Một lão nông bác bỏ cách tính lịch đương đại

Sau 20 năm kể từ ngày "thai nghén", cuốn lịch của ông đang chứng minh cách tính lịch của chúng ta hiện nay là chưa chuẩn xác. Nhiều nhà khoa học đã lên tiếng về công trình của ông.

20 năm theo đuổi một đam mê

Cách đây hơn 30 năm, sau khi rời tay súng, cựu binh Đỗ Thành Lam trở về quê hương (Xuân Phả, Xuân Trường, Thọ Xuân, Thanh Hoá) lấy cuốc, cày làm bầu bạn.

Về quê một thời gian, thấy ông là người có kiến thức, các bậc cao niên giao cho ông trọng trách viết sử làng. Nhận nhiệm vụ, ngày đêm ông miệt mài kiếm tìm tư liệu. Để hoàn thành cuốn lịch sử làng, ông phải sử dụng cuốn Âm Dương đối lịch 2000 năm tra cứu.

Trong quá trình này, ông phát hiện cuốn lịch có đến 7 chi tiết sai sót. Càng đi sâu tìm hiểu, ông càng thấy cách tính lịch như hiện nay rất có "vấn đề". Và cũng từ đây, trong đầu ông nảy sinh ra ý tưởng: Soạn lại lịch theo đúng quy luật với chu kỳ dài hơi  - 3.240 năm.

Ông kể: "Năm 2000, khi in bản thảo thứ nhất thì gia đình tôi đã cạn kiệt về kinh tế. Thế nhưng cuối cùng vẫn cắn răng đi vay ngân hàng 2,5 triệu đồng để sản phẩm được ra đời...". Nhưng từ ngày đó đến nay, cuốn lịch của ông vẫn dừng ở mức là bản thảo và số tiền tiêu tốn cho nó đã lên đến gần 50 triệu đồng.

"Tôi cũng không lý giải nổi tại sao mình lại dấn thân vào công việc này nữa. Vợ con thấy tôi suốt ngày cặm cụi, ghi ghi, chép chép, quên ăn, quên ngủ khuyên tôi nên từ bỏ công việc này đi. Nói thực, nếu đổi lấy một công việc khác tốt hơn tôi cũng chẳng chịu, hy vọng một lúc nào đó mọi người hiểu được việc tôi đang làm…".

Ông tìm lại những trang viết đã nhàu nát, cũ kỹ cho tôi xem, nó được tận dụng từ những tấm bìa cứng, trên đó dày đặc những hình vẽ và chữ, nhìn chẳng khác nào một "ma trận". Có những trang màu giấy lẫn màu mực đều phai nhoà, mọt khoét đi từng góc. Đếm tổng cộng, công sức, mồ hôi và sự đam mê của ông trong hơn hai mươi năm trời được định lượng bằng 3.720 trang giấy. 

Số phận hẩm hiucủa cuốn lịch thiên niên kỷ

Ông Lam cho rằng, cuốn lịch mà chúng ta đang sử dụng hiện này là lịch Gregorius, vẫn còn một số khiếm khuyết. Theo quy luật của lịch Gregorius thì trong 1.000 năm, với những năm có 2 số cuối cùng (chẵn) chia hết cho 4 sẽ có tháng Hai nhuận (29 ngày).

Vậy nhưng điều kiện này lại không được áp dụng cho những năm có 2 số cuối cùng là 00 (dù chia hết cho 4 cũng sẽ không có tháng Hai nhuận 29 ngày). Thế nhưng, nếu năm đó có hai số 00 hàng cuối mà chia chẵn cho 400 thì vẫn có tháng Hai nhuận. Một nghịch lý nữa đó là vào năm 4.000, dù chia hết cho 400 song lại không cho kết quả nhuận ở tháng Hai.

Cuốn lịch "3.240 năm - Can chi thiên niên vĩnh cửu" mà ông Lam dày công nghiên cứu sẽ giải quyết những bất cập ấy. Trong đó ông xây dựng trên một tổng thể của chu trình tự nhiên, được bắt đầu từ năm 0000 kéo dài đến chu kỳ cuối là năm 3.240.

Ông Lam cho rằng: Trái đất chia làm 24 múi giờ, mỗi múi giờ tương ứng với 15o kinh tuyến, chu vi Trái đất tương ứng với đường tròn 360 độ. Thế nên, sai lầm lớn nhất và cũng là nguyên nhân chính dẫn tới lịch hiện hành không chính xác là do lịch không có năm 0000. Đó cũng là lý do khi kết thúc năm có 3 số 999 (1999) sang năm có 3 số 000 (2000), loài người lúng túng không biết tính sự kết thúc của thế kỷ 20 vào thời khắc nào cho đúng. Trên thực tế chúng ta có múi giờ 0, nhưng lịch lại không có năm 0000, đây là một điều rất phi lý.

Ông Lam cho rằng: "Nếu không lồng ghép tháng Mặt trăng với năm Mặt trời thì không thể có được những căn cứ cụ thể và chính xác. Đây chính là vấn đề then chốt trong lịch pháp, nếu không theo cách tính này sẽ rất khó có được một bộ lịch chuẩn xác và trọn vẹn".

Ông Vũ An Chương, nguyên Giám đốc NXB Văn hóa Thông tin, trong lần trả lời về cuốn lịch của ông Lam, năm 2002 cho biết: "Về đúng, sai, Nhà xuất bản chưa đề cập tới, nhưng qua trao đổi với một số học giả về bộ lịch của tác giả Đỗ Thành Lam, chúng tôi nhận thấy đây là bộ lịch nên được công bố công khai để mọi người có đầy đủ tài liệu tham bác rộng rãi...".

Theo Giáo sư, Tiến sỹ Trần Bá Chí, nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Hán Nôm (Trường Đại học KHXH&NV Hà Nội) thì: “Tôi tin rằng nếu cuốn lịch này được đưa vào sử dụng, giá trị đích thực của nó sẽ xuất hiện nhiều điều kỳ diệu mà chính chúng ta chưa thể nhận biết cùng một lúc được".

Để đánh giá mức độ đúng, sai của cuốn lịch mà ông Đỗ Thành Lam dày công biên soạn, là nằm ngoài tầm biểu biết của chúng tôi, nhưng với một nông dân bỏ ra gần một phần tư thế kỷ nghiên cứu khoa học, phục vụ cuộc sống như ông Lam, thật đáng trân trọng.

Bên cạnh đó, điều băn khoăn là cho đến nay, mặc dù đã có nhiều công văn hướng dẫn, chỉ đạo của Văn phòng Chính phủ, Bộ VHTT (cũ), Bộ KHCN xung quanh cuốn lịch này, nhưng không hiểu vì lý do gì mà nó vẫn nằm im lìm trong căn gác nhỏ của gia đình ông Lam!? Việc đưa cuốn lịch độc đáo này ra công bố để các nhà khoa học thẩm định là điều hết sức cần thiết và đáng làm!

Quốc Tuấn