Hà Nội
23°C / 22-25°C

Sông Lam ký sự: Về nơi khởi nguồn

Thứ bảy, 11:00 13/08/2011 | Xã hội

GiadinhNet - Người dân xứ Nghệ vẫn nói "Sông Lam biết khi mô cho cạn!" đầy mộc mạc chân tình...

Sông Lam khởi nguồn từ hai nhánh chính là dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ, chảy qua hai tỉnh Hủa Phăn và Xiêng Khoảng thuộc nước bạn Lào. Người dân xứ Nghệ vẫn nói "Sông Lam biết khi mô cho cạn!" đầy mộc mạc chân tình là để nói đến sự trường tồn của một dòng sông huyền thoại.
 
Huyền thoại nơi thượng nguồn

Từ bản Lau, thuộc huyện miền núi Tương Dương (Nghệ An), tôi bước xuống con thuyền độc mộc khởi hành chuyến đi ngược dòng sông Lam về nơi đầu nguồn. Con thuyền nhỏ tuy có gắn động cơ nhưng vẫn tròng trành ngược dòng khó nhọc, lướt qua dòng nước mùa lũ đục ngầu đỏ nặng phù sa, qua bao nhiêu bản làng của người Thái, người Khơ Mú, người Ơ Đu.
 

PV Báo GĐ&XH (trái) trong chuyến tác nghiệp trên sông Lam.


Khởi nguồn sông Lam thuộc địa bàn xã Xá Lượng, huyện Tương Dương - nơi hai con sông Nậm Nơn, Nậm Mộ hoà cùng dòng chảy. Nơi ngã ba sông huyền thoại ấy, dòng Nậm Mộ đỏ nặng phù sa, còn dòng Nậm Nơn lại trong xanh hiền hoà. Hai dòng nước đều từ bên kia biên giới đổ về mà khác nhau đến lạ. Người dẫn đường - cụ Hồ Văn Sử, người bản Lau - cho biết: "Nậm Nơn nước trong xanh bởi nó chảy ra từ hồ thuỷ điện Bản Vẽ, chứ mùa lũ này làm gì có chuyện nước trong xanh". Với giọng đều đều, chậm rãi, cụ Sử kể cho chúng tôi nghe sự tích về dòng sông Nậm Nơn, Nậm Mộ...

Ngày xửa ngày xưa, không biết bao nhiêu mùa nắng hạn đi qua, cũng chẳng thể nào đếm được bao nhiêu con lũ hoành hành cuốn phăng cả bản làng. Thuở ấy hai con sông chỉ là hai dòng suối nhỏ chạy loanh quanh qua những triền đồi, chân núi hoang vu rậm rạp. Nhưng một ngày kia, hai con suối nhỏ với những viên sỏi trắng như ngà lấp lánh bỗng nhiên biến thành hai con sông lớn chảy xiết có nhiều ghềnh, nhiều thác để rồi hoà mình tạo thành dòng Lam huyền thoại.

Có lời truyền từ ngàn xưa rằng ngã ba sông chính là vùng đất thiêng mới được các sơn thần và thuỷ thần phối hợp chọn làm điểm gặp nhau, kết thúc của hai dòng sông và khởi đầu của một dòng sông khác. Từ những núi đá trập trùng nối nhau xa vút tầm mắt, hai con sông Nậm Nơn và Nậm Mộ xuôi dòng chảy qua đại ngàn đổ về huyện Tương Dương. Rồi tại nơi này, chỉ có một dòng sông chảy xuôi về các huyện Con Cuông, Đô Lương, Yên Thành, Hưng Nguyên rồi mới đổ ra biển.

Được ngắm nơi khởi nguồn sông Lam với hai màu nước trong, đục cùng hoà quyện như hai búi tóc khác màu chảy chung tôi hình dung thấy sự hùng vĩ của thiên nhiên. Ông Sử bảo đêm qua mưa to lắm. Sau đêm mưa rừng, nước sông lại dâng cao cuồn cuộn chảy. Nước sông đã làm lở nhiều mảng đất lớn hai bên sông và đe doạ có thể nhấn chìm con thuyền của chúng tôi bất kỳ lúc nào.

