Thâm cung bí sử (73 - 4): Nguyễn Du và ví, giặm
GiadinhNet - Ví, giặm Nghệ Tĩnh cuốn hút cả người nông dân chân lấm tay bùn đến giới trí thức nhiều chữ nghĩa. Tính bác học trong ví, giặm là do giới trí thức thổi vào.
Xưa Nguyễn Du rất mê hát ví, giặm. Với chàng Nguyễn thì nơi để hát phải là làng Trường Lưu, vì gái Trường Lưu hát hay và xinh đẹp. Từ làng Tiên Điền của Nguyễn Du đến làng Trường Lưu khá xa (hàng chục cây số). Ngày xuân, Nguyễn Du đội mưa phùn đến Trường Lưu hát ví. Trời mưa, sân đất trơn, chàng Nguyễn đã phải bấm cả 10 ngón chân xuống mặt sân mà vẫn trượt ngã. Các cô gái Trường Lưu hát:
“Là người ơi…
Đến đây hò hát vui xuân
Khấu đầu lạy tạ trước sân làm gì?”
Với tài thơ của Nguyễn Du thì đáp lại câu hát đó không khó. Nguyễn Du hát:
“Đất chi có đất lạ lùng
Bấm thì chẳng chịu, nằm cùng lại cho”.
Ví, giặm có luật lệ riêng của nó. Đã nằm cùng thì tiếp theo phải có cái gì đó chứ không thể nằm suông. Các cô gái Trường Lưu hát:
“Thượng điền tích thủy, hạ điền khan
Ruộng em nứt dọc, nẻ ngang
Anh không cho nước, ruộng bỏ hoang đây này…”.
Nguyễn Du tinh nghịch pha chút hào:
“Khoe chi chút ruộng toèn hoen
Nếu anh tháo cống, ruộng em sẽ tràn”.
Các cô gái Trường Lưu thách chàng Nguyễn:
“Thì tháo cống đi anh
Tháo thật mạnh đi anh
Tháo cho đủ 5 canh
Nếu có đầy em chịu
Nếu có tràn em chịu”.
Thật khổ. Chàng Nguyễn nhà ta lấy đâu ra nước để tháo cống cho đủ 5 canh. Thế là Nguyễn Du phải chắp tay vái một cái. Đó là tín hiệu nhận thua cuộc trong hát ví, giặm.
Ví, giặm gắn liền với thơ ca. Mẹ tôi nói thơ của bác Trần Hữu Thung là ví, giặm. Quả đúng như vậy. Bài thơ “Thăm lúa” của Trần tiên sinh đoạt giải nhất văn học tại Đại hội Liên hoan thanh niên sinh viên thế giới năm 1953, nghe không khác ví, giặm một chút nào.
“Sáng ấy anh lên đường
Cái sắc mây anh mang
Em cắp mo cơm nếp
Lúa níu anh trật dép
Anh cúi sửa vội vàng
Vượt cánh đồng tắt ngang
Đến bờ ni anh bảo
Ruộng mình quên cày xáo
Nên lúa chín không đều
Nhớ lấy để mùa sau
Nhà cố làm cho tốt...”.
Bài thơ ấy mẹ tôi thường hát ru cháu bằng làn điệu dân ca ví, giặm. Ví, giặm là thơ, ví, giặm là nhạc. Trong nhạc của An Thuyên, của Nguyễn Trọng Tạo và Hồ Hữu Thới đều có âm hưởng của ví, giặm. Tính đạo lý cũng thấm đẫm trong ví, giặm. Xưa mẹ thường hát ru tôi bên cánh võng:
“Nghĩ phận mình con cháu
Lấy chữ hiếu làm đầu
Sống có trước, có sau
Cãi ông bà sao được
Cãi mẹ thầy sao được”
Đó là hát ru bằng ví, giặm. Đó cũng là dạy con đạo lý làm người. Ví, giặm là minh triết dân gian. Không phải các nghi thức cung đình là bản sắc văn hóa dân tộc, mà chính minh triết dân gian mới là bản sắc văn hóa Việt Nam. Không một loại hình văn hóa dân gian nào dạy con người đạo lý nhiều như ví, giặm. “Ai biết nước sông Lam răng là trong, là đục, thì biết sống cuộc đời răng là nhục, là vinh. Thuyền em lên thác xuống ghềnh. Nước non là nghĩa, là tình ai ơi”.
