Tiền rơi không ai nhặt

Thị trường XKLĐ đang chuyển theo hướng mất dần sự hấp dẫn ở các khu vực “bình dân” và sự lên ngôi của nhu cầu người lao động chất lượng cao (NLĐCLC). Thế mà lúc này, các DN XKLĐ lại đang phải đối mặt với nghịch lý tuyển LĐXK còn khó hơn tìm... thị trường!

 

Ông Nguyễn Hữu Minh, Trưởng phòng XKLĐ1 của Cty TRAMESCO Thăng Long cho hay: “DN tôi đã ký được hợp đồng đưa NLĐCLC sang Trung Đông (với số lượng 5.000 người/năm), Nhật Bản (số lượng không hạn chế đối với đối tượng sinh viên, kỹ sư), nhưng rất khó tuyển lao động. Mặc dù, chi phí đi và điều kiện làm việc của lao động dạng này rất ưu đãi, như: lương cơ bản từ 700USD – 2.000USD/tháng, hợp đồng có thời hạn 2-3 năm và có thể gia hạn, số tiền nộp cho Cty XKLĐ chỉ 40 triệu đ/người, không phải đóng tiền thế chân, chống trốn...”.

 

Trình độ thợ hàn được đào tạo tại Việt Nam chưa đạt chuẩn về quốc tế. Ảnh: Chí Cường.

 

Theo thông tin chúng tôi có được, từ đầu năm đến nay Cục Quản lý Lao động ngoài nước (Bộ LĐ-TB&XH) đã thẩm định 50 hợp đồng XKLĐCLC nhưng hầu hết các DN đều không tuyển đủ chỉ tiêu.

 

Chia sẻ với PV về nghịch lý này, ông Nguyễn Xuân Vui, TGĐ Cty CP Dịch vụ và thương mại hàng không (AISERCO) phân tích: “Hiện các trường dạy nghề của Việt Nam chưa đáp ứng được chuẩn mực quốc tế trong đào tạo lao động chuyên ngành (như thợ hàn 3G, 6G...). Có trường hợp, chúng tôi phối hợp với một trung tâm đào tạo để tuyển đối tượng đã được học nghề trong 16 tháng, nhưng cả 60 em tham dự vẫn không tuyển được em nào. Trong khi đối tượng sinh viên, kỹ sư có tiềm năng nhưng lại thiếu thông tin về chương trình này”. Vì vậy, để tạo được “đầu vào” các DN XKLĐ đã phải áp dụng cách làm kiểu “giật gấu vá vai”: Tuyển bước một nhân sự do các trường trong nước đào tạo, sau đó đầu tư máy móc, thiết bị, xây dựng trung tâm giảng dạy riêng rồi mời chuyên gia nước ngoài đào tạo lại. Tuy vậy, tỷ lệ lao động vượt qua được các kỳ thi tuyển  cũng chỉ từ 50-60%”.

 

 

Để tạo ra một thị trường mới là rất khó khăn, nhưng một “mỏ vàng” như vậy mãi mới được các cơ quan chức năng trong lĩnh vực XKLĐ nhận ra. Bằng chứng là đến quý IV năm nay, Bộ LĐ,TB&XH mới cho phép triển khai Đề án “Thí điểm đặt  hàng đào tạo LĐXK” với mục tiêu cung cấp LĐXK có chất lượng, theo nhu cầu thị trường thay vì chỉ dựa vào nguồn nhân lực sẵn có và ít được đào tạo như thời gian qua. Thông tin từ Cục Quản lý lao động ngoài nước cho biết: Đây là lần đầu tiên Nhà nước trực tiếp tham gia hỗ trợ DN lo “khâu đầu vào”.

 

Cụ thể Cục này sẽ là cầu nối, “nhà điều phối” chương trình hợp tác giữa DN XKLĐ – Các cơ sở đào tạo và NLĐ tìm đến, hợp tác với nhau. Đặc biệt, LĐXK dạng này sẽ được đào tạo theo đơn hàng riêng, với yêu cầu nhất quán: Nhà nước có “sản phẩm” tay nghề tốt, DN đưa được 100% LĐ trong diện đi XKLĐ.

 

Lao động làm việc tại Nhật Bản.Ảnh: Minh Dũng.

 

Trong năm nay, quy trình nói trên sẽ được thí điểm áp dụng đối với lao động nghề hàn, tới năm 2009 sẽ mở rộng sang một số lĩnh vực đang có nhu cầu cao trên thị trường như: dịch vụ khách sạn, nhà hàng, chăm sóc người bệnh, điện - điện tử, cơ khí. Song song với việc áp dụng chính sách cho vay tối đa 60 triệu đồng đối với lao động đi XK tại thị trường CLC, chương trình hỗ trợ NLĐ trong đào tạo nghề cũng sẽ được triển khai với việc trợ cấp tối đa 2/3 chi phí nâng cao tay nghề trước khi đi XKLĐ (tổng mức vốn đầu tư ngân sách cấp cho việc thực hiện thí điểm Đề án từ 2008 - 2010 là 10 tỷ đồng, riêng năm nay là 2 tỷ đồng...).

 

Nhìn chung, những điểm cơ bản của Đề án nhận được sự phản hồi tích cực từ các đối tượng đang tham gia thị trường XKLĐ. Tuy nhiên, điều băn khoăn còn lại về tính hiệu quả. Ví dụ như, kinh phí đầu tư cho NLĐ nghề hàn trong năm 2008  chỉ được 2 tỷ nhưng thực tế  khi chi phí đào tạo của mỗi LĐ đủ tiêu chuẩn nghề này tại một công ty như AISERCO đã cần tới 7 tỷ đồng.

 

Mặc dù chương trình này được đánh giá là triển khai khá chậm so với đòi hỏi thực tiễn, song nhiều người có kinh nghiệm trong lĩnh vực XKLĐ vẫn chép miệng: Muộn còn hơn không!

 

Cần có cơ chế giám sát tốt sử dụng tiền hỗ trợ “Bộ LĐ,TB&XH cần xây dựng cơ chế giám sát việc sử dụng tiền hỗ trợ theo hướng: Tập trung các DN có đề án đào tạo bài bản, đảm bảo chất lượng, kiểm tra chặt chẽ thực tế hoạt động của các cơ sở đào tạo nghề... Nếu không, nguồn ngân sách đầu tư sẽ rơi vào tình trạng nhỏ giọt, dàn trải, kỳ vọng về việc cải thiện dần thương hiệu lao động VN trên thị trường quốc tế thông qua chương trình này sẽ khó lòng mà đạt được”.   Ông Nguyễn Xuân Vui (Tổng Giám đốc AISERCO)