Gặp lại sau 60 năm lưu lạc

Hơn nửa thế kỷ lưu lạc

 

Hỏi mãi chúng tôi cũng tìm được nhà của già làng Lê Văn Rời (86 tuổi). Đó là một căn nhà giản dị nằm đối diện với nhà Gươl của thôn Phú Túc, xã Hoà Phú (Hoà Vang – TP Đà Nẵng). Vợ Già là bà Hữu (Hữu là tên  ngày xưa còn hiện này gọi là bà Lê-trong bài báo này chúng tôi sẽ gọi là bà Hữu-PV), đang ngồi trên cái ghế nhựa trước nhà.

 

Tiếp chúng tôi, với nụ cười hồn nhiên, móm mém, bà cho biết bà không nhớ mình bao nhiêu tuổi, khoảng gần 70 chi đó. Mặc dù là người Kinh nhưng hiện nay hình dáng bên ngoài của bà giống với nhiều cụ già người  Cơ tu ở đây. Những cụ già Cơ tu có hình ảnh khá điển hình với mẫu người khắc khổ, móm mém, cộng với cách ăn mặc, lời nói hồn nhiên đặc trưng. 

 

Hai chị em bà Thái (áo đen) và bà Hữu (áo xanh) bên nhau.

 

Hỏi về nguyên nhân khiến bà Hữu bị thất lạc gia đình trước đây, anh Lê Đồ (53 tuổi), con trai của già làng Rời và bà Hữu, đỡ lời mẹ cho biết: “Lúc mẹ tôi còn nhỏ, khoảng 4- 5 tuổi, mồ côi cha mẹ, ba chị em ở với người bác họ tại làng An Trạch xã Hoà Tiến, Hoà Vang, Đà Nẵng (gần Ba ra An Trạch). Người bác họ lúc bấy giờ làm nghề buôn bán, trao đổi hàng hoá với đồng bào Cơ tu. Người bác mang các nhu yếu phẩm  như cá, muối mang lên bán hoặc đổi cho bà con người Cơ Tu lấy để các mặt hàng từ núi như mây, vỏ chay, mật ong... rồi đem về dưới này bán.

 

Khoảng đầu những năm 50 của thế kỷ trước, lúc bấy giờ, giặc Pháp ra sức khủng bố, chiến tranh nổ ra khắp nơi, mùa màng thất bát, cả làng đều thiếu đói, ba chị em mẹ tôi cũng lâm vào tình cảnh ngặt nghèo. Thấy tình thế gay go, người bác họ bèn gồng gánh ba chị em  mẹ tôi lên gửi cho một số đồng bào Cơ tu khá giả. Nhưng vì không có điều kiện gửi cho một nơi nên phải gửi mỗi người một nhà. Mẹ tôi được ông bác gửi cho một người tên là Hai Banh tại một làng có tên Ô Rây, nay thuộc thôn Phước Sơn, xã Hoà Khương (Hoà Vang – TP Đà Nẵng)”.

 

Anh Lê Đồ kể tiếp: “Qua bao nhiêu thay đổi do chiến tranh, ly tán, bản làng người Cơ tu cũng “du cư” từ nơi này qua nơi khác. Mẹ tôi lúc lưu lạc còn nhỏ quá nên không nhớ tên, họ của mình. Hơn nữa trong suốt quá trình đó cũng không chỉ ở mỗi nhà ông Hai Banh mà luân chuyển  từ nhà này qua nhà khác, từ làng này qua làng khác, có lúc thì ở trong hốc đá, rừng sâu... Khi lớn lên, mẹ tôi và cha tôi (người Cơ tu) ưng nhau, lập gia đình sinh con đẻ cái. Hoà bình lập lại, chúng tôi về định cư luôn ở đây. Sau này mới biết, hai người em gái của mẹ tôi được người bác họ chuộc đưa về đồng bằng sau đó vài năm và có quan hệ mật thiết với nhau.Trong thời gian lưu lạc, mẹ tôi có nghe một cách mơ hồ về xuất xứ của mình, thi thoảng gặp người Kinh, bà lại giãi bày tâm sự. Tuy chưa hình dung được quê mình ngày xưa như thế nào nhưng mẹ tôi vẫn đau đáu có một ngày tìm về nơi chôn nhau cắt rốn. Và phải gần 60 năm sau mẹ tôi mới tìm lại được các em của mình”.

 

Già làng Lê Văn Rời (bìa trái) chuẩn bị thắp hương trên bàn thờ mừng ngày chị em bà Hữu đoàn tụ.