Nơi đầu nguồn sông Lam khung cảnh sơn thuỷ thật hùng vĩ. Hai nhánh sông đổ từ nước bạn về tạo thành chữ V. Hỏi những người chài lưới ven sông về ngọn nguồn hai dòng Nậm Nơn, Nậm Mộ, một người trạc tuổi ngoài 50 bảo: "Đây là đầu nguồn sông Lam rồi, nhưng muốn lên thượng nguồn hai con sông kia phải qua biên giới, vào sâu trong nội địa nước bạn Lào". Ngay cả những người lớn tuổi như ông cũng chưa bao giờ lên tới đầu nguồn hai dòng sông này. Chỉ nghe người ta nói được bắt nguồn từ bên kia biên giới. Mà quả thật, nhìn trên bản đồ, hai con sông Nậm Nơn và Nậm Mộ ngoằn nghèo hơn 500km rồi mới hợp nguồn thành sông Lam.
 

Những bản làng triền sông lấp ló sau những rặng cây xanh tốt.

Những cổ vật còn lưu giữ nơi thượng nguồn.

 
Vùng đất "trời đày"

Ở nơi khởi nguồn sông Lam ấy, tuy là vùng đất thuộc địa bàn xã Xá Lượng, nhưng người ta chỉ quen gọi vùng ngã ba sông là Cửa Rào. Nghe nói đến Cửa Rào, đồng nghiệp của tôi đã giật mình: "Có phải nơi nóng nhất Việt Nam không nhỉ?". Cụ Sử gật đầu: "Lò sấy Đông Dương là đây". Quả thật lên đến Cửa Rào, tuy ngồi dưới thuyền nhìn lên hai bên bờ sông nắng chói chang mà tôi vẫn cảm nhận được sức nóng nơi đây. Thời điểm này đã bước sang mùa thu, nóng nực thế này khác chi nắng tháng Tư.

Nghĩ cũng lạ. Bước vào cuộc hành trình, chúng tôi muốn bắt đầu từ thượng nguồn trở về xuôi nên quyết định lên huyện Tương Dương vùng đất địa đầu sông Lam bằng xe đò. Băng qua những dãy núi đá trập trùng quanh co càng tiến về phía Tây của xứ Nghệ, chúng tôi lại có cảm giác được đi sâu vào những cánh rừng nguyên sinh, không khí trở nên mát mẻ dễ chịu. Đặc biệt đoạn xuyên qua rừng quốc gia Pù Mát, nhiệt độ phải thấp hơn nhiệt độ vùng đồng bằng khoảng 5 - 6 độ C. Vậy mà thật lạ lùng, khi lên đến Cửa Rào, một vùng rừng núi trập trùng với bạt ngàn cây xanh cùng với dòng Lam cuồn cuộn chảy thì nhiệt độ trở nên cao bất thường, nắng nóng gay gắt. Nơi đây, thời điểm giữa mùa nóng, nhiệt độ có thể lên tới 44 độ C. Cụ Sử cho biết, vào những lúc nắng nóng như vậy dân làng lại bỏ nhà bỏ cửa xuống khe tránh nắng. Chuyện trâu bò hay gia cầm không kịp đi "làm nguội" chết nóng là chuyện thường gặp.

Nhưng vùng đất này không chỉ phải chịu cái nóng khủng khiếp từ thiên nhiên mà còn là vùng rốn lũ.
 
Cụ Sử kể: "Nói chi cho xa xôi, đợt lũ trong tháng 6 vừa rồi đã cuốn đi gần như tất cả. Nhà cửa, đồ dùng sinh hoạt và cả mạng sống con người bị nhấn chìm xuống dòng sông này. Trước đây, để qua sông, người dân Xá Lượng có chiếc cầu treo nhưng nó đã bị cuốn trôi theo cơn lũ". Không chỉ nơi đầu nguồn sông Lam mới chịu hậu quả nặng nề từ cơn lũ hồi tháng 6 vừa qua. Từ nhiều nơi thuộc huyện Tương Dương, qua Con Cuông, đến Anh Sơn và về Đô Lương của tỉnh Nghệ An cũng bị dòng sông Lam hung dữ nhấn chìm.

