Chưa thể quyết “phát ấn” đền Trần

Ấn đền Trần đã được vẽ thêm những màu sắc kỳ ảo, huyền bí. Trên thực tế, đó không phải là ấn của nhà Trần như nhiều người lầm tưởng... Đây là một trong những nhận định được các học giả đồng tình tại Hội thảo về "Mô hình tổ chức, quản lý lễ hội đền Trần Nam Định 2012" ngày 18/7 tại Nam Định.

 

Xuất xứ không rõ ràng?

 

Cảnh chen chúc của những người đi xin ấn Đền Trần. Ảnh: T.L

 

Cuộc hội thảo "Mô hình tổ chức, quản lý lễ hội đền Trần Nam Định 2012" diễn ra tại Nam Định ngày 18/7 vừa qua khá "nóng" với nhiều luồng ý kiến. Địa phương và dòng họ Trần mong muốn được thực hiện theo nghi lễ cũ trong khi Viện Văn hoá Nghệ thuật (Bộ VH,TT&DL) đưa ra 2 phương án mới là chỉ làm lễ khai ấn, bỏ hẳn phát ấn hoặc khai ấn như cũ, còn phát ấn vào những ngày sau đó. Tuy nhiên, chưa có phương án nào được chọn lựa.

Tại buổi hội thảo, một số nhà nghiên cứu lịch sử cho rằng, chiếc ấn đền Trần được làm khoảng cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, xuất xứ của nó vẫn rất mờ ảo.

 

Theo TS Nguyễn Hồng Kiên - Viện Khảo cổ học Việt Nam, không có căn cứ lịch sử nào đề cập đến chuyện ấn này có từ thời Trần. Ông Kiên nói: "Đọc đi đọc lại quyển 84 viết riêng về ấn tín trong "Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ" của nội các triều Nguyễn, tôi không hề thấy đề cập đến loại hình ấn ở các đền- miếu. Tìm đọc cả cuốn "Ấn chương Việt Nam từ thế kỷ XV đến cuối thế kỷ XIX" của TS Nguyễn Công Việt cũng không thấy".

 

Tuy nhiên, TS Nguyễn Hồng Kiên đưa thêm nhận định rằng: "Có một vài đền thờ ở Nam Định hiện bảo tồn được một số ấn thờ. Về các ấn bằng gỗ ở nhiều đền thờ Đức thánh Trần, TS Nguyễn Công Việt đã phân loại đó là ấn tín trong lĩnh vực tôn giáo tín ngưỡng. Các đền thờ Hưng Đạo Vương đều có ấn là do cuối đời, khi lui về Kiếp Bạc, Hưng Đạo Vương có tu theo Đạo giáo và sau khi mất đã hiển thánh. Việc lập đền/điện thờ để thờ phụng Đức thánh Trần và hành nghề đạo sĩ phải có con dấu để đóng trên bùa chú. Tôi tạm gọi chung các ấn loại này là ấn phù thủy, dùng để đóng vào các bùa - sớ cho tăng tính linh thiêng. Tóm lại, chiếc ấn hiện nay có ở đền Trần không mang nhiều giá trị về lịch sử và di sản!".

 

Mục đích bị thổi phồng

 

Trong khi đó, nhân dân địa phương đã gắn cho đền Trần khá nhiều ý nghĩa mà sử sách không thấy ghi chép. Tại cuộc hội thảo hôm 18/7, một số người dân địa phương cũng kể những câu chuyện kỳ bí như vào những đêm 30 Tết Nguyên đán, khu vực đền Trần “có ánh sáng hội tụ nhìn như những vì tinh tú”.... hay câu chuyện “trên chiếc ngai thờ tại đền bỗng có một con rắn bò lên... ngự”.

 

Những người đến xin ấn đều mang theo mong muốn được thăng quan tiến chức. Nói về việc này, nguyên Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Trần Chiến Thắng khá hóm hỉnh: "Vấn đề ở đây là đã có nhiều người mê tín. Có ai thống kê được sau khi nhận ấn, có bao nhiêu người thăng chức và có bao nhiêu người bị hạ chức hay gia đình ly tán...hay không? Bản thân tôi 10 năm đi lấy ấn, thậm chí được vào tận hậu cung tự tay đóng ấn mà cũng có thấy lên thêm được chức nào đâu".

 

TS Nguyễn Hồng Kiên có thêm ý kiến: "Các công sở của chính quyền thời phong kiến phong ấn trước Tết - khai ấn sau Tết (tức là tuyên bố ngừng việc và bắt đầu phục vụ trở lại). Việc chính quyền nghỉ Tết và trở lại làm việc là chuyện rất bình thường, một việc rất hành chính....Hơn thế nữa, chính sử không hề ghi về chuyện phong-khai ấn của các cấp chính quyền dưới thời Trần. Chuyện đó mới chỉ có dưới thời Nguyễn, thế kỷ 19 và không có liên quan đến phong chức - ban phúc. Hiểu biết sai lạc về chiếc ấn và cái gọi là lễ khai ấn rầm rộ mấy năm gần đây cần nhận thức lại cũng như cần được nói rõ là không đúng, nếu không muốn nói là xuyên tạc lịch sử".

 

Cũng theo TS Nguyễn Hồng Kiên, không hề có chuyện nguồn gốc của lễ khai ấn bắt nguồn từ việc sau khi đánh thắng quân Nguyên - Mông, vua Trần thiết triều ở Tức Mặc, Thiên Trường, Nam Định để thưởng công, ban tước như nhiều người nói và nhiều kênh thông tin đăng tải, bởi việc đó các sách sử chép là diễn ra ở Thăng Long.

 

Hoàng Phương