Cần xem xét trách nhiệm Tổ giám sát

Năm 2008: Xăng, dầu lỗ hay lãi?

Kết quả kinh doanh xăng dầu năm 2008 lãi 642 tỷ đồng của Petrolimex theo công bố của Bộ Tài chính là một điều đáng ngạc nhiên, nếu biết rằng Bộ Tài chính đã phải tạm ứng cho doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu vay cả nghìn tỷ đồng giai đoạn các năm 2007 - 2008.

Từ ngày 1/7/2007, giá xăng thực hiện theo cơ chế thị trường, nhưng thời điểm đó, giá thế giới liên tục tăng cao, trong khi doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối phải thực hiện bình ổn giá xăng theo yêu cầu của Chính phủ nên đã phát sinh lỗ. Khoản lỗ kinh doanh xăng trong năm 2007 và 2008 được xác định là khoảng 4.040 tỷ đồng. Sau đó, để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, Bộ Tài chính đã tạm ứng cho doanh nghiệp vay 4.038,5 tỷ đồng.

Cụ thể, ngày 6/10/2008, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Xuân Hà đã ký ban hành Quyết định số 85 của Bộ Tài chính. Điều 1 quyết định này nêu rõ: "Tạm ứng từ ngân sách nhà nước cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối tương ứng với số lỗ kinh doanh xăng đến ngày 21/7/2008 do thực hiện chính sách bình ổn giá của Nhà nước (bao gồm cả số lỗ của năm 2007 nếu có)". Việc trả khoản nợ này được thực hiện theo quy định tại Điều 2: "Hàng tháng, kể từ tháng 10 năm 2008, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối được phép trích từ lợi nhuận trước thuế khoảng 1.000 đồng/lít trên số lượng xăng tiêu thụ để trả nợ cho ngân sách Nhà nước".

Việc trích khoản lợi nhuận trước thuế 1.000 đồng/lít để trả khoản nợ ngân sách nói trên đã kéo dài đến tận ngày 15/12/2009, theo văn bản số 17623 của Bộ Tài chính do Cục trưởng Cục Quản lý giá  ký. Văn bản ghi rõ: "Đến nay ngân sách Nhà nước đã thu đủ số tiền tạm ứng cho các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu để tự xử lý số lỗ kinh doanh mặt hàng xăng. Do đó, kể từ ngày 15/12/2009, các doanh nghiệp ngừng trích khoản 1.000 đồng/lít đối với mặt hàng xăng".

Đáng nói hơn là khoản trích 1.000 đồng/lít trả nợ ngân sách này, sau đó được lấy ra làm lý do để nhiều lần trì hoãn giảm giá bán lẻ xăng dầu trong năm 2009, khi giá xăng dầu trên thị trường thế giới giảm mạnh. Từ việc phải "bù lỗ" đến khoản lãi 642 tỷ đồng kinh doanh xăng dầu năm 2008 của Petrolimex vừa được công bố, rõ ràng vẫn còn một câu hỏi để ngỏ với dư luận(?!). Nếu lỗ, việc "bù lỗ" là đương nhiên, còn nếu lãi như công bố mới đây, hóa ra việc "bù lỗ" là không hợp lý?

Quyền lực lớn, trách nhiệm ở đâu?

Câu hỏi tưởng như rất dễ này thực tế lại rất khó tìm ra được câu trả lời thoả đáng. Về mặt Nhà nước, sau Nghị định số 84/2009 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu, Bộ Tài chính đã ra Quyết định số 3130, thành lập Tổ giám sát Liên ngành về giá xăng dầu. Tổ trưởng là ông Nguyễn Tiến Thoả, Cục trưởng Cục quản lý giá (Bộ Tài chính); Tổ phó là Phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước. Tổ giám sát Liên ngành trực tiếp tiếp nhận hồ sơ về giá xăng dầu của các thương nhân kinh doanh xăng dầu đầu mối gửi đến; theo dõi việc điều chỉnh giá xăng, dầu của các thương nhân kinh doanh xăng dầu đầu mối; xem xét, đề xuất báo cáo Liên bộ về mức giá bán xăng, dầu do các thương nhân đầu mối quyết định.

Với quy định về chức năng, nhiệm vụ này, không quá khi nói rằng hiệu quả hoạt động của Tổ giám sát có ý nghĩa quyết định đến chất lượng quyết định của Liên bộ Tài chính - Công Thương trong việc điều hành giá xăng, dầu. Mặt khác, về nguyên tắc, kể từ khi Nghị định 84 có hiệu lực ngày 15/12/2009, quyền quyết định giá xăng, dầu đã được trao về cho các thương nhân đầu mối. Nhưng quyền hạn thực tế của Tổ giám sát liên ngành cho phép cơ quan này có thể can thiệp trực tiếp làm thay đổi các quyết định tăng, giảm giá bán lẻ xăng, dầu trong nước. Bởi cũng Quyết định số 3130 quy định: "Trường hợp Tổ giám sát phát hiện giá do thương nhân quy định không hợp lý, Tổ Giám sát sẽ có thông báo bằng văn bản theo chỉ đạo của lãnh đạo Liên bộ cho thương nhân đầu mối nêu rõ: Không chấp thuận mức giá điều chỉnh của thương nhân và yêu cầu thương nhân phải bán với mức giá hợp lý".