Tìm lời giải sự tàn phá Phố hoa

 

Chúng tôi đã trao đổi vấn đề này với nhà nghiên cứu văn hóa Vương Trí Nhàn, Tiến sĩ tâm lý Lê Tiến Hùng và Tiến sĩ báo chí Hồ Bất Khuất để tìm ra nguyên nhân của sự việc trên.

 

 

Ở Việt Nam, con người cá nhân trong xã hội chưa trưởng thành nên nếu đứng trong đám đông sẽ bộc lộ nhiều nhược điểm.

 

Tôi không ngạc nhiên vì hành động đó của giới trẻ. Tôi có cảm tưởng tâm lý xã hội, nhất là ở giới trẻ đang khủng hoảng, không bình thường, muốn phá phách. Dù đã là một đô thị lớn nhưng cách cư xử của con người ở trong đô thị đó chẳng khác gì là một cái làng, bởi trong sự rộng lớn ấy vẫn là những con người cũ. Chúng ta hay quen ca ngợi tập thể, con người sẽ tìm thấy mình trong tập thể nhưng sự thật, trong đám đông ấy con người trở nên liều lĩnh và hỗn độn. Phần bóng tối sẽ được thể hiện rõ ràng nhất.

 

Nếu Lễ hội Phố hoa được tổ chức ở một không gian rộng hơn, có một nơi gửi xe giá cả vừa phải, mọi người đều nghiêm chỉnh thì sự việc sẽ khác. Nhưng ở đây lại là một sự hỗn độn nên có thể con người cá nhân đang bức bối đó bắt lễ hội phải trả giá cho nó.

 

Mình con rồng hoa đã bị người dân rút ra một vạt tại Lễ hội phố hoa Hà Nội. Ảnh: Thanh Hà.

 

Mỗi lần ra đường, có một người đâm vào ta, thay vì tức giận, phẫn nộ chúng ta hãy nghĩ rằng: Có lẽ người kia đang có việc gì đó, con ốm, mất việc làm chăng? Chúng ta nên tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của nó: Có thể rằng trong đám đông kia có 1 cá nhân đang hết tiền đóng học, cuộc sống đang bức bối quá nên biến lẽ hội thành nơi để trả thù.

 

Và điều quan trọng hơn nữa là đáng nhẽ chúng ta phải chuẩn bị kỹ hơn, phải ngăn chặn ngay từ đầu. Khâu tổ chức không nghĩ tới tình huống này. Tâm lý của đám đông hiện nay đã thay đổi nhiều. Chúng ta phải ngăn chặn nhưng ngăn chặn như thế nào, giáo dục như thế nào vẫn chưa có... thuốc chữa.

 

Hiện tượng bẻ hoa trong lễ hội phải đặt trong bề rộng, phải nghiên cứu về tâm lý con người hiện nay. Phải giải thích tại sao chỉ vì thích 1 hòn đá, người ta có thể phá cả núi đá?

 

 

Sự thể xảy ra như vừa qua ở Lễ hội Phố hoa, tôi nghĩ có thể đây là buổi tổ chức đầu tiên nên chưa lường trước được. Sau khi bóng đá Việt Nam vô địch Đông Nam Á  đang vui vẻ như vậy thì việc bẻ hoa trong ngày lễ hội là một việc làm đáng tiếc và đáng buồn.

 

Lễ hội Phố hoa là một hoạt động văn hóa đáng quý, nhưng chính những người tham gia gây ra những phản cảm, không những thiếu văn hóa mà còn vi phạm pháp luật. Những người hái hoa đa phần là thanh niên, tuổi trẻ là thế, khi hưng phấn lên khó kìm giữ bản thân. Hơn nữa đấy là “tâm lý đám đông” lây lan nhanh lắm. Nhà tổ chức phải nghĩ tới yếu tố con người, mà đã là yếu tố con người phải tính đến yếu tố tâm lý. Như thế mới có thể quản lý tốt được.

 

Trong văn hóa giao tiếp nơi công cộng có các kiểu giao tiếp: Nhu nhược, hung hãn, tôn trọng và khẳng định. Rõ ràng lối giao tiếp ở Lễ hội Phố hoa là lối giao tiếp hung hãn.

 

Vấn đề giao tiếp nơi công cộng này chúng ta phải giáo dục và phải có dư luận đủ mạnh để điều chỉnh hành vi này. Chúng ta phải có chỗ dựa của luật pháp để bảo vệ.

 

Hành vi hái hoa của một người nào đó, chắc cá nhân anh ta phải giải quyết một vấn đề gì đó, ví dụ để trưng diện, thể hiện với người yêu. Nhưng nguyên nhân ấy thực hiện phải có điều kiện. Đông người, thiếu giám sát, mọi người đều như mình và người nhận hoa lại tỏ ra vui sướng... Đó là cơ hội để anh ta vi phạm.

 

Mô hình phố Hàng Trống tan hoang tại Lễ hội phố hoa Hà Nội. Ảnh: Thanh Hà.

 

 

Nghe tin phố hoa bị huỷ hoại, tôi không ngạc nhiên, chưa quá tức giận, chỉ thấy xót thương. Thương ai ư? Trước hết, tôi thương những người tổ chức, sau đấy là thương những người chưa được tới xem, thương những người cảm thấy xấu hổ vì sự kiện đó, rồi thương những kẻ tàn phá, và cuối cùng là thương mình.

 

Phố hoa bị phá có nhiều nguyên nhân và nhiều loại người tham gia. Có người thấy hoa đẹp, ngắt một cành làm của riêng; có kẻ phá vì thấy người ta nói một đàng, làm một nẻo, cuộc sống chưa tốt đẹp đến mức chơi... cả phố hoa; có kẻ lại cảm thấy khoái chí khi dẫm đạp lên những thứ mà người khác nâng niu...

 

Những kẻ phá hoa đáng bị lên án và trừng trị là đúng rồi, nhưng xét cho cùng, họ vẫn là những kẻ đáng thương vì trong nhận thức và lối sống của họ còn ẩn náu những điều mông muội, hoang dã. Để loại trừ những thứ này ra khỏi con người, cần thời gian và sự nỗ lực của trí tuệ và nhân cách. Nói thật là bản thân tôi cũng phải cố gắng lắm mới có thể làm được điều này.

 

Để mọi người có ý thức và hành động đúng, vẫn phải tỏ thái độ nghiêm khắc khi người thân phạm lỗi, phạm luật, làm điều xấu. Ở Mỹ, một ông bố vượt đèn đỏ vào nửa đêm vì nghĩ là phố vắng người, không ai để ý; nhưng một người phụ nữ nhìn thấy biển xe, báo cho cảnh sát. Số xe và tên của người vi phạm được đưa lên mạng. Người đầu tiên trách móc ông chính là con trai, vì ở trường, nó bị bạn bè chế giễu. Tiếp theo, vợ khóc lóc kể tội ông vì bà bị đuổi việc là do chồng phạm luật. Cuối cùng, công ty bảo hiểm đòi tăng tiền vì ông là người hay vi phạm... Chỉ một vi phạm nhỏ mà phải trả giá đắt như vậy người ta mới nhớ, mới sửa.

 

Còn ở ta, vượt đèn đỏ mà không bị phạt, không chỉ anh ta, mà cả người thân tỏ ra đắc chí, tự hào; người được tặng hoa bẻ trộm vẫn vui... Chưa thay đổi được cách nghĩ này thì các phố hoa bị phá, không có gì lạ.

 

Hoài Nam