Rối Việt còn yếu về kỹ thuật trình diễn

Liên hoan múa rối quốc tế lần đầu tiên được VN đăng cai tổ chức đang đi đến chặng cuối cùng. 11 quốc gia tham dự với 17 đoàn  rối (trong đó VN có 5 đoàn) diễn ra từ hôm 16/2/2008 với sự thưởng thức và đánh giá của khán giả, những gương mặt xuất sắc đã dần lộ diện.

Trăm hoa đua nở

Có lẽ trong số các đoàn tham gia lần này, đoàn Brazil đang dành được sự quan tâm và được đánh giá cao hơn cả. Ông Lê Ngọc Cường - Cục trưởng Cục nghệ thuật biểu diễn  đánh giá tại cuộc hội thảo trong khuôn khổ của Liên hoan múa rối rằng: Mỗi đoàn đều có một thế mạnh và sự đặc sắc khác nhau. Dù cùng biểu diễn một loại hình rối nhưng mỗi đoàn lại có sự tìm tòi và cách thể hiện độc đáo riêng.

Đoàn Ai Cập đặc biệt ở chỗ họ thể hiện được sự đặc trưng, mở màn ra là biết ngay đó là rối của Ai Cập, từ cách trang trí, âm nhạc đến việc tạo hình cho con rối đều không lẫn với ai. Đoàn Thuỵ Điển thì thể hiện thế mạnh của mình ở nét đặc thù là hướng đến đối tượng trẻ em nên những câu chuyện của họ cũng rất sinh động và lôi cuốn.

Ông Cường cũng đánh giá cao các vở diễn của đoàn Brazil, thể hiện được tài năng của người nghệ sĩ. Hình thức của các con rối khá tinh thế, điêu luyện. Con rối dưới bàn tay thể hiện của các nghệ sĩ Brazil đã thể hiện được tính cách nội tâm nhân vật rất rõ nét, làm cho con rối trở nên vô cùng sống động. Bên cạnh đó, việc xử lý âm nhạc cũng rất hợp lý, làm cho vở diễn của đoàn này cũng trở nên ấn tượng và hỗ trợ cho nhau một cách nhuần nhuyễn hơn.

Cùng nhận xét với ông Lê Ngọc Cường, ông Lê Văn Ngọ - Nguyên phó giám đốc Nhà hát múa rối Thăng Long cho biết: Dù số lượng các đoàn tham gia chưa nhiều và mỗi đoàn cũng đến với số lượng người rất ít nhưng các nghệ sĩ đã biểu diễn con rối vô cùng tinh tế, lột tả được tất cả những điều nghệ sĩ muốn nói. Người nghệ sĩ đã truyền tải được tâm hồn mình vào con rối, cụ thể là đoàn Brazil. Họ kết nối được giữa con người và con rối, hoà quện với nhau tạo cho câu chuyện trở nên sinh động và có hồn hơn.

Việt Nam còn phải học nhiều

Qua mấy ngày cọ xát giữa các đoàn với nhau, ông Lê Văn Ngọ với tư cách là một người từng gắn bó lâu năm với Nhà hát múa rối Thăng Long cho rằng rối Việt Nam vẫn còn nhiều lời thoại, kịch bản yếu nên không có trò diễn, không có trò diễn thì con người phải nói, mà nói thì thành kịch rồi, đó là sở đoản chứ không phải sở trường. Ngôn ngữ của rối là hành động và chỉ có kỹ năng của người nghệ sĩ mới truyền tải đến được cái hay cái đẹp cho khán giả. Bên cạnh đó, mảng trò rối chưa được nhấn mạnh, cấu trúc chưa chặt chẽ. Kịch bản cũng thiếu độ nhấn, có ý tưởng hay nhưng cách giải quyết chưa đạt nên chưa gây được ấn tượng mạnh trong các vở diễn.  

