Kỳ lạ con thuyền tự trôi

Mỗi đội đều có màu cờ, sắc áo riêng. Ảnh: CT

Tây Tựu nằm ở phía Tây thành Thăng Long, cổ xưa có tên là làng Tây Đàm do kỵ trùng tên húy của Vua Lê Thế Tông (năm 1573-1599) đổi tên là Tây Đam và sau này mới đổi tên là xã Tây Tựu. Trong kháng chiến chống Thực dân Pháp, Tây Tựu thuộc huyện Đan Phượng, Hà Đông. Năm 1961 thuộc huyện Từ Liêm, trong dân gian đã gọi là làng Đăm. Tây Tựu là một vùng đất cổ, người Việt cổ đã về đây định cư, tụ hội khá sớm dọc phía Tây Nam bên dòng Nhuệ Giang. Mảnh đất địa linh này hiện là nơi quần cư của 32 dòng họ.

Ngày nay, Tây Tựu là một “vựa hoa” có tiếng và cũng là nơi có một lễ hội cổ lớn nhất đất Kinh kỳ. Lễ hội làng Đăm được tổ chức 5 năm một lần, từ ngày 9 đến 11 tháng 3 âm lịch, với sự tham gia của hàng chục vạn người (số liệu của UBND xã Tây Tựu).

Trong phần hội, một trong những môn thể thao được chờ đợi và thu hút được số lượng người tham gia, cổ vũ nhiều nhất, đó chính là hội đua thuyền. Theo ông Nguyễn Phan Phú, Phó Ban di tích xã Tây Tựu thì Hội đua thuyền nhằm mô tả lại những trận thủy chiến vệ quốc oai hùng của một vị chiến tướng tài ba thời vua Hùng Duệ Vương (thánh Bạch Hạc Tam Giang Thổ lệnh thần Đào Trường).

Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, vào thuở xa xưa, sau một trận lũ lớn thì tại bến Thủy Tọa (đình làng Đăm ngày nay) xuất hiện hai khúc gỗ lớn hình long, hạc. Trước sự xuất hiện của các linh vật, các cụ cao niên đã lên miếu xin ý Ngài và được…chấp thuận đưa hai khúc gỗ về làm thuyền, mô phỏng các thuyền chiến. Thuyền cổ được làm từ gỗ nguyên tấm, có chiều dài khoảng 13m, rộng hơn 1m, cao cỡ 60cm.

Bên cạnh thuyền cổ, các thuyền đua ngày nay đang sử dụng cũng được xem như những di vật quý báu của làng Đăm, gồm 6 chiếc được bảo quản tại các nhà thuyền dọc hai bờ sông Nhuệ. Thuyền bơi chải có kích thước dài 15m, thon hai đầu, giữa rộng 1,5m, đầu chạm hình rồng, hạc, riêng thuyền Quan thì cả 2 đầu đều được chạm rồng uy nghi…

Trai bơi phải kiêng tỏi

Việc tuyển chọn các tay chèo sẽ tranh tài trong hội đua khá “khắt khe”. Theo cụ Chu Thiên Hoành, trai bơi nằm trong độ tuổi từ 18 đến 40, khỏe mạnh, đứng đắn, đàng hoàng, gia đình phải có uy tín trong làng. Đặc biệt, tuyển trai bơi kỵ nhất là nhà có tang. Đội trai bơi sau khi được tuyển sẽ phải sống tập trung, “cách ly” với thế giới ngoài, tất cả thời gian dành cho việc luyện tập, nghỉ dưỡng. Trong quá trình đội trai bơi luyện tập, cả làng sẽ góp gạo, cung ứng những thức ăn bổ dưỡng nhất cho họ. Trong các loại thực phẩm dành cho trai bơi, tuyệt đối cấm các món như thịt chó và tỏi.

Theo cụ Hoành, việc cả làng chăm trai bơi cũng như trước đây người dân chăm lính chiến. Quá trình luyện tập kéo dài từ ngày mùng 1/3 đến ngày 8/3 âm lịch trước mỗi kỳ thi bơi. Tham dự cuộc thi bơi có các thôn: Thượng, Trung và thôn Hạ, mỗi thôn có 2 thuyền. Trước hội bơi, các thôn đều tiến hành bốc thăm để lấy thuyền. Điều lạ là từ khi có hội thi bơi đến nay, thôn Thượng bao giờ cũng bốc được thuyền đầu Hạc đánh số 1 và 4. Thôn Trung lúc nào cũng bốc được thuyền khảm đầu Rồng đánh số 2 và 5. Thôn Hạ là thuyền có đầu con Ly đánh số 3 và 6. Chính người dân làng Đăm từ bao đời nay cũng không thể lý giải nổi về chuyện này.

Ngoài việc bốc thăm, một sự kiện lạ khác, đó là lễ rước Thánh hồi cung - một nghi lễ quan trọng với dân làng Đăm. Trong nghi lễ này, thuyền Rồng được trang hoàng lộng lẫy, sau khi rước Ngài từ Thủy Tọa đình Đăm xuống thuyền, mặc dù trên thuyền có tới hàng chục tay chèo nhưng cứ tới giờ xuất phát là thuyền tự hồi cung, không cần ai phải chèo.