Chi phí xử lý cao, bãi rác Đa Phước vẫn bốc mùi hôi thối

Tại cuộc họp báo Chính phủ chiều 31/8, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường (TN&MT) Trần Hồng Hà nhận định qua ý kiến ban đầu của Sở TN&MT TP.HCM, hoạt động của toàn bộ Khu liên hợp xử lý rác thải Đa Phước là nguyên nhân chính gây ra mùi hôi ở khu Nam Sài Gòn. Bộ trưởng Tài nguyên - Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, qua kiểm tra phát hiện Đa Phước chưa hoàn thành nhiều hạng mục liên quan đến xử lý nước thải, nước rác. Việc xử lý rác thải dưới hình thức chôn lấp đang được nhiều nước sử dụng, song công nghệ chôn lấp sẽ không triệt để và không giải quyết hoàn toàn bài toán về môi trường. Trong điều kiện đất đai không có nhiều thì giải pháp chôn lấp chỉ là trước mắt.

"Quá trình xử lý rác còn liên quan đến quy trình nhận rác, việc sử dụng chế phẩm sinh học để xử lý mùi và áp dụng công nghệ sinh học hợp lý. Một việc chính nữa là thu được khí phân hủy từ rác và nước phân hủy để xử lý. Hiện, Bộ đã giao Sở Tài nguyên - Môi trường TP HCM kiểm tra và tiếp tục đề xuất", ông Hà nói.

Trước đó, khi mùi hôi bắt đầu tấn công khu vực quận 7, Nhà Bè, nhiều nghi ngờ đã đổ dồn về khu xử lý rác khổng lồ này. Các chuyên gia môi trường cũng nhận định bãi rác Đa Phước nằm ở đầu hướng gió từ biển thổi vào nên mùi hôi rất dễ phát tán trên diện rộng.

Công nghệ Mỹ nhưng rác vẫn bốc mùi

Bãi rác Đa Phước hiện được cho là nguyên nhân của việc bốc mùi hôi thối tại TPHCM. Ảnh: Zing

Cách trung tâm TP HCM gần 20 km, Khu liên hợp Xử lý chất thải rắn Đa Phước (bãi rác Đa Phước) có tổng số vốn hơn 100 triệu USD do Công ty TNHH Xử lý chất thải Việt Nam (Vietnam Waste Solutions - VWS) làm chủ đầu tư, được khởi công hồi tháng 7/2005 tại xã Đa Phước, huyện Bình Chánh.

Giới thiệu trên website, Công ty TNHH xử lý chất thải rắn Việt Nam (VWS) cho biết công nghệ áp dụng tại bãi rác Đa Phước là "mới nhất, tiên tiến nhất" tương tự cách làm của họ tại tiểu bang California (Mỹ).

Tuy nhiên, theo Thanh tra TP HCM, hợp đồng VWS ký với Sở Tài nguyên – Môi trường ngày 28/2/2006 có nội dung công ty sẽ tiếp nhận khối lượng chất thải rắn sinh hoạt, sau đó phân loại, tái chế sản xuất phân compost, tái sử dụng plastic, phần còn lại không sử dụng được sẽ chôn lấp. Song, thực tế sau gần 10 năm hoạt động, VWS chưa thực hiện phân loại, tái chế mà chôn lấp toàn bộ với công suất 3.000 tấn một ngày.

Ngoài ra, thanh tra cũng kết luận rằng, VWS chưa thực hiện đúng giấy phép đầu tư số 2535 cấp ngày 28/12/2005 khi không xây dựng và điều hành nhà máy phân loại, thu gom nguyên liệu tái chế và tái sử dụng chất thải công suất 2.500-3.000 tấn mỗi ngày.

Khu xử lý rác Đa Phước chỉ nêu công nghệ dự án đang sử dụng là công nghệ Hoa Kỳ nhưng công nghệ trên chỉ do "trung tâm công nghệ và xử lý môi trường" tư vấn nêu trong dự án khả thi mà chính đơn vị này lập. Hiện, Đa Phước chỉ xử lý rác bằng công nghệ chôn lấp mà bất cứ đơn vị bãi rác nào ở TP HCM cũng thực hiện.

Đánh giá về công nghệ của Đa Phước, các chuyên gia môi trường cho là đơn giản hơn nhiều so với các công nghệ tái chế rác thải thành phân vi sinh hoặc đốt rác chuyển hóa năng lượng. Nó có chi phí đầu tư và vận hành thấp, có thể thu hồi khí CH4 nhưng lại chiếm nhiều đất, khó kiểm soát nước rỉ rác, ô nhiễm không khí, mùi hôi khu vực chung quanh bãi chôn lấp.

Giá xử lý lên tới 3 triệu USD/năm

Công nhân đang xử lý rác tại Khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước của VWS. Ảnh: Zing

Với công nghệ Mỹ này, lúc đầu, TP HCM chi trả 16,4 USD cho VWS xử lý một tấn rác, sau tăng lên hơn 19 USD, đến cuối năm 2014 là 20,166 USD và hiện là 21,1 USD. Trước đó, tại thời điểm thực hiện dự án, Bộ Kế hoạch - Đầu tư đã cho rằng thành phố trả phí xử lý rác cho VWS cao hơn giá một tập đoàn của Mỹ (được cấp phép trước đó tại Việt Nam) đến 9 USD một tấn.

Trên VnExpress cho biết, trong kết luận của Thanh tra TP HCM hồi cuối tháng 1, giá xử lý rác tại Đa Phước cao hơn tất cả các đơn vị khác. Trong đó, cùng là công nghệ chôn lấp nhưng thành phố áp dụng giá xử lý một tấn rác với VWS cao hơn 67.384 đồng (tương đương 3 USD) so với Công ty TNHH Một thành viên Môi trường đô thị thành phố. Với đơn giá này, chỉ tính riêng việc chuyển 2.000 tấn rác mỗi ngày từ khu xử lý rác Phước Hiệp (đã được UBND TP HCM quyết định đóng cửa) về Đa Phước từ đầu năm 2015, mỗi năm ngân sách thành phố phải chi thêm khoảng 48 tỷ đồng.

Với mức chênh lệch giá như trên, giới chuyên gia về môi trường tính toán, TP HCM đang cho VWS xử lý 5.000 tấn mỗi ngày, tức là mỗi năm phải chi nhiều hơn cho công ty này 3 triệu USD "và việc đó đã kéo dài gần chục năm nay là điều vô lý".

Theo Thanh tra thành phố, cùng hoạt động xử lý chất thải rắn sinh hoạt nhưng Đa Phước có cơ sở xây dựng giá và điều chỉnh tăng giá không giống với những đơn vị khác. Cơ sở xác định giá xử lý chất thải rắn sinh hoạt khi ký hợp đồng với VWS căn cứ vào "tổng chi phí đầu tư thực tế" của công ty này nhưng cho đến nay "không thể biết được chi phí đầu tư của VWS".

K.N(th)