Mối lương duyên của loài cây “mở cõi”

Bởi nơi đây, tôi được đắm mình trong sự giao thoa của biển và rừng, được chứng kiến mùa Xuân không bao giờ kết thúc.

Đường sông "xóc" hơn đường bộ

Phố nối đất mũi với hàng cột phơi lưới trước nhà.

Để tiện quan sát, tôi đổi chỗ cho một cô gái ngồi ở hàng ghế cuối. Vừa ngồi xuống, người thanh niên ngồi cạnh liền hỏi: "Bộ không say hả?". Tôi chưa kịp trả lời, anh nói tiếp: "Ngồi cuối lát ói ra mật à nghen!".

Chẳng cần đợi đến "lát nữa", tàu rời bến được chừng 10 phút tôi đã nôn nao bởi những cú xóc liên tiếp như ô tô gặp "ổ voi" và những cú "tắc" của tài công mỗi lần ghé vào đón khách, khiến tàu đang chạy nhanh bỗng khựng lại và quay đầu, một bên như nghiêng hẳn xuống nước.

Mạnh mẽ cây đước.

Càng đi, lòng sông như rộng ra. Tàu chạy nhanh hơn, thỉnh thoảng lại nhảy chồm chồm vì sóng nước mỗi khi gặp tàu ngược chiều. Lúc này, có lẽ do háo hức nên tôi nhanh chóng vượt qua cảm giác khó chịu ban đầu, phần lớn hành khách dường như "ngấm" những "ổ voi", cú "tắc", nên không khí ồn ào ban đầu dần biến mất, thay vào đó là tiếng máy chạy đều đều, tiếng sóng ì oạp vỗ thân tàu. Cảnh sắc và cuộc sống nơi đây vừa hoang sơ, vừa huyền ảo khiến tôi như trôi về quá khứ của thủa cha ông "mang gươm đi mở nước".

Đang đắm chìm trong cảnh sông nước khoáng đạt, tôi bị kéo trở về thực tại khi lơ tàu hô to: "Năm Căn, Năm Căn - Cô bác chuẩn bị". Chợt nhớ, thị trấn này là nơi kết thúc của Quốc lộ 1A, tôi lên bờ thuê xe ôm tìm đến điểm cuối của con đường thiên lý Bắc Nam.

Tại đây, con đường dường như "thấm mệt" sau khi rong ruổi hơn 2000km, nên lòng đường hình như nhỏ lại. Mặc dù 2301 là cột mốc cuối cùng, nhưng nó vẫn cố chạy thêm khoảng  300m, đến ngã 3 Bưu điện thị trấn mới chịu dừng hẳn. Với tôi, đây là một trong những khoảnh khắc may mắn trong cuộc đời làm báo, bởi năm 2003, tôi được ôm cột mốc khởi đầu tại Cửa khẩu Hữu Nghị ở Lạng Sơn, nay được chứng kiến điểm kết thúc…

Miền đất sinh sôi

Quán di động, sẵn sàng phục vụ hành khách.

Theo lời tài công, Năm Căn là điểm giữa của TP Cà Mau và Đất Mũi. Hai bên bờ dừa nước thưa dần, thay vào đó là sự khoẻ khoắn của cây đước với rễ mọc thành chùm cắm sâu xuống nước. So với chặng từ TP Cà Mau xuống Năm Căn, đoạn dưới này dân cư thưa thớt hơn. Thỉnh thoảng tàu lại ghé vào những chòi nhỏ hoặc ngôi trường nằm sát mép nước để bắt khách.

Gần đến Đất Mũi, tàu giảm tốc độ, rời sông lớn rồi rẽ trái chạy vào sông nhỏ. Từ đây, thoảng trong gió mùi của tôm, cá, mực phơi khô quyện lẫn mùi hoa đước, mắm tạo nên sự riêng biệt khó tả. Chạy thêm 20 phút, Đất Mũi hiện ra với những dãy phố "nhà sàn" cắm chân trên nước; Bên cạnh những con thuyền neo sát mép nhà, những hàng cột được dựng cao để phơi lưới và ngư cụ. Bến tàu cũng là bờ kè sông trước chợ Đất Mũi, lố nhố tàu lớn, bé neo đậu.

Trên bờ, tiếng nhạc từ hàng quán, tiếng xe ôm bắt khách, tiếng người chào hỏi nhau, cùng với cảnh mau bán của khu chợ tạo nên hình ảnh náo nhiệt. Vào quán uống chén nước, tôi quay ra tìm xe ôm nhưng họ đi đâu hết, chỉ còn lại một người thanh niên cao to, tóc dài, mặt đen. Mặc dù hơi ngại, nhưng thời gian không nhiều nên tôi đành tặc lưỡi chọn anh ta làm "hướng dẫn viên".