Hai bên bờ sông, cuộc sống vẫn tiếp tục. Dẫu cho nắng nóng, dẫu cho bão lũ, con người nơi đây vẫn bám trụ để sinh sống. Đời này qua đời khác. Trên chuyến hành trình bằng thuyền độc mộc hôm nay, trong đầu tôi chỉ có một bản hùng ca vĩ đại mang tên cuộc sống. Thiên nhiên có hung dữ đến bao nhiêu thì con người vẫn không nao núng.

Đêm đã buông xuống trên triền sông. Những nếp nhà sàn ủ trong màn đêm của chốn rừng núi tĩnh mịch. Khuya xuống, dẫu cho mới chớm thu thời tiết vùng cao đã se lạnh. Trong bóng đêm đen kịt lại thoáng lên anh lửa bập bùng từ những góc nhà sàn. Không một gợn gió, không gian yên ắng, chỉ nghe tiếng nước sông rầm rì phía ngoài kia. Phải tiếng nước sông mùa lũ hay tiếng của những vị thần vùng đất thiêng nơi thượng nguồn nhắc nhở đừng bao giờ quên cội nguồn như chính vòng quay của của nước, dù đổ ra biển lớn rồi vẫn mong có ngày trở lại với suối nguồn, để tiếp tục cuộc hành trình bồi đắp nên những dư vị phù sa cho cuộc sống.
 
Trước đây, ở khu vực Cửa Rào, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy rất nhiều đồ gốm với đầy đủ các loại hình có trong sinh hoạt đời sống thường nhật như nồi, bát, đĩa, bình hoa… hoặc là được quét sơn đỏ ở miệng hay được trang trí bằng các hoa văn khắc vạch. Một số hình trang trí gần gũi với đồ gốm văn hoá Phùng Nguyên ở đồng bằng Bắc Bộ. Ngoài ra các nhà khảo cổ học còn tìm thấy một số lưỡi rìu bằng đá có vai hình chữ nhật, các loại trang sức bằng đá, "chì" làm lưới và đồ dùng xe chỉ bằng đất nung.

Trong tất cả các di chỉ được coi là ở vào buổi đầu của thời đại đồ đồng, công cụ và hiện vật bằng đồng còn rất hiếm. Tuy ngày nay không còn lưu giữ được nhiều nhưng tại một số ngôi đền ven sông vẫn còn lưu giữ những di vật người xưa ấy được chút ít. Điều đó cho thấy rằng mảnh đất này đã hiện diện sự sống của con người từ hàng nghìn năm trước.
 
(Còn nữa)
Ký sự của Quang Thành
baocuoituan
Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Ngành học nào vừa được nhiều người ngưỡng mộ lại giúp sinh viên có cơ hội việc làm rộng mở?

Ngành học nào vừa được nhiều người ngưỡng mộ lại giúp sinh viên có cơ hội việc làm rộng mở?

Giáo dục - 1 giờ trước

GĐXH - Ngành học có vai trò quan trọng trong đời sống sẽ giúp sinh viên không phải lo lắng về việc làm, đặc biệt là những công việc chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng.

Từ 4/4, ô tô khách trên 30 chỗ, xe tải nặng không vào cao tốc Cam Lộ - La Sơn

Từ 4/4, ô tô khách trên 30 chỗ, xe tải nặng không vào cao tốc Cam Lộ - La Sơn

Thời sự - 1 giờ trước

Từ ngày 4/4, xe khách trên 30 chỗ, xe đầu kéo, xe tải nặng từ 6 trục (tải trọng trên 30 tấn) trở lên sẽ không lưu thông trên tuyến cao tốc Cam Lộ - La Sơn.