Qua thưởng thức các vở diễn lần này, ông Ngọ cũng cho rằng rối của Việt Nam thiên về chính kịch là nhiều, thiếu những yếu tố hài hước, dí dỏm, điều rất cần thiết để kéo được khán giả nhí đến rạp. “Tôi đánh giá cao đoàn Brazil và cả đoàn Bỉ nữa. Đoàn Bỉ rất độc đáo, rối biểu diễn trong rối. Họ cầm con rối và con rối ấy lại điều khiển một con rối bé hơn khác. Và họ làm những động tác chính xác như bác sĩ cầm dao mổ. Kỹ năng điều khiển con rối của nghệ sĩ VN không phải là không có mà là chúng ta chưa quan tâm đến điều đó để phát huy nó”.

Nhận xét về hình dạng của những con rối, ông Ngọ cho rằng do truyền thống, các con rối của các nước ASEAN đều có dáng dấp như người thật, trong khi đó ở các nước như Bỉ, Thuỵ Điển, Isael thì các con rối được xây dựng rất đa dạng và sống động, mỗi con rối có tính cách riêng, buồn vui đều thể hiện ra bên ngoài. “Có những con rối của chúng ta làm rất đẹp, thậm chí có thể triển lãm được nhưng để biểu diễn thì nó hoàn toàn không có tính cách riêng của nhân vật”, ông Ngọ nói. Âm nhạc cũng vậy, có những bản rất ồn ào, mới chỉ làm nền cho diễn xuất chứ không phải phục vụ, hỗ trợ cho diễn xuất.

Ông Lê Văn Ngọ cũng cho rằng qua việc xem các đoàn biểu diễn lần này, rối VN có 2 cái thiếu cơ bản nhất là thiếu những kịch bản hay. Lý do thì có nhiều nhưng quan trọng nhất là họ không am hiểu về đặc trưng của nghệ thuật múa rối. Thứ 2 là cần phải được đào tạo và học hỏi nhiều hơn nữa để nâng cao kỹ năng, kỹ thuật khả năng điều khiển và biểu diễn con rối.

Nghệ sĩ Willian Sieverdt đến từ đoàn Brazil nói lên cảm nhận của mình khi xem các vở diễn của VN: "Tôi đã xem 3 vở diễn của VN  là Huyền thoại tiên rồng, Chuyện tò he..., và tôi có 2 cảm giác trái ngược. Tôi rất ấn tượng với rối nước của VN và thấy  quả thực nó rất độc đáo, đặc biệt là vở Chuyện tò he. Tôi ngạc nhiên và  lúc đầu còn không nghĩ đó là của VN. Tôi nghĩ, nếu các nghệ sĩ đầu tư hơn nữa về kỹ thuật diễn thì rối VN sẽ còn tiến xa hơn nữa.

Nhưng đối với rối cạn của VN thì tôi thấy kỹ thuật vẫn còn khiêm tốn, chưa được điêu luyện lắm. Tôi thấy rối cạn của VN còn rất nhiều việc phải làm để cải thiện. Còn rối nước tôi rất thích, kịch bản và kỹ thuật đều rất tốt".

Willian Sieverdt cũng cho biết, rối ở Brazil không có truyền thống lâu đời như ở VN, nó vẫn còn rất mới và được du nhập nhiều loại hình rối khác nhau. Nhưng 5,6 năm gần đây thì múa rối nở rộ trên khắp mọi nơi và xuất hiện ở nhiều loại hình nghệ thuật khác. Có được điều đó một phần cũng là vì được chính phủ Brazil hỗ trợ rất nhiều để phát triển loại hình nghệ thuật độc đáo này.

Đây là một cuộc liên hoan, vì thế yếu tố quan trọng nhất vẫn là được dịp giao lưu học hỏi lẫn nhau. Hi vọng, qua liên hoan lần này, Việt Nam sẽ tiếp thu và lĩnh hội được nhiều điều hay từ các đoàn rối quốc tế.

Thanh Hà