Hiệu vàng ở đất mũi.

Mất một lúc lòng vòng trong thị tứ, theo con đường nhỏ đoạn đổ bêtông, đoạn trải nhựa, Thanh chở tôi đến cuối mũi. Hai bên đường, nhà dân lợp bằng prô-ximăng hoặc dừa nước, tuyềnh toàng bao quanh bằng gỗ đước xẻ ván hoặc lá dừa nước; nhà nào cũng có ao nuôi tôm, cua, ghẹ và một khu lăng mộ xây rất cẩn thận…

Đến cuối con đường, Thanh khoá cổ xe, dẫn tôi đi sâu vào rừng. Đi chừng 300m, giữa bạt ngàn cây đước, mắm… biểu tượng Đất Mũi - Con tàu dương buồm ra khơi được làm bằng bêtông cao chừng 10m hiện ra với lá quốc kỳ tung bay trong gió, khiến tôi nhớ đến cực Bắc Tổ quốc với lá đại kỳ trên đỉnh Lũng Cú - Hà Giang.

Mặc dù trên cánh buồm no gió, nổi lên dòng chữ Mũi Cà Mau: 8độ,37'30" Vĩ Độ Bắc; 104độ,43" Kinh Độ Đông, nhưng cột mốc cuối cùng của dải đất hình chữ S lại cách đó chừng 300m, được thiết kế hình bông sen với thông tin: Mốc toạ độ quốc gia; Điểm toạ độ GPS 0001. Cách đó không xa, một chòi cao chừng 30m được xây bằng bê tông. Đứng trên đó, trong gió chiều lồng lộng tôi cảm thấy nao nao khi nhớ đến 2 câu thơ của nhà thơ Xuân Diệu: Tổ quốc tôi như một con tàu/ Mũi thuyền ta đó mũi Cà Mau.

Chao ôi, hạnh phúc nào bằng khi được đứng trên đài cao của mũi con tàu đất nước, phóng tầm mắt ra xa chiêm ngưỡng bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp được phối bởi ngút ngàn xanh mướt của đước rừng, màu xanh của nước biển soi bóng mây, khiến trời nơi đây như cao hơn, lồng lộng hơn. Xa xa, Hòn Khoai sừng sững trong ráng chiều, như tinh thần chiến đầu của những người du kích đã làm nên cuộc khởi nghĩa vang trời, dậy đất.

Những loài cây "mở cõi"

Thuyền căng buồm ra khơi, biểu tượng đất mũi.

Bởi vậy, khu rừng được bảo vệ khá nghiêm ngặt: đước phải trồng đến 20 tuổi mới được khai thác và phải trồng bổ sung ngay; hải sản không được đánh bắt tận diệt...". Dù rất tự hào về "rừng vàng biển bạc" của quê hương, nhưng theo ông Triều, đặc trưng của đất này chính là công cuộc lấn biển của thiên nhiên mà công đấu thuộc về cây đước và cây mắm.

Mốc tọa độ cuối cùng trên đất liền của Việt Nam.

 Theo lời ông Triều, tôi nhờ Thanh thuê chiếc thuyền nhỏ đưa ra bãi để chứng kiến công cuộc mở đất kỳ diệu này. Từ cửa sông, thuyền chạy ven bờ xuôi xuống cuối cánh rừng hết chừng 30 phút. Lúc này, thuỷ triều lên và trời đã chập tối, chúng tôi chỉ có thể ngồi trên ca nô quan sát mặt trời dần chìm xuống biển Tây và từng đàn chim về tổ…3h sáng sáng hôm sau, tôi và Thanh tiếp tục ra bãi.

Lúc này, thuỷ triều đã rút, "công trường" lấn biển của thiên nhiên là một bãi sình lầy màu đỏ thẫm rất rộng, với rất nhiều con cá leo cây (cá có chân, có thể vừa bơi, vừa leo cây). Chúng tôi xắn quần lội bùn, vừa đi Thanh vừa chỉ cho tôi đâu là cây mắm, đâu là cây đước. Tại điểm tối qua chúng tôi ghé thăm, những mầm xanh cây đước xẻ bùn ngoi lên cạnh cây mắm vẫy reo trong gió.

Giữa mang mang đất trời chợt nghĩ, ngàn đời nay ở nơi tận cùng Tổ quốc, 2 loại cây có tên gọi rất bình dị này đã âm thầm cộng sinh góp phần tạo nên mũi đất hôm nay. Công cuộc lấn biển được bắt đầu bằng những mầm xanh - biểu tượng của mùa Xuân. Bởi vậy, nơi đây mùa xuân không bao giờ kết thúc…

Ghi chép của Trần Đức Vinh