Chuyện lạ: cây ổi cứ gãi là "cười" ở Thanh Hóa

Chính điện Lam Kinh sẽ được phỏng dựng theo nền móng cũ.

Hơn 15 năm nay, bà Trịnh Thị Nghĩa (60 tuổi, người làng Cham, thôn Lam Sơn, thị trấn Lam Sơn, huyện Thọ Xuân) tự nguyện gắn bó với công việc nhang đèn, coi sóc, quét dọn trong Lam Kinh, nơi thờ cúng, yên nghỉ ngàn thu của tổ tiên và các vua, hoàng hậu thời Lê Sơ.

Bữa nay, bà Nghĩa bận chiếc áo nâu sồng, lúi húi quét dọn trong Vĩnh Lăng (an táng phần mộ vua Lê Thái Tổ). Thấy khách thành kính khói hương xong, cứ dùi dắng không dời bước, bà Nghĩa vui miệng góp chuyện: "Các bác lại đây xem cây ổi này đi. Cây ổi biết cười đấy”.

Cây ổi mà bà Nghĩa nói đến nằm khiêm tốn ở góc phải khuôn viên Vĩnh Lăng, phía sau hàng quan hầu và linh thú hiền từ đang chầu trước mộ vua. Nó khẳng khiu gầy guộc, cao chừng hơn 3m, lá nhỏ xíu, đang cho quả chín bói trái mùa (quả cũng chỉ bé bằng ngón tay).

Chờ gió thật lặng, lá trên các ngọn cây xung quanh im phăng phắc, bà Nghĩa nhẹ nhàng dùng đầu ngón tay chạm vào thân cây, di di đầu ngón tay như thể đang cù nách, gãi bàn chân người. Thật lạ, những chiếc lá nơi đầu nhánh cây ấy bỗng rung rinh, lay động nhè nhẹ, trong khi những lá trên những nhánh khác và cây cối xung quanh vẫn lặng im.

Bà Trịnh Thị Nghĩa "cù" vào gốc cây ổi bên mộ vua Lê, tức thì lá của toàn bộ cây ổi rung rinh.

Trước đây, có một nhà thơ người Phú Thọ đến viếng lăng, bảo rằng, đây là giống ổi Tàu, do thân nhỏ cành nhỏ nên dễ rung rinh. Nhưng giải thích làm sao đây khi cây ổi Ta bên trái kia cũng biết cười?”.

Rồi bà Nghĩa dẫn chúng tôi sang bên trái khu mộ, nơi có một cây ổi quen gặp trong vườn khắp các làng quê, lá to nổi gân lớn, cành trườn dài uốn lượn như rồng bò.

Quả thực, khi chạm vào thân cây, đặc biệt là điểm mấu giữa các nhánh thì lá cây lay động rất lạ, tuy không rõ rệt như kiểu cây xấu hổ (trinh nữ) cụp lá, nhưng bằng mắt thường hoàn toàn thấy được.

Đem câu chuyện lạ về những cây ổi biết "cười” đến gặp ông Trịnh Đình Dương, Trưởng ban Quản lý Di tích lịch sử Lam Kinh, chúng tôi được biết thêm nhiều điều lạ nữa xung quanh các cây ổi này.

Theo ông Trịnh Đình Dương, chỉ những cây ổi xung quanh mộ vua Lê Thái Tổ thì mới biết cười. Đem cành chiết của các cây đó trồng ra ngoài khuôn viên khu mộ thì không có hiện tượng đó.

Nguồn gốc của cây ổi Tàu vốn do một người hảo tâm là ông Trần Hưng Dẫn (người ở Hành Thiện, huyện Xuân Trường, Nam Định) trồng từ năm 1933, đến nay đã là 78 năm.

Chưa ai giải thích được vì sao cây "ổi Tàu" này lại biết "cười".

Ông Dẫn lại cùng nhân dân làng Cham và xã Xuân Lam làm đền thờ Lê Thái Tổ ở phía Đông Nam khu trung tâm di tích Lam Kinh. Ông Dẫn còn cung tiến 4 tượng voi lớn đắp bằng ximăng chầu phục, trồng hai cây long não hai bên và cây ổi trước mộ vua.

Ông Dương bảo rằng, ông biết chuyện ổi "cười” từ lâu, do được các cụ kể lại. Các cụ trong vùng đều bảo người đầu tiên khám phá ra hiện tượng cây ổi Tàu này biết cười là một ông Tây (người Pháp), từ trước năm 1945.

Căn cứ vào sử liệu thì có lẽ ông Tây đó là ông Luois BzacieR, một nhà nghiên cứu người Pháp. Ông đã tiến hành khảo sát Lam Kinh hai lần vào năm 1942.

Cây ổi gốc vừa chết năm ngoái, may mà các cán bộ khu di tích đã kịp chiết một số nhánh cây để giữ giống. Và điều kỳ lạ là cây trồng lại này vẫn giữ được "gien cười”.