 

 

Người có công lớn phát hiện ra gốc tích của của bà Hữu  là chị Nhứt ở tổ 3, phường Hoà An (Cẩm Lệ - TP Đà Nẵng). Chị Nhứt là con dâu của bà Đặng Thị Thái (72 tuổi)- chính là chị ruột của bà Hữu, đã thất lạc từ hàng chục năm trước. Hằng ngày chị Nhứt thường dùng xe máy chở rau quả, thực phẩm lên chợ Hoà Phú để bán. Khi chợ tan, chị lại lấy xe máy chở các món tươi sống còn lại lên bán dạo cho bà con ở ven đường 604, trong đó có bán cho bà con dân tộc thôn Phú Túc, nơi bà Hữu đang sống.

 

Qua nhiều lần tiếp xúc, trò chuyện với bà Hữu, nghe bà kể về sự lưu lạc bấy lâu của bản thân mình, chị Nhứt cứ nhập tâm câu chuyện. Rồi một lần, Nhứt có nghe mẹ chồng của mình kể về chuyện có  một người em gái lưu lạc cách đây gần 60 năm, không biết còn sống hay đã chết. Chị Nhứt cảm thấy bà Hữu có những nét rất giống mẹ chồng của mình. Chị mang sự nghi ngờ của mình về kể cho gia đình nhà chồng mình và bà dì ruột (em của bà Thái và là chị của bà Hữu) là Đặng Thị Bằng (70 tuổi), đang ở xã Điện Thắng (Điện Bàn - Quảng Nam) nghe.

 

Sau khi nghe câu chuyện của chị Nhứt mọi người trong gia đình bà Thái rất vui. Một cuộc họp gia đình, tộc họ  diễn ra và quyết định sẽ đưa bà Thái và bà Bằng lên gặp bà Hữu. Ngoài ra cũng “huy động” thêm một số bô lão trong tộc họ ở thôn An Trạch để lên nhìn mặt, trong đó có ông cậu họ là Đặng Đa (70 tuổi), lúc thiếu thời ở chung trong một xóm với gia đình ba chị em bà Hữu ở thôn An Trạch, xã Hoà Tiến (Hoà Vang – TP Đà Nẵng).

 

Ông  Đặng Đa, người trong tộc quê ở An Trạch lên nhận diện "người bà con sau 60 năm lưu lạc".

 Anh Lê Đồ, con trai bà Hữu cho biết: “Ngày gặp nhau, mọi người đều công nhận khuôn mặt của mẹ tôi có nhiều nét giống bà Thái và bà Bằng. Tuy nhiên bị thất lạc từ khi còn nhỏ, thời gian lại quá lâu nên, giấy tờ lại lộn xộn nên rất khó xác minh. Phải khá nhiều thời gian nói chuyện, gợi lại các chuyện xưa mẹ tôi và hai người dì mới nhận ra nhau”. Theo các bô lão trong dòng họ thì lúc còn nhỏ bà Hữu có tên đầy đủ là  Đặng Thị Hữu. Khi lưu lạc sống với người Cơ tu, họ đặt cho cái tên là Nguyễn Thị Lê, Giấy CMND có tên là Trần Thị Lê, thẻ BHYT có tên là Nguyễn Thị Lê...”  

 

Anh Lê Đồ xúc động nhớ lại: “Vừa hàn huyên mẹ tôi và các dì nghẹn ngào nói: “Cha mẹ tôi ở dưới suối vàng rất vui khi biết được cuộc hội ngộ của ba chị em chúng tôi sau hơn 60 năm lưu lạc”. Sau khi nhận ra nhau ba chị em bà Hữu được con cháu chở đi thắp hương cho tổ tiên, ông bà... hàn huyên tâm sự. Khi xa nhau, ba mái đầu vẫn còn để chỏm, nay gặp lại đã “phơ phơ đầu bạc”! Điều khiến chị em bà Hữu cũng như con cháu cảm thấy một chút tiếc nuối là tuy lưu lạc nhưng cả ba chị em chỉ sống cách nhau trong một khu vực vài  chục km2, trong 2 huyện Hoà Vang - Cẩm Lệ (TP. Đà Nẵng) và Điện Bàn (Quảng Nam) nằm cận kề nhau. Vậy mà suốt một đời người họ mới gặp lại được nhau.  

 

Kể xong câu chuyện, anh Lê Đồ trầm ngâm: “Trong cuộc sống có những nỗi đau bất ngờ ập xuống nhưng cũng có những niềm vui bất chợt. Có những chuyện xảy ra ngẫu nhiên khó lý giải. Chúng tôi cũng đã nhiều lần hỏi han về gốc tích họ hàng bên ngoại và cuối cùng cũng được toại nguyện. Mẹ tôi một đời vất vả nhưng sống luôn có trước có sau. Có lẽ vì thế mà ông Trời  thương nên đã tìm được gia đình sau gần một đời người lưu lạc”.