XKLĐ năm 2007: Người lao động nên chọn thị trường nào?

Kỳ 1: Đài Loan - mảnh đất màu cho lao động bình dân

Mặc dù chi phí người lao động phải bỏ ra để đi Đài Loan làm việc hiện nay tăng gấp 3, gấp 4 lần so với trước đây nhưng tính ra lao động vẫn có "lãi". Bởi vậy không ít lao động chấp nhận chi  hàng trăm triệu đồng để có được một suất đi Đài Loan, thậm chí họ còn tự nguyện chi tiền cho cò mồi mà không hề biết rằng, điều đó là không cần thiết - nếu họ có thông tin.

Hết hợp đồng lao động, sẽ có khoảng 150 - 250 triệu đồng mang về

Sau gần chục năm, tính từ ngày có người lao động Việt Nam đầu tiên sang Đài Loan làm việc cho đến nay, Đài Loan vẫn nhận được sự ưu ái của nhiều người lao động. So với các thị trường bình dân khác như Malaysia, Trung Đông thì Đài Loan vẫn là thị trường có mức lương khá nhất.

Theo ông Lê Tuấn Dũng, giám đốc công ty XKLĐ Sao Vàng Viettracimex, hiện Đài Loan vẫn là thị trường chính của công ty. Trung bình mỗi năm công ty này đưa được khoảng 500 - 1.000 lao động sang Đài Loan làm việc. Nhiều đối tác của Sao Vàng hiện nay vẫn có nhu cầu tiếp nhận nhiều lao động Việt Nam.

Đặc biệt trong năm 2007 này, một tập đoàn điện tử Đài Loan có kế hoạch tiếp nhận khoảng 1000 lao động thông qua Sao Vàng. Ông Nguyễn Anh Dũng cho biết, hiện công ty ông đang đưa lao động sang Đài Loan làm việc thông qua hai hình thức: ký trực tiếp với chủ sử dụng lao động và thông qua môi giới. Mức lương cơ bản của lao động trung bình từ 500 - 700 USD.

Theo ông Nguyễn Quốc Khánh - Giám đốc Cty XKLĐ Tracimexco, sau hai năm làm việc, sau khi đã trừ hết các khoản phí (kể cả phí đi ban đầu tại Việt Nam), người lao động có thể mang về khoảng 150 -250 triệu đồng. Còn nếu lao động được phía chủ sử dụng gia hạn đến năm thứ 3, thứ 4... thì số tiền kiếm được sẽ rất lớn. Thực tế, có những lao động Tracimexco đưa đi cách đây 6 năm mà bây giờ vẫn đang được chủ sử dụng Đài Loan mới ở lại, thu nhập của họ lên đến 2.000 USD/tháng. Đây là hợp đồng với một công ty xuất hàng sang Mỹ.

Tuy nhiên, cũng không nhiều lao động có được hợp đồng thu nhập khá như thế. Chị LA - nhân viên làm về công tác thị trường Đài Loan tại một doanh nghiệp XKLĐ cho biết: mức lương cơ bản của lao động Việt Nam làm việc trong nhà máy tại Đài Loan chỉ ở vào khoảng từ 500 - 700 USD.

Để tìm hiểu thêm thông tin về mức tiền công của lao động Việt Nam tại Đài Loan, chúng tôi đã liên hệ với một lao động hiện đang làm việc tại một tập đoàn điện tử ở Đài Loan. Lao động này đã làm việc được 18 tháng ở Đài Loan. Chị cho biết, hiện thu nhập của chị vào thời điểm có nhiều việc làm thêm ngoài giờ khoảng 700 - 800 USD. Có thời điểm công ty rỗi việc, lao động không được làm thêm giờ thì thu nhập cũng chỉ khoảng 500 - 600 USD/ tháng.

Tuy nhiên, trong năm đầu làm việc chị bị phía chủ sử dụng trừ đi rất nhiều khoản tiền: Nào là tiền bảo hiểm xã hội, tiền thẻ cư trú, tiền khám sức khoẻ, tiền thuế thu nhập và tiền ăn. Cộng các khoản tiền bị trừ này, mỗi tháng chị bị trừ mất khoảng 200 USD. Vì thế mặc dù mức lương cơ bản là 500 USD (chưa kể làm thêm) nhưng có tháng trừ đi hết các khoản chi phí, lao động chỉ còn lại khoảng 300 USD. Vì thế coi như năm làm việc đầu tiên chỉ đủ để trang trải số vốn bỏ ra ban đầu.

Chị này cho biết: Trước khi đi, tổng chi phí chị phải bỏ ra là 5.300 USD (khoảng gần 100 triệu VND). Số tiền này gia đình chị thế chấp nhà cửa đất đai vay Quỹ tín dụng. Sau một năm làm việc thì chị gửi đủ tiền về cho gia đình thanh toán xong nợ nần. Số tiền “lãi” mang về hoàn toàn phụ thuộc vào năm thứ hai làm việc và có được chủ sử dụng gia hạn thêm nữa hay không.

Phí cao - vì sao?