Ngày làm việc cuối tuần có thêm giải độc đắc gần 25 tỷ tìm về chủ

Ngày làm việc cuối tuần có thêm giải độc đắc gần 25 tỷ tìm về chủ

Xã hội - 1 giờ trước

GĐXH - Mới đây, Công ty Xổ số Điện toán Việt Nam (Vietlott) thông báo đã tìm ra tấm vé trúng giải Jackpot của xổ số Mega 6/45.

Lái xe bằng chân, thiếu niên 16 tuổi bị phạt 2,7 triệu

Lái xe bằng chân, thiếu niên 16 tuổi bị phạt 2,7 triệu

Pháp luật - 3 giờ trước

Nam thiếu niên 16 tuổi dùng chân lái xe máy ở huyện Tuy An bị công an phạt hơn 2,7 triệu đồng.

Lắp camera xử phạt nguội trên đường Vành đai 3 trên cao

Lắp camera xử phạt nguội trên đường Vành đai 3 trên cao

Thời sự - 3 giờ trước

Thiếu tướng Nguyễn Thanh Tùng, Phó Giám đốc Công an thành phố Hà Nội cho biết, thời gian tới Công an thành phố sẽ báo cáo cấp trên để lắp đặt thêm camera phạt nguội trên tuyến Vành đai 3.

Nguyên Chủ tịch xã ở Quảng Bình bị khởi tố

Nguyên Chủ tịch xã ở Quảng Bình bị khởi tố

Pháp luật - 4 giờ trước

GĐXH - Ông Vinh là người trực tiếp ký vào các hóa đơn thu tiền từ người đấu giá, giấy tờ thanh toán công trình do Nguyễn Thị Loan lập khống, dẫn đến ngân sách Nhà nước bị chiếm đoạt.

Sau hơn một năm thi công, cầu vượt sông lớn ở Nam Định lộ diện ra sao?

Sau hơn một năm thi công, cầu vượt sông lớn ở Nam Định lộ diện ra sao?

Đời sống - 4 giờ trước

GĐXH - Cầu Đống Cao nối liền giữa huyện Ý Yên - Nghĩa Hưng, tỉnh Nam Định sau hơn 1 năm thi công, các trụ cầu đã nhô khỏi mặt nước, nhiều nhịp cầu đã lắp dầm kết nối.

Miền Bắc xuất hiện nắng nóng sau không khí lạnh gây mưa đá, dông lốc

Miền Bắc xuất hiện nắng nóng sau không khí lạnh gây mưa đá, dông lốc

Thời sự - 4 giờ trước

GĐXH - Theo dự báo thời tiết ngày mai, khu vực Tây Bắc Bắc Bộ và vùng núi phía Tây của Bắc và Trung Trung Bộ bắt đầu có nắng nóng cục bộ với nhiệt độ cao nhất ngày có nơi trên 35 độ. Dự báo mùa hè năm nay, nắng nóng gay gắt hơn so với trung bình nhiều năm.

Không có loại giấy tờ đặc biệt quan trọng này, tài xế vẫn lái xe đầu kéo 'cõng' hàng siêu trường ra đường và cái kết

Không có loại giấy tờ đặc biệt quan trọng này, tài xế vẫn lái xe đầu kéo 'cõng' hàng siêu trường ra đường và cái kết

Xã hội - 4 giờ trước

GĐXH - Xe đầu kéo chờ hàng siêu trường xuất phát từ TP Đà Nẵng đến Huế để phục vụ thi công dự án. Tuy nhiên, khi lực lượng chức năng kiểm tra, tài xế không cung cấp được giấy tờ liên quan.

Hàng triệu phụ huynh Hà Nội đón nhận tin vui khi mức học phí giảm mạnh!

Hàng triệu phụ huynh Hà Nội đón nhận tin vui khi mức học phí giảm mạnh!

Giáo dục - 4 giờ trước

GĐXH - Chính sách học phí đã được HĐND TP Hà Nội thông qua. Theo đó, mức thu học phí năm học 2023-2024 ở Hà Nội là 24.000-217.000 đồng một tháng, giảm gần một nửa so với mức cũ.

Top