Nguy cơ xóa sổ làng nghề cốm Vòng đất Hà thành

Mẻ cốm của bà Loan, một trong số ít gia đình vẫn còn làm cốm ở làng Vòng. Ảnh: Hp

 

Thời điểm này, tại các khu chợ trên trục đường Cầu Giấy- Xuân Thủy- Hồ Tùng Mậu (quận Cầu Giấy), đâu đâu cũng thấy sản phẩm cốm được bày bán. Hỏi mua, người bán giới thiệu như đinh đóng cột là "cốm làng Vòng". Người mua nghe vậy, ai cũng có chung nỗi băn khoăn: "Cốm làng Vòng đâu ra mà nhiều như thế?". PV Báo GĐ&XH đã tìm về "lãnh địa" cốm làng Vòng nức tiếng từ thuở xa xưa để tìm câu trả lời. Đi qua ngõ 99 đường Xuân Thủy, giữa tiết trời thu Hà Nội vẫn nghe đâu đó tiếng chày giã cốm thình thịch. Đó là tiếng chày của những hộ làm cốm vẫn còn bám trụ, quyết gắn bó với nghề. Tiếng chày quen thuộc nhưng đã thưa đi rất nhiều so với trước. Làng Vòng có trên 600 hộ dân nhưng số hộ làm cốm hiện chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Vậy cốm đâu ra mà người bán la liệt khắp phố phường? Bà Nguyễn Thị Hoa, người làng Vòng, thở dài: “Phần đông người bán tại chợ đều là những lái buôn vào đây thu mua, số còn lại có thể là những người ở địa phương khác “gắn mác cốm làng Vòng” để lừa người mua”.

Bà Hoa cho hay, đã lâu lắm rồi người làng Vòng không còn đất để trồng nếp, nên nguyên liệu làm cốm phải mua về từ Bắc Ninh hoặc Vĩnh Phúc. Bà Hoa và người làm cốm làng Vòng càng buồn hơn bởi mới đây trên mạng Internet người ta chia sẻ những bức ảnh cho thấy dân buôn đổ phẩm màu trộn với cốm. Với người tiêu dùng, đây là thông tin gây sốc, còn với người làm cốm làng Vòng thì hành vi nêu trên chẳng khác nào những nhát dao cứa vào tâm can họ. Người làm cốm truyền thống bị tổn thương. Với truyền thống nhiều đời làm cốm, bà Hoa cho biết, trước đây, người Hà Nội và khách thập phương thường tới tận làng để mua cốm về thưởng thức. Ngày nay, họ không có thời gian để đến tận ‘‘lò” nên các dịch vụ buôn bán mới nở rộ. Đây cũng là cơ hội để cốm rởm trà trộn, làm hỏng thương hiệu cốm làng Vòng.

 

 

Bức ảnh cốm bị nhuộm phẩm màu lan truyền trên mạng khiến làng cốm lao đao. Ảnh: internet

Các hộ làm cốm tại làng Vòng cho biết, ngày trước, còn đất còn trồng lúa nếp, giờ hết đất, nếp cũng phải đi mua nên đẩy chi phí lên cao. Ở làng, không ít gia đình đã từ giã nghề cốm để mở hàng ăn phục vụ sinh viên các trường đại học quanh đó. Ở làng Vòng, các ‘‘lò” cốm còn sống được với nghề là những gia đình từ lâu đã chuyển sang làm cốm mộc, tức là loại cốm không tẩm chất tạo màu. Tuy không bắt mắt, nhưng cốm mộc làm cho người ta yên tâm hơn về chất lượng. Bà Nguyễn Thị Loan, một trong những chủ lò cốm còn hoạt động ở làng Vòng nói với giọng buồn buồn: “Nói cốm làng Vòng nhiễm độc, thực tình oan cho chúng tôi quá. Những hộ ít ỏi còn lại vẫn tiếp nối công việc cha ông là bởi tiếc cho một làng nghề. Tiếng oan cứ như nhát dao có thể xóa sổ cả cái làng nghề này”.

Gần 60 tuổi, bà Loan gắn bó với nghề cốm gia truyền từ thuở nhỏ nhưng chưa bao giờ bà thấy cái nghề cốm làng mình lại lao đao như hiện nay. Theo bà Loan, sau tin cốm tẩm chất phụ gia vốn đã khiến thưa thớt người mua, nay càng vắng hơn. "Họ đến nhà xem tận mắt chúng tôi làm mới dám đặt hàng. Loại cốm dùng phẩm màu tuyệt nhiên không ai mua, chỉ có cốm mộc không dùng phẩm màu là còn bán được”, bà Loan cho biết.

Cầm cự là vậy nhưng khi hỏi, ngay cả gia đình bà Loan cũng không chắc sẽ giữ được nghề. “Làm cốm cần kinh nghiệm và phải có ít nhất vài ba người phối hợp nhịp nhàng. Chỉ hai vợ chồng như chúng tôi không kham được tất cả các công đoạn. Việc đi thu mua nếp non ở Sóc Sơn, Bắc Ninh hay Bắc Giang chúng tôi không đủ sức để kham. Người làm cốm chỉ còn cách phải mua lại nếp non từ người khác cho nên khá bị động khâu đầu vào”, ông Bình - chồng bà Loan tâm sự.

Làm cốm cả hai vụ chiêm và mùa chỉ được năm tháng, thu nhập bấp bênh. Trung bình một hộ 4-5 người làm từ sáng sớm đến tối mịt cũng chỉ thu được 80.000 đồng/ngày. Điều đáng buồn ở đây chính là việc người làm nghề, yêu nghề đã tính tới chuyện “cân đong” cái lợi từ nghề truyền thống với những thứ nghề khác, để liệu cho cuộc sống bản thân, gia đình. Với cái đà này, làng cốm Vòng liệu còn cầm cự được bao lâu trước nguy cơ bị xóa sổ ?

 

“Người ta “tầm thường hóa” các công đoạn làm cốm của làng Vòng. Thay vì xuống tận ruộng chọn mua từng tẻ nếp xanh, nếp ngậm sữa thì họ dùng nếp kém chất lượng để làm cốm. Thêm một chút hóa chất, ngâm 8 - 10 tiếng là đã có một mẻ cốm xanh mướt. Cho thêm một chút hương vị hóa học vào sẽ làm người mua không thể phân biệt được hương vị của cốm thật, cốm giả”, bà Nguyễn Thị Hoa tâm sự.