rất nhiều cơ chế hỗ trợ cho điện ảnh và truyền hình được phát triển. Phim truyền hình không bán được vé như phim rạp, nên các kênh truyền hình cũng có những hỗ trợ ngược lại bằng cách thu một phần lợi nhuận từ quảng cáo để đầu tư và "tái sản xuất" cho các NSX, đạo diễn.

Việc chọn diễn viên không hợp với vai diễn cũng xảy ra tương tự với "Cánh đồng bất tận". Xem phim, không ít người thấy tội nghiệp cho một cái tên đang hot nhất showbiz Tăng Thanh Hà lại chỉ phảng phất trong một hai cảnh quay làm nền cho nhân vật chính. Với những người yêu nghề thì ngắn hay dài không có gì quan trọng, bởi có khi "một phút cũng làm nên lịch sử", nếu họ hóa thân được vào vai diễn. Đằng này, người có vẻ đẹp hiện đại, đài các như Tăng Thanh Hà vô tình trở nên lạc loài với sự lam lũ của người nông dân miền sông nước.

 

"Cánh đồng bất tận" có lẽ cũng là trường hợp "hi hữu" cho môi trường làm phim đã có nhiều thay đổi ở Việt Nam là, cả hai vai diễn chính mà sau này đoạt diễn viên xuất sắc nhất tại Cánh diều vàng 2011 không được có mặt trong poster phim. Lý do được NSX đưa ra rất đơn giản, Tăng Thanh Hà mới là cái tên để bán vé.

 

Bán quảng cáo là mục tiêu

Là người từng hợp tác làm phim với nhiều hãng tư nhân, đạo diễn Bùi Tuấn Dũng cho rằng, hiện nay, việc NSX can thiệp vào quá trình làm phim, ví dụ sau khi casting quyết định vai chính cho ai... là điều đương nhiên. Tất nhiên, họ sẽ trao đổi rất kĩ với đạo diễn và ê kíp casting. NSX đôi khi cũng mắc sai lầm trong việc lựa chọn diễn viên và ê kíp làm phim nhưng họ phải chấp nhận. Đây là kinh nghiệm và nó cũng xác lập đẳng cấp của hãng sản xuất,  của chính ê kíp làm phim. Cuối cùng, trách nhiệm cũng sẽ "chia đều" cho đạo diễn và NSX. Nếu phim dở, không chỉ đạo diễn là người "mang tiếng" mà thiệt hại lớn hơn là NSX. Điều thấy rõ nhất là những hợp đồng quảng cáo nhỏ giọt trên ti vi khi bộ phim phát sóng.

Trong việc sản xuất phim truyền hình của tư nhân, mục tiêu số 1 vẫn là hay, hấp dẫn để... bán được quảng cáo, vì nếu không, họ có thể phá sản. Theo đạo diễn Bùi Tuấn Dũng, sau khi bán đủ số spot quảng cáo theo qui định của đài truyền hình, họ sẽ ăn chia theo một hợp đồng thỏa thuận với đơn vị phát sóng. Nhưng điều "không bình thường" hiện nay là, phim dù dở dù hay thì cũng không vì thế mà ê kíp làm phim được hưởng lợi lộc gì thêm và dường như lợi nhuận chỉ nằm trong tay nhà sản xuất phim. Tuy nhiên trên thực tế, các chủ đầu tư này cũng không thu được nhiều lợi nhuận. Nhà đài chỉ "ngồi mát" nhưng lại được hưởng lợi nhiều nhất. Phim càng hay họ càng thu được nhiều tiền.

"Nhưng điều khiến tôi cảm thấy vô lý nhất là cho đến tận bây giờ vẫn chưa có luật bản quyền cho những người làm phim. Những nghệ sĩ, kĩ thuật viên và nhà sản xuất làm một bộ phim chỉ trên cơ sở một hợp đồng khoán gọn theo định mức chứ không phải là thỏa thuận ăn chia theo lợi nhuận. Vì vậy có những phim được phát đi phát lại nhiều lần, rồi bán cho các đài khác phát lại, nhưng ê kíp làm phim cũng không được hưởng thêm tiền bản quyền. Ngược lại, nhiều phim làm xong chiếu một lần, phát một lần rồi quăng vào kho, NSX lỗ chỏng vó thì ê kíp sản xuất phim cũng chẳng ai phải chịu trách nhiệm", đạo diễn Bùi Tuấn Dũng nói.  

 

L.Th.Hà
 (Còn nữa)