Thiếu đường hay thiếu lối đi?

Nơi đó ngày xưa là một nhà máy đường hoành tráng. Khi đó, thực hiện chương trình 2 triệu tấn đường, người ta quẳng ra hàng nghìn tỷ đồng để xây dựng nhà máy đường. Tỉnh nào cũng làm nhà máy đường, địa phương nào cũng quy hoạch vùng trồng nguyên liệu mía. Rồi nguyên liệu dư thừa không ai sử dụng, bán không ai mua, người ta nghĩ ra cách “trả lương hưu bằng... đường”. Câu chuyện bi hài đó diễn ra được mấy năm thì nhà máy đường này sập tiệm. Máy móc, dây chuyền nhập ngoại trị giá hàng trăm tỷ đồng trở thành những đống sắt vụn “vô giá”. Nghe đâu rồi người ta cũng bán được đống sắt thép đó với giá thanh lý. Chỉ những cọc bê tông nham nhở thì vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt.

Hôm qua gọi điện về quê, bà bác tôi phàn nàn đang mùa kinh doanh hàng giải khát mà ế ẩm quá. Tưởng sao, hóa ra tại vì... đường. Giá đường “leo” một mạch từ 9 – 10.000 đồng/kg lên 16 – 17.000 đồng/kg mà vẫn khan hiếm. Đường tăng, cốc nước giải nhiệt của bà cũng phải tăng bởi nếu không sẽ lỗ. Người quê nghèo, khó chấp nhận sự tăng giá nên bà ế hàng. Giật mình ra phố tìm hiểu thì cả chục ngày nay giá đường ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và hầu khắp toàn quốc đã “bốc hỏa”. Ông Chủ tịch Hiệp hội mía đường Việt Nam lý giải là do giá thế giới đã vọt lên 600 USD/tấn, cao nhất từ trước đến nay. Tổng Giám đốc một công ty mía đường ở đồng bằng sông Cửu Long thì phân trần giá tăng là do mất cân đối cung cầu... Ai nói nghe cũng có lý!

Thị trường đang thiếu đường. Đó là nguyên nhân được giải thích nhiều nhất. Đó là điều mà các chuyên gia kinh tế và các nhà quản lý trả lời. Vậy nhưng, có một điều không ai trả lời, đó là nguyên nhân của sự thiếu - thừa, sự mất cân đối trong từng thời điểm. Một đất nước ngành nông nghiệp chiếm vai trò chủ đạo mà thiếu ngay chính những mặt hàng nông nghiệp thì liệu có tin nổi? Sau cái vụ “tỉnh đua làm đường, địa phương thi trồng mía”, người ta lại chứng kiến cảnh “nơi nơi đập nhà máy, chốn chốn phá đồng mía”. Không chỉ đường, chỉ mía mà cao su, cà phê, điều, thậm chí là cả cây lúa cũng từng rơi vào nghịch cảnh “lúc ồ ạt làm, khi đua nhau bỏ” này. Quy hoạch yếu, dự báo kém, tầm nhìn ngắn. Đó mới là nguyên nhân cơ bản của sự thiếu - thừa này.

Cái chúng ta đang thiếu là... một con đường!