Những “đạo sĩ” đo gió bắt bão

Hai “đạo sĩ” của Trạm Thủy văn Đắk Mốt phải lội sông Pô Kô để quan trắc mực nước. (Ảnh: Mỹ Hà)

Trạm trưởng Huấn chỉ tay vào dấu tích của cơn bão số 9.

17 ngày bão lũ dồn dập cũng là 17 ngày những nhân viên quan trắc Trạm Đắk Mốt vật lộn với sóng nước, khắc phục sự thiếu thốn trong sinh hoạt cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ. Anh Huấn bảo, may mà trạm xăng có trồng rau và dự trữ được ít gạo nên anh em cũng có cái ăn, cầm cự qua ngày. Có khi hàng tuần liền, anh em chỉ mặc độc chiếc quần đi mưa và tấm áo mong manh để đi quan trắc. Cũng trong 17 ngày ấy, mọi người ngủ rất ít, mỗi ngày chừng vài tiếng. Chị Sáu, người phụ nữ duy nhất của trạm, dù nhà chỉ cách đó 4km cũng không về được vì kẹt lũ. Chị phải mượn tạm quần áo của vợ trạm trưởng trạm xăng để thay đổi. Sau lũ, bố mẹ chị Sáu hốt hoảng lội bộ đi tìm con. Nhìn thấy con gái vẫn ôm sổ ghi số liệu bên mép sông, mẹ cô òa khóc.

Còn Trạm trưởng Huấn quê ở Hà Tĩnh, vợ anh cũng làm ở Trung tâm dự báo Khí tượng Thủy văn (KTTV) TP Kon Tum. Một mình vật lộn ở Trạm Đắk Mốt, cách nhà chỉ dăm chục kilômét vậy mà hàng tháng trời anh mới về thăm vợ con. Vài ba năm, vợ chồng anh mới tiết kiệm đủ chi phí cho một chuyến về Hà Tĩnh.

Sau cơn bão hơn nửa tháng, dòng sông Pô Kô vẫn đục ngầu, cuộn chảy. Từng cây gỗ to bằng cả người ôm, rác rưởi phủ ngập cả bãi bồi ven sông, quanh nơi “đóng đô” của Trạm Thủy văn Đắk Mốt. Anh Huấn chỉ cho tôi xem những mảng nền nhà cũ của trạm bị tróc xói như vũng trâu đằm. Tuyến quan trắc bằng bê tông nối liền ra bờ sông giờ chỉ còn trơ con dốc với những vết nứt toang hoác. Anh Huấn cho biết, bờ trái, nơi chúng ta đang đứng đã lở tới 30m.

Chị Toàn bên những tấm bằng khen.

Năm 1977, tròn 20 tuổi, chị Toàn đã nhậm chức Trạm trưởng Trạm Thủy văn Ái Nghĩa (Quảng Nam). 6 năm sau, chị lấy chồng. Năm 1996, con gái út được 2 tuổi, vợ chồng ly hôn. Chị Toàn buồn, mang các con ra đi. Trạm Thủy văn Hiệp Đức, đóng chon von bên dòng Thu Bồn đã thành nơi vỗ về tinh thần mẹ con chị trong suốt bao năm qua.

Người trạm trưởng có hơn 30 năm trong nghề này cho biết, người làm quan trắc phải tuân thủ đúng 9 quy trình. Ngày đo ít nhất bốn “ốp” (bốn lần). Có mưa, mỗi ngày phải đo tám “ốp”. Mùa bão lũ, cứ 30 phút, quan trắc viên phải đo một “ốp”. Việc ngâm nhiệt kế xuống nước, quan sát mặt nước và các hiện tượng như sóng, gió... nhấc nhiệt kế lên và ghi vào sổ quan trắc được tiến hành trong vòng 5 phút. Sau đó, ghi số liệu quan trắc lên giản đồ. So sánh số liệu quan trắc bằng máy so với số liệu quan trắc trực tiếp... Nếu đo lượng mưa, sai số giữa người và máy tự quan trắc chỉ được phép khoảng 0,2mm. Kết thúc quan trắc, quan trắc viên phải thảo mã điện (giải mã) và chuyển đến nơi cần thiết trong vòng 15 phút. Vì thế áp lực rất nặng nề, chỉ cần sai một chi tiết nhỏ, hàng triệu người sẽ ảnh hưởng.

Thu Hà với công việc hàng ngày.

