Những “lỗ hổng” từ chính sách

 

Trong một số trường hợp, khó khăn cho ngành thuế lại do những chính sách bất hợp lý của các ngành khác mang đến.

 

Cấm “bán nhà trên giấy”: Lợi nhiều, hại cũng lắm!

Chính sách về nhà, đất cần ngày càng đáp ứng nhu cầu của thực tế cuộc sống. Ảnh minh họa

 

Thông tư 161 khi quy định thu thuế với cả chuyển nhượng “hợp đồng góp vốn” kỳ vọng sẽ lấp được “khoảng trống” mà bàn tay của cơ quan thuế chưa với tới trong một thời gian dài. Tuy nhiên, khi thực hiện trên thực tế mới biết đây vẫn là “khoảng trống” không dễ gì lấp được.

Cụ thể, sau gần 3 tháng Thông tư 161 có hiệu lực, Chi cục thuế Cầu Giấy (Hà Nội) vẫn chưa thu được một đồng thuế nào từ loại chuyển nhượng này. Nguyên nhân có nhiều song trước hết vẫn là từ thực tế “lách luật” của cá nhân và doanh nghiệp. Việc thu thuế đối với giao dịch loại chuyển nhượng vốn góp rất khó quản lý vì phần lớn là các giao dịch trao tay, không có hoá đơn, chứng từ đủ giá trị pháp lý làm căn cứ. Một lãnh đạo ngành Thuế cho biết: “Cái chính là ngay cả những công ty làm dự án cũng “hậu thuẫn” cho người mua. Ví dụ anh góp vốn vào một công ty, để anh mua một căn nhà trị giá 1,5 tỷ đồng, nộp tiền theo tiến độ. Giai đoạn 1 anh đã nộp 500 triệu, nhưng trong quá trình thực hiện anh lại bán cho người khác giá 700 triệu. Công ty có thể hậu thuẫn bằng cách viết hợp đồng thẳng sang tên người thứ 3, anh ở giữa kiếm được 200 triệu đồng nhưng vẫn trốn được thuế. Khi hai đối tượng hậu thuẫn cho nhau như thế thì cơ quan thuế rất khó có thể làm gì được. Trong trường hợp này phải vào kiểm tra sổ sách kế toán mới có thể phát hiện. Nhưng trong nhiều trường hợp, cơ quan không thể làm được vì không đủ thẩm quyền chức năng và bất cập về đối tượng quản lý”.

Theo ghi nhận của PV Báo GĐ&XH, đây cũng là khó khăn chung của nhiều Chi cục thuế địa phương khác. Căn nguyên sâu xa của khó khăn này lại xuất phát từ quy định “Cấm bán nhà trên giấy” của Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản. Bởi sau khi có quy định này, các chủ đầu tư vẫn “lách” được bằng “chiêu” hợp đồng góp vốn theo tiến độ. Đây chính là điểm làm cơ quan thuế “méo mặt”. Ông Lê Tuấn Đỏ, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thuế Hà Đông (Hà Nội) cho biết,  đúng ra thì chủ đầu tư bán đến đâu phải viết hoá đơn đến đó, kê khai thuế giá trị gia tăng, đồng thời kê khai thuế thu nhập doanh nghiệp trên phần chuyển quyền, có nghĩa vụ với Nhà nước ngay khi thu tiền. Như vậy sẽ khó thất thoát thuế. Nhưng với hợp đồng góp vốn thì chủ đầu tư không phải kê khai gì cả. Họ chỉ cần viết phiếu thu nội bộ. “Thực tế, họ dại gì xuất hoá đơn kê khai nộp thuế”, ông Đỏ khẳng định thêm.

Quy định “cấm bán nhà trên giấy” trong khi chưa hạn chế được rủi ro cho người dân thì đã “kịp” gây khó khăn không ít cho cơ quan thuế. Lãnh đạo một công ty địa ốc ở TP HCM cũng cho rằng, Nhà nước nên xem xét bãi bỏ quy định này. Trên thực tế, khi quy định bị vô hiệu thì các cơ quan soạn thảo cũng nên xem xét lại.

Thuế thất thu vì… “sổ đỏ”

Như Báo GĐ&XH đã phản ánh trong số báo 152, về tình trạng mượn quy định cho phép miễn thuế với các cá nhân có thu nhập từ bán nhà, đất nếu xác định đó là nhà, đất duy nhất, để trốn thuế thu nhập. Căn nguyên chính là ở cơ sở dữ liệu, thông tin về sở hữu nhà đất của nước ta còn chưa hoàn chỉnh.

Cụ thể là việc cấp giấy chứng nhận sử dụng đất, sở hữu nhà còn nhiều vướng mắc. Nếu tình trạng này không được giải quyết thì không chỉ thuế thu nhập cá nhân mà dự thảo thuế nhà, đất mới, trong đó, có quy định đánh thuế luỹ tiến với những đối tượng sở hữu nhiều nhà, đất cũng có nguy cơ bị “vô hiệu hoá”. Chưa kể có biết bao nhiêu giao dịch nhà đất với những nhà, đất chưa có “sổ đỏ” đang diễn ra dưới dạng trao tay, làm thất thu thuế cho Nhà nước, khó khăn cho cơ quan quản lý.

TS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ví “sổ đỏ” cũng như giấy khai sinh. Một con người sinh ra thì có giấy khai sinh thì mỗi một mảnh đất dù có chủ, hay không chủ cũng nên cấp cho nó một cái “sổ đỏ”, như vậy thì thuận tiện nhất sẽ là cho cơ quan quản lý. Tuy nhiên, thực tế hiện nay, dường như việc cố gắng “tận thu” khi cấp giấy chứng nhận sở hữu nhà và sử dụng đất vẫn làm cho quá trình đồng bộ hoá dữ liệu cơ sở đất đai khó khăn.

Nghị định 88 của Chính phủ có hiệu lực thi hành từ ngày 10/12/2009. Theo đó, các địa phương bắt đầu cấp “sổ đỏ” mới tại một đầu mối theo quy định mới này. Tuy nhiên, có một vướng mắc lớn nhất thì vẫn còn tồn tại, đó là vấn đề tài chính. Hà Nội đã từng phàn nàn về chuyện có hàng nghìn “sổ đỏ” muốn cấp mà không có người đến nhận, nguyên nhân quan trọng cũng đến từ những vướng mắc ở nghĩa vụ tài chính khi cấp sổ. Cụ thể ở đây là với các trường hợp phải thu tiền sử dụng đất khi cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng. Chẳng hạn như với trường hợp nhà tập thể của Nhà nước thanh lý, một hộ gia đình thuộc diện này muốn được cấp sổ, nếu không thuộc đối tượng giảm trừ thì ngoài khoản lệ phí trước bạ phải nộp, còn phải nộp tiền sử dụng đất. Số tiền tính trên cơ sở diện tích đất sử dụng và áp theo khung giá của UBND tỉnh, thành phố. Trong nhiều trường hợp để được cấp sổ, người dân phải bỏ ra hàng tỷ đồng. Như vậy, nếu không phát sinh giao dịch mua bán mà chỉ có mục đích để ở thì chuyện người dân không mặn mà với việc lấy “sổ đỏ” cũng là điều dễ hiểu.

Như đã phản ánh ở trên, trong một số trường hợp, khó khăn của ngành này lại bắt nguồn từ bất cập của những ngành khác gây nên. Đó chính là những lỗ hổng chính sách làm thất thoát tiền tỷ của Nhà nước.

Đắc Kiên