Vang danh "Trung đoàn thần tốc"

 

Tháng 6/1964, tại Trung Hà (Sơn Tây) Thiếu tướng Lê Quang Hòa đã thay mặt Quân ủy Trung ương giao nhiệm vụ cho Trung đoàn 98 mở con đường này. Từ giây phút ấy, những con người anh hùng của Trung đoàn 98 đã không ngừng phát huy truyền thống của những cựu chiến binh Điện Biên Phủ, lập nên những kỳ tích chói lọi, vang danh “Trung đoàn thần tốc” anh hùng.

 

 

Tiếp chúng tôi trong căn phòng nhỏ của khu tập thể cán bộ Binh đoàn Trường Sơn, Thiếu tướng Tô Đa Mạn - nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn 98, sau là Phó Tư lệnh Binh đoàn 12, người đã gắn bó suốt những năm tháng mở đường cơ giới, bồi hồi kể lại những ngày tháng gian khổ mà ông và đồng đội sát cánh kề vai mở nên con đường cơ giới chiến lược.

 

Thiếu tướng Mạn kể, đại đa số chỉ huy của Trung đoàn 98 là các đồng chí từng chiến đấu trên mặt trận Điện Biên Phủ. Do yêu cầu của kháng chiến, đầu tháng 7/1964, sau khi chuẩn bị xong từ Trung Hà (Sơn Tây) Trung đoàn bắt đầu hành quân vào Trường Sơn với mật danh Chi hội Bình Minh thuộc Hội Lao động giải phóng miền Nam cùng những trang bị hết sức đơn giản như: Cuốc, xẻng và một số vũ khí là chiến lợi phẩm của quân Pháp như súng trường 7,9 ly, tiểu liên Sten, Thomson... Đầu tháng 8/1964, vượt qua hàng trăm kilômét đường rừng núi, đường 9 Nam Lào tới Sê Pôn, qua Dốc Thơm và dàn quân hạ trại.

 

Chỉ với những phương tiện hết sức thô sơ như cuốc, xẻng, cào… nhưng trong vòng 16 tháng, Trung đoàn 98 đã mở được tới 256km đường.

 

Ngày 9/8/1964, sau nhiều lần cân nhắc, Trung đoàn trưởng Phan Quang Tiệp đã quyết định lấy ngày này (ngẫu nhiên trùng với phiên hiệu của Trung đoàn) để mở tuyến đường cơ giới. Đại đội 4 thuộc Tiểu đoàn 2 được chọn là đơn vị bổ nhát cuốc đầu tiên. Đoạn Sa Đi – Mường Noòng được chọn làm nơi đột phá.

 

Trước đó, khi vừa dàn quân hạ trại, toàn Trung đoàn đã nghe Đài Tiếng nói Việt Nam thông tin việc Mỹ đã leo thang đánh phá miền Bắc, gây “sự kiện Vịnh Bắc Bộ” vào ngày 5/8/1964 nên Ban chỉ huy Trung đoàn đã nêu cao quyết tâm biến căm thù thành sức mạnh để trả thù cho nhân dân miền Bắc và giải phóng miền Nam. Nhờ thế, đoàn quân lao động hết sức hăng say, hừng hực lửa căm thù... và thật lạ kỳ, ngày đầu tiên ra quân đã đạt được thắng lợi to lớn với năng suất đạt gần 200%. Một đoạn đường gần 10km đã được làm xong nhanh chóng, sẵn sàng đưa vào sử dụng.

 

4 tháng sau, đúng vào dịp kỷ niệm 20 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, Trung đoàn đã hoàn thành chặng đường từ đường 9 Nam Lào đến sông Bạc dài 104km. Ngày 8/12/1964, đoàn xe cơ giới đầu tiên do đồng chí Nguyễn Nhạn - Phó Tham mưu trưởng công binh dẫn đầu đã tới được bờ Bắc sông Bạc trước sự reo mừng của hàng ngàn chiến sĩ, đồng bào địa phương.

 

Đầu năm 1965, Trung đoàn 98 có thêm một “người bạn” mới là Trung đoàn 279 (mật danh là Chi hội Rạng Đông) từ miền Bắc vào. Cả hai Trung đoàn Bình Minh và Rạng Đông đã đồng cam cộng khổ, sát cánh kề vai vượt sông Bạc, mở tuyến đường mới vào tận ngã ba biên giới ba nước Đông Dương.

 

Cuối tháng 12/1965, vượt qua tất cả các trọng điểm như Mô Phiên, Xê Ca Mán, Sê Sụ, Trung đoàn đã hoàn thành đoạn đường đến S9 (Tà Xẻng) - ngã ba biên giới Việt Nam – Lào – Campuchia một cách thần tốc. Ngay sau đó, một đoàn xe đầu tiên từ hậu phương vào tận đây giao hàng cho các chiến sĩ giải phóng và đồng bào Tây Nguyên.

 

“Lúc bấy giờ, chúng ta mở đường cơ giới này địch chưa hề biết nên làm đến đâu là phải ngụy trang đến đấy. Vì phải đảm bảo bí mật nên mọi phương tiện làm đều rất thô sơ, dùng sức người là chính, không dám dùng máy móc hỗ trợ. Thậm chí khi phá đá, dùng đục đá để phá mà cũng hạn chế tối đa tiếng động. Như vậy tính từ tháng 8/1964 đến tháng 12/1965, tức là 16 tháng mà đã làm được 256km đường cơ giới hoàn toàn bằng sức người, trong điều kiện hết sức gian khổ, bí mật, một điều nằm ngoài sức tưởng tượng...” – Thiếu tướng Mạn tâm sự.