Lương chị Hà chằn chặn 2 triệu đồng/tháng, không đủ nuôi hai con nhỏ nên chị phải nuôi nhím, trồng rau thêm thắt. Lương cộng phụ cấp trách nhiệm của chị Toàn cũng vỏn vẹn 3 triệu đồng. Chị phải nuôi hai con, một đứa học đại học, một đứa học phổ thông nên cũng không dư giả gì. Ngày nào không trực, chị mua chuối xanh về ủ để hôm sau mang ra chợ bán.

Tuy vậy, các chị sống vui vẻ, lạc quan. Hai chị có căn bếp chung, đầm ấm như một gia đình. Lan Anh, con gái đầu chị Toàn giờ đã là đồng nghiệp của mẹ, công tác tại Trạm Thủy văn Thành Mỹ (huyện Nam Giang, Quảng Nam). Lan Anh bảo, ở đấy lâm tặc đông lắm, nhiều đêm ra sông đo thủy văn, có kẻ tính giở trò, nhưng em cũng có cách “điều trị”. Vất vả, thậm chí nguy hiểm như vậy nhưng Lan Anh chưa bao giờ có ý định bỏ việc vì em muốn được như mẹ.

Trong đêm rét mướt,  tôi nghe tiếng chân chị Toàn bước ra cửa. Hóa ra, dù không phải ca trực nhưng ngày nào chị cũng thức dậy đúng “ốp” 1h và 4h sáng như thường lệ. Ngoài kia, chị Hà vẫn ôm đèn pin cắm cúi ghi chép số liệu bên bờ sông...

Trên chuyến xe trở về Hà Nội, những câu thơ của chị Toàn vẫn ám ảnh trong tôi, vừa ấm áp, vừa man mác buồn:

Con yêu ơi mẹ đâu thể nào quên
Những đêm tối mịt mùng mưa gào gió rét
Với một chiếc đèn pin mẹ lầm lũi đi trong giá rét
Khi xóm làng đang say giấc bình yên
Có những đêm trường nghe lời thăm hỏi động viên
Của đồng nghiệp trạm cuối sông gọi tới
Mẹ không còn thấy lẻ loi bé nhỏ
Giữa những cơn thịnh nộ của đất trời…

Những điều chưa kể ở Bắc Trà My Một trong những trạm KTTV khó khăn bậc nhất của Quảng Nam là Trạm Bắc Trà My. Đóng trên ngọn đồi cao nên dù ngay trung tâm thị trấn, vẫn chẳng ai hay. Hôm chúng tôi đến, Trạm mất điện. Chiếc đèn cầy nhỏ không xua nổi đám muỗi rừng đang bay hỗn loạn.   Trạm trưởng trẻ Dương Cường.   Trạm trưởng Dương Cường năm nay 28 tuổi. Trên suốt quãng đường dài gần 60km, từ Tam Kỳ đến Trà My anh luôn nói chuyện với tôi. Anh bảo, lương trạm trưởng của mình được 1,6 triệu/tháng, không đủ tiêu nên mẹ vẫn phải thêm. Trong căn phòng chừng 10 m2 của trạm, hằng ngày Cường tự đi chợ, nấu cơm để tiết kiệm chi phí. Đồng nghiệp của anh là cô gái 24 tuổi, tên Thủy. Bố Thủy cũng từng là quan trắc viên của trạm, đã qua đời cách đây không lâu. Thủy kể, từ bé, cô đã được ba bế trên tay trong mỗi lần ghi số liệu gió, mưa…Biết con gái muốn theo nghiệp cha, mẹ Thủy cố cản nhưng không nổi. Đêm đêm, Thủy vẫn leo lên đồi lấy số liệu, trong tiếng cú kêu, tiếng cành cây khô gãy nhiều bận khiến Thủy giật bắn người. Cô bảo, mình phải tiếp tục công việc này vì đó là ước nguyện của cha trước khi mất.   Thủy vẫn lên đồi lấy số liệu hàng đêm.   Trạm trưởng Dương Cường bảo, Trà My là một trong ba vùng mưa lớn nhất toàn quốc nhưng mạng lưới các trạm khí tượng thủy văn ở đây vẫn còn rất mỏng. Từ Trà My, sang huyện Trà Bồng của tỉnh Quảng Ngãi còn gần hơn về trung tâm của tỉnh, nếu không nhiệt tình và yêu công việc, chắc nhiều người đã bỏ nghề... Nghe Trạm trưởng Cường nói, tôi chợt nhớ tới tên gọi vui mà người dân đặt cho những nhân viên quan trắc KTTV. Họ bảo, đó là những “đạo sĩ đo gió, bắt bão”. Vâng, không phải “đạo sĩ” sao sống được ở nơi heo hút, chịu đựng được khó khăn, gian khổ đến vậy?