Hầu hết lao động sang Đài Loan hiện nay phải bỏ ra ít nhất từ 5.300 - 6.500 USD. Trong khi theo quy định của Cục quản lý lao động ngoài nước, số tiền người lao động phải đóng trước lúc đi chỉ khoảng 2.000 USD, trong đó có tiền vé máy bay 300 USD; 400 USD tiền phí dịch vụ và 1.200 USD tiền phí môi giới và một số tiền phí đưa đón lao động ra sân bay, đào tạo giáo dục định hướng...

Ngoài ra lao động phải đóng khoản tiền chống trốn 500 - 1.000 USD/người (trước thì doanh nghiệp giữ bìa đỏ nhà đất của người lao động). Tuy nhiên, cộng cả khoản tiền này thì tổng chi phí đi theo quy định cũng chỉ lên đến 3.000 USD. Vậy vì sao người lao động lại chấp nhận chi một khoản tiền gấp đôi so với quy định như vậy?

Giám đốc một doanh nghiệp XKLĐ từng làm thị trường Đài Loan từ năm 1999 (năm đầu tiên Việt Nam vào được Đài Loan) cho biết: Sở dĩ tiền phí đi ban đầu của người lao động giữa quy định và thực tế chênh nhau như vậy là bởi có sự chênh nhau giữa tiền môi giới thực tế và tiền môi giới theo quy định. Mặc dù Cục QLLĐNN quy định tiền phí môi giới 1.200 USD nhưng trên thực tế không doanh nghiệp nào thực hiện được theo quy định này. Giám đốc này khẳng định, chắc chắn không một doanh nghiệp Việt Nam nào ký được hợp đồng phí môi giới dưới 4000 USD.

Phía công ty môi giới Đài Loan đòi phí cao là một trong những khó khăn lớn nhất đối với doanh nghiệp XKLĐ Việt Nam. Và đương  nhiên, đó cũng là gánh nặng lớn nhất của bất cứ người lao động nào sang Đài Loan làm việc. Tuy nhiên,  khi tính toán với mức thu nhập hàng tháng ở Đài Loan, thấy vẫn có lợi nên người lao động vẫn chấp nhận. Và hầu hết các hợp đồng đưa lao động sang Đài Loan làm việc hiện nay đều được ký  kết dưới hình thức “chui”: doanh nghiệp và người lao động tự thoả thuận với nhau. Ai chấp nhận được giá cả đó thì đi, còn không thì thôi.

Để người lao động không mất tiền cho “cò”

Trả lời câu hỏi: Phải chăng việc doanh nghiệp phải làm “chui” như thế nên mới có chuyện người lao động không bao giờ đến trực tiếp các công ty XKLĐ tuyển được? và đó chính là mảnh đất màu mỡ cho các “cò” XKLĐ “làm thịt” người lao động? Chị LA cho rằng: Điều đó có phần đúng, phần sai. Đúng ở chỗ vì không doanh nghiệp nào thực hiện thu phí môi giới đúng như quy định nên muốn đưa lao động đi thì chỉ còn cách thoả thuận với từng lao động, chứ không thể đứng ra tổ chức tuyển dụng đàng hoàng được. Mà để thoả thuận được với lao động thì cần phải có một người đứng ra “phân tích” và “giảng giải” những điều “trái quy định” khó nói đó. Một khi người lao động không hiểu thì chẳng doanh nghiệp nào muốn “hợp tác”. Mà lao động nếu chưa kinh qua việc tham gia XKLĐ thì sẽ không bao giờ hiểu được mọi nguồn cơn.

“Cò” chính là những người dễ nói nhất về những quy định và những thứ ngoài quy định này. Do vậy, để tránh phải mất thêm phí cho “cò mồi”, cách tốt nhất đối với người lao động muốn đi sang Đài Loan làm việc là nên tự tìm hiểu kinh nghiệm của những người đã từng đi XKLĐ. Một khi đã có đủ kiến thức về nó, người lao động có thể tự tìm đến công ty XKLĐ trình bày nguyện vọng và tham gia thi tuyển. Đó là cách tốt nhất để giảm những chi  phí không đáng có cho “cò mồi”. 

Và để biết địa chỉ của các công ty có chức năng XKLĐ sang Đài Loan, người lao động có thể gọi điện thoại đến phòng thị trường của Cục QLLĐNN để xin danh sách và địa chỉ của các công ty. Tuy nhiên, nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho người lao động, Cục quản lý lao động ngoài nước nên có một trang Web riêng, ở đó nên có địa chỉ của các Cty  có chức năng làm XKLđ sang đài Loan.

Bài 2: “Người lao động tự ký hợp đồng đi lao động nước ngoài - Tại sao không?”

(Ông Nguyễn Ngọc Quỳnh - Phó Cục Trưởng Cục quản lý Lao động Ngoài nước (Bộ LĐTBXH) - trả lời phỏng vấn xung quanh việc lao động tự ký hợp đồng cá nhân đi xuất khẩu lao động mà không cần thông qua các  môi giới).

Hưng Võ