 

Đường vừa mở xong, xe đã thông ra mặt trận.

 

 

Tuyến đường ô tô có tầm quan trọng đặc biệt từ nam sông Bạc đến S9 – Tà Xẻng vừa được khánh thành thì vào ngày 24/1/1966, đúng mồng 2 Tết Bính Ngọ, toàn Trung đoàn nhận được lệnh hành quân thần tốc mở đường C4 từ ngã ba Phi Hà sang phía tây theo đường biên giới của 3 nước Việt Nam – Lào – Campuchia rồi thọc vào huyện Xiêm Pạng tỉnh Stung Treng của Campuchia, dài 204km.

 

Theo mệnh lệnh của cấp trên, toàn bộ chiến sĩ phải hóa trang thành “cu li” cho một viên tư sản Việt kiều để mở một tuyến đường cơ giới Phi Hà – Xiêm Pạng và tuyến đường sông song song với đường cơ giới này, để nối Campuchia với tuyến 559 và mặt trận Tây Nguyên nhằm khai thác nguồn lương thực hàng hóa từ Campuchia.

 

Trước đó, cấp trên đã bố trí ông Đức Phương – một cán bộ của Tổng cục Hậu cần đóng vai một tư sản Việt kiều ở Lào. “Ông chủ” Đức Phương sau một thời gian móc nối đã dùng vật chất mua chuộc được viên huyện trưởng Xiêm Pạng, hắn đã đồng ý cho ông mua được hàng ngàn tấn gạo và hàng hóa từ Phnom Penh và cho ta mở một con đường ô tô và khai thông tuyến đường sông chạy qua huyện này để tiện cho việc vận chuyển gạo và hàng hóa.

 

Thiếu tướng Tô Đa Mạn những ngày còn trong quân ngũ.

 “Ban đầu chúng tôi được dẫn vào để gặp nhà tư sản Đức Phương, cứ nghĩ nhà tư sản chắc phải phương phi, đạo mạo lắm nhưng khi vào gặp thì không phải thế. Người ông rất tầm thước, nước da hơi đen, mắt thì hơi lấp la, lấp láy và nói thì ê a, trông chẳng có chất gì của một nhà tư sản, nhưng phải thừa nhận là ông có một bộ óc siêu phàm. Ông nhanh nhạy và tính toán như thần...” – Thiếu tướng Mạn nhớ lại.

 

Vì phải hoàn thành thật gấp, càng sớm càng tốt để kịp thời “giải cứu” cho mặt trận Tây Nguyên và cho cả Đoàn 559... nên cả Trung đoàn cấp tốc hành quân theo hướng đã quy định. Toàn Trung đoàn được lệnh thay trang phục từ các bộ quân phục của bộ đội Pathét Lào đang sử dụng (áo cầu vai, mũ lưỡi trai đen) bằng các bộ quần áo bà ba màu đen. Các cán bộ có thêm chiếc mũ cát bằng nhựa màu trắng, đóng giả những viên cai lục bộ, chiến sĩ đóng vai những “cu li” làm đường cho ông chủ Đức Phương. Trung đoàn phó Chu Minh Đông dẫn đầu một đoàn cán bộ cơ quan, đơn vị và phân đội trinh sát đi trước, luồn rừng, leo núi vạch tuyến mở đường. Xác định được đoạn nào, đơn vị đi sau đặt ba lô xuống là thi công luôn đoạn ấy.

 

Trong những ngày đó, thời gian lao động kéo dài tới 15 - 16 giờ/ngày, từ sớm tinh mơ đến lúc nửa đêm, vừa làm vừa ăn cơm ngay trên mặt đường. Có ngày làm thông suốt 24 tiếng đồng hồ, chỉ được phép tranh thủ chợp mắt trong một khoảnh khắc ngắn ngủi.

 

Thiếu tướng Mạn kể: “Lương thực thiếu, anh em chiến sĩ phải đào thêm củ rừng, măng ăn thay cơm. Lao động vất vả, ăn uống thiếu thốn nên đã có không ít anh em bị kiệt sức, sốt rét mà không có thuốc. Nhiều anh em đã nghĩ ra cách nuốt giun đất hoặc bắt phơi khô rồi nấu nước uống nhưng vẫn không cải thiện được nạn sốt rét bao trùm lên Trung đoàn... Cũng có người đã không chống chọi nổi nên hy sinh dọc đường đi”. Thiếu người nên từ chỉ huy Trung đoàn đến cán bộ cơ quan, cả văn thư đánh máy, liên lạc, y tá đều cầm cuốc, xẻng, choòng, dao ra tham gia mở đường.

 

Sau 38 ngày đêm lao động cật lực, khẩn trương, ngày 3/6/1966 Trung đoàn đã hoàn thành xong tuyến đường dài 204km vượt trước thời hạn 4 tháng 22 ngày. Chiến công này đã được Bộ Tư lệnh 559 tặng ngay danh hiệu “Mở đường thần tốc”. Từ đó, mỗi lần nhắc đến Trung đoàn 98 là danh hiệu “thần tốc” lại vang lên đầy tự hào.