Giải mã lời đồn khiến hai làng “kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra”

Những ngày nước cạn người dân thường đi trên “lưng” đuôi rồng đá để qua sông. Ảnh TG

“Kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra”

Xã Định Cư, cách thị trấn Vụ Bản của huyện Lạc Sơn chưa tới 10km. Thế nhưng, cuộc sống của người dân ở đây lại có một sự tương phản giàu nghèo khá rõ nét. Toàn xã có 15 làng, với gần 100% dân số là người Mường, họ sống chủ yếu dựa vào nông nghiệp nhưng 6 làng trong số đó còn hết sức khó khăn. Trong khi 9 làng còn lại (làng Mương, Hạ, Chóng cùng 6 làng Bai) lại ăn nên làm ra, nhà cửa khang trang mọc lên san sát, trâu bò, gà lợn đầy chuồng.

Đặt chân về xứ sở nuôi “rồng” này, từ những dấu tích còn sót lại, chúng tôi dễ dàng xác định được tên, địa giới hành chính của từng làng, xã. Bởi lẽ, tên gọi cũng như câu chuyện “giết rồng” vẫn được lưu truyền rộng rãi trong đời sống của người dân. Nghịch lý giàu nghèo được người dân ở đây giải thích là do vùng đất này bị “động long mạch”. Đây chính là cớ để người dân bản Mường lý giải cho sự phân định giàu nghèo. Phần đầu của “rồng”, hướng về làng Đôm – Bán nên dân ở đây trở nên nghèo khó vô cùng.

Không chỉ là những câu chuyện có trong truyền thuyết, cuộc sống hàng ngày cũng có rất nhiều minh chứng thể hiện sự giàu nghèo ở xã Định Cư. Theo cụ Thành, nó gần như đã “ngấm vào máu” của người dân ở đây. Cụ chia sẻ thêm: “Tôi chỉ lấy ví dụ, làng Bai Khưa (hay người dân ở đây gọi là làng Lở) được cho là khó khăn nhất có vị trí rất khắc nghiệt. Làng đó nằm ngay lưng chừng núi đá, đối diện với muôn vàn khó khăn như điện, nước, đất đai, hoa màu... thoạt nhìn ai cũng nghĩ là làng đó nghèo. Tuy nhiên trên thực tế, đời sống sinh hoạt của bà con làng Bai Khưa khấm khá hơn rất nhiều so với dân sống ở địa bàn làng Đôm – Bán. Chỉ với gần 30 hộ dân nhưng người làng Bai Khưa hầu hết đều có nhà xây kiên cố, hoặc cũng có nhà sàn lợp ngói, điện nước sinh hoạt đầy đủ, ruộng đồng xanh tốt. Trong khi đó, đối lập hẳn với làng Bai Khưa, hơn 400 hộ dân sống ở khu vực làng Đôm – Bán, cuộc sống người dân khá khó khăn. Đặc biệt chỉ mới cách đây vài năm, khu vực này còn phải sống trong cảnh 4 không: Không điện, không đường, không trường, không trạm”.

Cây cầu treo mới được xây dựng bắc qua sông Bưởi nối làng Đôm – Bán với các làng khác. Ảnh TG

Giải mã lời đồn

Giải thích với chúng tôi về những bất cập này, ông Lên nói: “Trước đây do địa hình các làng này nằm khá biệt lập với các làng khác giao thông đi lại khó khăn nên điện lưới không thể kéo vào được. Theo tôi được biết, nhiều năm nay chính quyền xã cũng đã làm đơn xin xét duyệt lên cấp trên để kéo điện về cho cuộc sống của người dân bớt khó khăn hơn. Đặc biệt năm vừa qua, khu vực làng Đôm – Bán cũng đã được liệt vào vùng khó khăn, vùng được hưởng chính sách 135 của xã. Hy vọng rằng, từ những chính sách ưu đãi, hỗ trợ này, cuộc sống của người dân làng Đôm – Bán sẽ được thay đổi”.

Mặc dù làm việc chăm chỉ, quanh năm hì hục cày cấy vất vả, thậm chí người dân còn tích cực luân canh cây trồng, thế nhưng, cái nghèo vẫn bám riết người dân làng Đôm – Bán. Nhiều người vẫn lầm tưởng, mảnh đất này dữ, bị động “long mạch” nên mới sinh ra cái nghèo như vậy. Vì thế, nhiều gia đình đã họp nhau lại, bàn bạc cùng tìm hướng giải quyết. Anh Bùi Văn Tâm, một người dân làng Đôm, cho hay: “Bản thân người dân vẫn tin, mảnh đất này bị “động long mạch” từ đời tổ tiên, vì thế cuộc sống nghèo khổ bị kéo dài dù làm đủ mọi cách. Từ đây, một kế hoạch “trấn yểm long mạch” nhanh chóng được người dân đưa ra. Đầu tiên, người dân mời ngay một vị thầy mo cao tay về để “trấn yếm” mảnh đất dữ để giải phóng cho “long mạch” của làng. Tuy nhiên, hàng chục thầy cúng, thầy mo đến rồi đi. Hàng trăm lá bùa nhằng nhịt được dán khắp nơi, nhưng “long mạch” chẳng thấy được “trấn yểm” chút nào. Người dân nghèo thì vẫn hoàn nghèo”.

Cho là “rồng thiêng” linh ứng, về báo oán dân làng Đôm – Bán nên cuộc sống của người dân bao đời nay không giàu lên được, người dân bực bội bàn nhau đập bỏ đầu “rồng”. Sau khi bàn bạc, thống nhất giữa già làng, trưởng bản và đông đảo người dân, những thanh niên trai tráng được giao thực hiện nhiệm vụ. Mất 3 ngày đập phá những “dấu tích” được coi là phần nửa đầu của con rồng đã hóa đá bị phá bỏ. “Vì thế, hiện nay dấu tích rồng đá chỉ còn phần đuôi và nằm vắt qua sông Bưởi hướng về phía làng Bai anh Tâm cho biết.