Cần tăng cường hơn nữa tính dân chủ và tính đại diện tại QH

* Theo ông, đâu là điểm đổi mới lớn nhất của QH khoá XI?

Đấy là tăng tỉ lệ đại biểu Quốc hội (ĐBQH) chuyên trách nhiều hơn. Tôi nhớ từ khoá VIII, đại biểu chuyên trách chỉ có 5-7 người, các khoá sau đều tăng dần và đến khoá XI này ĐB chuyên trách đã lên đến 20%. Đây là điều kiện hàng đầu để cho chất lượng hoạt động của QH hiệu quả hơn.

Thế nhưng, vấn đề là chất lượng của số ĐBQH chuyên trách ấy như thế nào? Khi tổ chức hiệp thương bầu cử ĐBQH, MTTQ VN và các cấp phải có trách nhiệm lớn trong việc lựa chọn thật tốt ĐBQH chuyên trách để họ có đủ trình độ, năng lực tham gia vào các dự án luật, giám sát, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước, đồng thời cũng là chỗ dựa lớn cho các đại biểu kiêm nhiệm khác. Điều này đòi hỏi ĐBQH chuyên trách phải liên tục nâng cao tinh thần trách nhiệm, học hỏi và thực sự lao động hết mình chứ không phải như “chuồn chuồn đạp nước.

* Thưa ông, trước một số vụ việc tiêu cực lớn vừa bị phát hiện, ông đánh giá thế nào về công tác giám sát của QH?

Nói thực, công tác giám sát của QH vẫn là khâu yếu. Một số vụ việc không hay xảy ra như vừa qua là do thiếu một cơ chế giám sát hữu hiệu. Tuy nhiên bên cạnh những hạn chế đó, QH chúng ta đã có nhiều thay đổi để giảm bớt tính hình thức, tăng cường tính dân chủ và tính đại diện. Cần tăng cường tinh thần này hơn nữa.

* Theo ông, có quá nhiều quan chức chính quyền là ĐBQH, liệu chức năng đại diện có bị giảm đi?

Điều đó là sự thật. Vì quá nhiều quan chức chính quyền đã vô hình chung làm cho tính đại diện yếu đi. Vì đã là quan chức trong chính quyền thì sẽ ít dám phát biểu mạnh mẽ, vì nể, vì ngại... Tôi cho rằng, nên giảm những quan chức đang tham gia bộ máy chính quyền làm nhiệm vụ dân cử.

QH khoá X, khi điều hành tôi phải “mời” từng bộ trưởng lên phát biểu những vấn đề mà ĐBQH quan tâm; Trong khi đáng ra họ phải phát biểu nhiều về những lĩnh vực mà mình quản lý để nhân dân hiểu hơn chứ. ĐBQH phải là người tiêu biểu cho thành phần mà mình đại diện. Cơ cấu, thành phần cho QH là cần thiết, song phải chọn đúng người, đúng tiêu chuẩn trong cơ cấu ấy.

* Vậy, những hạn chế trong công tác xây dựng  luật của QH là gì, thưa ông?

Hạn chế lớn và kéo dài nhất trong việc làm luật của QH là luật còn chưa cụ thể, phải chờ các văn bản hướng dẫn thi hành nên thiếu hiệu lực và hiệu quả.

* Cũng có một thực tế là khi đưa một vấn đề ra thảo luận, nếu QH thấy khó thì lại “giao” cho Chính phủ quy định sau. Ông bình luận gì về điều này?

Thực tế có luật đã có hiệu lực thi hành nhưng vẫn dành lại quá nhiều điều cho Chính phủ quy định, nên khi chưa có nghị định, thông tư hướng dẫn thì luật... nằm chờ. Trong khi đó, thông tư hướng dẫn lại do các chuyên viên của các bộ soạn thảo, rất có thể có những quy định chưa thật đúng với tinh thần và nội dung của luật.

* Khắc phục tình trạng này như thế nào, thưa ông?

Để khắc phục tình trạng này, theo tôi cần làm 4 việc:

Một, tính toán kỹ hơn trong việc xây dựng chương trình pháp luật toàn khoá và hàng năm (Hiện nay đang có tình trạng ngành nào cũng làm luật và khi soạn thảo thường dành cho mình quyền hạn nhiều hơn là trách nhiệm);

Hai, biết ban hành luật nào trước, luật nào sau cho phù hợp với tính cấp thiết;

Ba, các ban soạn thảo phải là người am hiểu pháp luật về ngành đó, sát thực tế cuộc sống, biết vận dụng kinh nghiệm của nước ngoài nhưng không rập khuôn, cứng nhắc; mặt khác phải biết tranh thủ ý kiến của các chuyên gia trong các lĩnh vực mà luật đề cập để thể hiện điều khoản cụ thể;

Bốn, việc thẩm tra dự án luật cần chặt chẽ, cần có những ý kiến phản biện sâu sắc làm cơ sở cho QH thảo luận. Thảo luận với các ý kiến khác nhau ở hội trường là rất quan trọng dù là ý kiến cá nhân, nếu chỉ lấy đa số biểu quyết thông qua khi những ý kiến này chưa được tranh luận cặn kẽ, dễ gây ức chế cho đại biểu có ý kiến khác. Những ý kiến khác cần được phát biểu lại, thậm chí tranh luận khi Uỷ ban Thường vụ QH tiếp thu, chỉnh lý trước khi thông qua.

Lê Hồng Sơn