Buôn tiền chợ núi

Ánh bạc hoa xoè

Chị Sùng Seo Tủa, 39 tuổi, người xã Lử Thần đứng trước cổng chợ Cán Cấu huyện Si Ma Cai, Lao Cai. Nhìn lũ bạn trong bản cùng tụt mây từ lúc gà gáy xuống chợ với mình, xì xụp húp phở, mút mát những miếng thịt gà rồi cùng nhau đưa từng bát rượu  thơm  như mùi ngô nướng trong bếp củi hồng vào miệng mà chị phát thèm. Nhưng chị vẫn không dám bước vào nhập cuộc bởi chợ Cán Cấu chỉ họp một phiên vào thứ Bảy mỗi tuần.

Bà bạn  Sùng Thị Nhệnh đi cùng gọi với ra: "Vào làm bát rượu cho vững cái bụng đã, có khi hôm nay nó đi muộn mình bán muộn có sao đâu?". Chị Tủa đáp lại: "Phải bán xong mới ăn uống được chứ, nếu nó biết mình ăn rồi lại không có tiền trả cho nhà quán nó ép giá thế nào mình cũng phải bán à?". Chị Tủa kiên nhẫn chợ đợi. Lát sau, một người đàn ông béo, thấp đậm, đội chiếc mũ bảo hiểm cũng tròn như chủ nhân, khoác ngang người một chiếc túi thổ cẩm. Mỗi bước đi của anh ta lại phát ra tiếng xoèng xoèng như ngựa đeo nhạc xuất hiện. Như hết sức chịu đựng, chị Tủa tiến lại mắng xơi xơi: "Sao hôm nay chê tiền a? Mà đi muộn thế để  tao chậm mất buổi rượu sớm cùng chị em rồi". Mồm nói tay làm, chị luồn tay xuống phần dưới  váy móc ra một chiếc túi nhỏ, mở miệng túi lôi 2 miếng kim loại màu trắng tròn xoe, để vào lòng bàn tay rồi chìa trước mặt anh béo.

Hoá ra cái thứ chị Tủa giấu kín trong người mà tôi cứ tưởng là thuốc phiện là những đồng bạc hoa xoè, có từ thời Pháp hơn 100 năm rồi. Hôm nay chị mang ra bán cho bác buôn bạc tên là Hinh từ dưới Bắc Hà lên. Chị Tủa đưa 2 đồng tiền có chữ FRANCAISE ở viền ngoài, chính giữa có hình người ngồi trên ghế cầm quyền trượng có ghi 1899. Đây là loại tiền do người Pháp phát hành  trên toàn Đông Dương. Anh Hinh phát giá 280 nghìn đồng một đồng bạc. Chị Tủa lắc đầu cuồi cuội: "Phải đúng 300 nghìn không thì tao mang về". Biết kiểu mua bán không hai lời của người Mông, anh Hinh đành phải xì 600 nghìn đồng ra đưa cho chị Tủa.

Anh Hinh kể: "Vùng này còn nhiều bạc hoa xoè cổ hơn 100 năm tuổi lắm, khắp huyện Si Ma Cai này hầu như bản nào, xã nào cũng có. Vì từ thời Pháp thuộc dân bản đã quen mua trâu, đổi ngựa, cưới xin bằng đồng bạc rồi. Bây giờ họ bí tiền thì mang ra bán".

Anh Hinh làm nghề buôn bạc Tây đã được 15 năm, cho tới nay thì trở thành tổng đại lí bạc hoa xoè lớn nhất hai huyện Bắc Hà và Si Ma Cai. Khách hàng của anh đủ loại, từ mấy ông tây, bà đầm là khách du lịch lên Bắc Hà, nếu gặp khách hời mà bắt được "gà" thì mỗi đồng bạc này cũng bán được 50 USD. Còn khách Việt Nam chỉ bán được 400 nghìn là cao nhất.  Người mua chủ yếu làm đồ đánh gió mỗi khi cảm cúm, hay về họ pha ra đánh dây chuyền bạc cho trẻ con đeo. Bởi theo kinh nghiệm dân gian thì bạc hoa xòe là một thứ bạc tốt, kỵ được gió, trẻ em đeo ít bị sổ mũi, nhức đầu, ốm vặt. 