(Còn nữa)
Khánh Hoàng
Bạn muốn con lớn lên thành công, lúc còn nhỏ nhất định phải dạy 10 điều cần thiết này
Nuôi dạy con - 21 phút trướcGĐXH - Với những đứa trẻ, phát triển những kỹ năng và hành vi quan trọng trong kinh doanh sẽ giúp chúng tự làm chủ và thành công trong cuộc sống.
Làm con rể hiếu thảo 20 năm, tôi 'điếng người' khi biết được kế hoạch chia tài sản của bố vợ
Chuyện vợ chồng - 35 phút trướcSau khi biết dự định của bố vợ, tôi hoài nghi liệu tôi có phải người thừa trong gia đình này?
3 chị em ruột giống nhau 'như sinh 3' cưới cùng ngày, vào lễ đường cùng giờ
Gia đình - 11 giờ trước3 chị em Kiều Nhi, Tuyết Nhi và Hoàng Duyên ở Lâm Đồng thường bị nhận nhầm là "sinh 3", gây chú ý khi tổ chức đám cưới cùng ngày.
Cùng 70 tuổi nhưng hàng xóm được con trai đón về dưỡng già còn tôi vào viện dưỡng lão: Đời chẳng nói trước điều gì!
Gia đình - 11 giờ trướcNgười đàn ông Trung Quốc này luôn so sánh bản thân với người bạn hàng xóm và hạnh phúc khi thấy mình hơn bạn. Tuy vậy mọi việc đảo lộn khi họ bước vào tuổi nghỉ hưu.
Nàng dâu chuyển giới chăm tặng vàng khiến mẹ chồng mê mệt, dẫn đi khoe khắp xóm, đáp lễ bằng chiếc SH
Gia đình - 13 giờ trướcNgày về ra mắt, Mị đã khiến mẹ chồng tương lai đi từ bất ngờ này sang ngỡ ngàng khác vì giới tính "gái mà trai, trai mà gái" của mình.
'Sau khi kết hôn, có nên đưa lương cho vợ không?' Câu trả lời từ những người đàn ông có gia đình nhiều năm rất thực tế!
Chuyện vợ chồng - 18 giờ trướcTheo bạn, sau khi kết hôn, người đàn ông có nên đưa tiền lương cho vợ không?
Nghiên cứu Đại học Harvard: Trẻ dùng điện thoại và không dùng điện thoại có sự khác biệt lớn ở 5 điểm, nghe xong cha mẹ cũng phải rùng mình
Nuôi dạy con - 19 giờ trướcGĐXH - Từ nghiên cứu có thể thấy cách dùng điện thoại phá hủy cuộc đời của một đứa trẻ là cho trẻ dùng một chiếc điện thoại không kiểm soát.
5 cung hoàng đạo nữ phú quý hơn người, không chỉ hôn nhân hạnh phúc mà tiềm lực kinh tế cũng 'không phải dạng vừa'
Gia đình - 19 giờ trướcGĐXH - Có một số cung hoàng đạo sinh ra đã được phúc báo, dường như được định sẵn để họ không phải lo cơm ăn áo mặc và luôn được yêu thương trong cuộc đời này.
Tử vi 12 cung hoàng đạo tuần mới: Bạch Dương có thể nhận được tiền thưởng, Cự Giải có nhiều cơ hội kiếm tiền
Gia đình - 22 giờ trướcGĐXH - Hãy xem tuần mới của 12 cung hoàng đạo có gì đáng quan tâm nhé.
7 cách hàn gắn rạn nứt gia đình
Chuyện vợ chồng - 1 ngày trướcTrí tuệ cảm xúc (EQ) là công cụ hiệu quả nhất để bạn vượt qua rạn nứt và củng cố mối quan hệ gia đình.
5 cặp đôi cung hoàng đạo nếu ở bên nhau không giàu sang cũng phú quý, tài lộc nhân đôi
Gia đìnhGĐXH - Nếu kết hợp với nhau, 5 cặp đôi hoàng đạo này không chỉ hạnh phúc viên mãn mà về mặt tài chính cũng có sự biến đổi không ngờ.