 

Những người phụ nữ bán bạc hoa xoè. Ảnh: N.G

Ngân hàng di động 

Không có trụ sở cao vút, không xe đặc chủng, không hòm bảo mật và tất nhiên cũng chẳng có nhân viên bảo vệ mặt khó đăm đăm như ở những ngân hàng sáng choang nơi thành thị; thế mà dân buôn trâu, ngựa tại chợ Cán Cấu huyên Si Ma Cai vẫn đều đều trung chuyển qua cái “ngân hàng di động” được đóng tại bờ ruộng của bố con ông Tâm này hàng tỉ đồng nội ngoại tệ. Cái "tiếng thơm" của chợ gia súc Cán Cấu đã bay qua bên kia biên giới, cánh lái buôn Trung Quốc đã đánh hơi thấy, bây giờ cứ thứ Bảy hàng tuần là họ lại dắt ngựa sang bán và ôm theo hàng vạn đồng nhân dân tệ, thế là phát sinh nhu cầu quy đổi.

Mới đầu phiên chợ còn rảnh rỗi, ông Tâm tranh thủ nói chuyện với tôi. Ông kể: "Mỗi ngày tôi thu vào chi ra cả tỉ đồng, nhưng thực ra ngân hàng của bố con tôi làm gì có vốn mà chỉ dùng uy tín được bà con tin cậy, đứng ra trung gian lấy công làm lãi  thôi".

Không giấu nghề làm ăn, ông giảng giải về phương thức hoạt động của “ngân hàng” do bố con ông điều hành. Khách đến mua gia súc là người Trung Quốc mang Nhân dân tệ sang muốn mua bao nhiêu con, chỉ việc nộp số tiền tương ứng vào “ngân hàng” của ông, cô con gái tên Hồng là người chuyên thẩm định xem có phải tiền giả không?

Trong khi ông Tâm nói chuyện với tôi thì cô con gái tên Hồng mới nhận một bọc tiền Nhân dân tệ về. Cô cẩn thận đếm từng đồng một, nếu cảm thấy nghi ngờ lại đưa tờ tiền lên ánh nắng soi xét, rồi thủng thẳng nói: "Nếu không soi từng đồng để lọt vài tờ tiền giả thì coi như cả buổi chợ xôi hỏng bỏng không. Vì tiền đã nộp cho mình rồi, khi chi ra nếu phải tiền giả là mình phải tự chịu".

 

Ông Tâm đang chi trả tiền cho khách.

Câu chuyện về "nghiệp vụ ngân hàng" của bố con ông Tâm bị cắt ngang bằng một vị khách hàng tên Hòa: "Bác Tâm ơi cháu bán cặp trâu cho ông Mã (một lái buôn Trung Quốc) giá 19,4 triệu". Ông Tâm chỉ rút cuốn sổ bé bằng bàn tay ra, viết mấy chữ rồi xé xoẹt một cái đưa cho anh Hoà. Anh Hoà nhận tờ giấy đút vào túi áo cài cúc cẩn thận nói với khách: "Hai con trâu nhà anh đấy cuối buổi mang giấy ra nhận tiền". Tôi hỏi sao không nhận ngay mà phải cuối buổi? Anh Hoà cười tít, nói: "Thì cũng phải để bác Tâm quy đổi từ tài khoản của ông Mã xem trừ bao nhiêu chứ".

Đợi khi cuốn sổ nhỏ của ông Tâm chỉ còn vài tờ giấy cuối, tôi hỏi sau buổi chợ này ông thu được bao nhiêu? Ông Tâm  nói: "Mỗi một triệu quy đổi rồi đứng ra chi trả cho khách tôi chỉ được 4000 đồng. Số tiền hoa hồng  này cả bên bán lẫn bên mua cùng chịu". Nếu phải những phiên chợ cuối năm thì 2 cha con ông Tâm cũng  thu được khoảng 10 triệu, nhưng tương đối vất vả, bởi nguyên phải đếm số lượng của 2 loại tiền tương ứng vài trăm con trâu bò như vậy thôi cung mòn hết cả vân tay rồi, chứ không nói đến những lúc sơ ý nhầm lẫn tính toán đau đầu. Tôi thắc mắc không sợ bị cướp à? Ông Tâm cười nói huyện này chỉ có một con đường độc đạo, nếu cướp thì bọn chúng chạy đi đâu cho thoát.  

 

Nguyễn Gia