Phim mới về Điện Biên Phủ: Có là kỷ vật xếp kho?

Một cảnh trong phim “ Sống cùng lịch sử”. Ảnh: TL

Không khó để tìm dẫn chứng cho tình cảnh trên của phim lịch sử nói chung và phim về Điện Biên Phủ nói riêng. Năm 1994, kỷ niệm 40 năm Chiến thắng Điện Biên, “Hoa ban đỏ” (đạo diễn Bạch Diệp) được sản xuất nhưng sau đó, dịp kỷ niệm 50 năm, nhà nước lại đặt hàng Hãng phim truyện Việt Nam sản xuất phim “Ký ức Điện Biên” (đạo diễn Đỗ Minh Tuấn) với kinh phí 13 tỷ đồng (tương đương 1 triệu USD thời điểm đó).

 

“Kịch bản” tiếp tục lặp lại với một dự án mới dành cho phim “Sống cùng lịch sử”, cũng với mức 1 triệu USD. Thế nên, một số người cho rằng số phận của những bộ phim lịch sử về Điện Biên năm nay cũng sẽ như những người “anh em” trước của mình, chiếu trong dịp kỷ niệm rồi “đắp chiếu”.

Bộ phim “Sống cùng lịch sử” là câu chuyện xoay quanh một nhóm bạn trẻ. Sau khi xem tư liệu và hình ảnh về Điện Biên Phủ trên truyền hình, họ đã quyết định thực hiện một chuyến “phượt” lên Điện Biên. Theo đạo diễn - NSND Thanh Vân, bộ phim sử dụng phương pháp “đồng hiện” để những bạn trẻ hóa thân vào các nhân vật dân công, chiến sĩ - năm xưa. Từ một “cuộc chơi”, sự hóa thân này đã làm thay đổi suy nghĩ, nhận thức, cảm xúc của những người trẻ. Trước chuyến đi, họ là những người bàng quan với lịch sử. Sau chuyến đi, họ sống trong cảm xúc chung của cả dân tộc trước Điện Biên huyền thoại. 

Cách đặt vấn đề của đạo diễn Thanh Vân được coi là khá thú vị khi gắn với câu chuyện về người trẻ, như một cách thức “làm mới” lịch sử và thu hút sự quan tâm của thế hệ trẻ khi đặt họ vào một gian đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc, chứ không phải với tâm thế của những người đứng ngoài, thờ ơ và quên lãng. 

Một chi tiết thú vị trong phim được biên kịch Hoàng Nhuận Cầm tiết lộ là, do kịch bản phim được viết trước khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp qua đời, nên khi quay, bộ phim đã phải điều chỉnh một vài chi tiết. Chính vì vậy mà cái kết của bộ phim về hình ảnh đám tang của Đại tướng lại được coi là một “điểm nhấn” cho phim khi đã đưa được chất liệu thực của đời sống lên phim. Trong đoàn người đi viếng Đại tướng có cả ba diễn viên tham gia trong phim.

Cũng như “Sống cùng lịch sử”, “Đường lên Điện Biên” do Đài truyền hình Việt Nam đặt hàng đạo diễn Bùi Tuấn Dũng (đạo diễn của nhiều bộ phim chiến tranh như: “Đường thư”, “Những người viết huyền thoại”…). Đơn vị sản xuất không công bố con số cụ thể mà chỉ cho biết, phim được đầu tư lớn nhất trong các phim đang làm của Đài hiện nay. “Nếu so với các phim khác của Đài sản xuất thì kinh phí của phim “Đường lên Điện Biên” gấp 2,5 lần”, ông Nguyễn Hà Nam - Trưởng ban Thư ký biên tập VTV cho biết.

 

Vấn đề được đặt ra là, sau các ngày kỷ niệm, đường đi của hai phim trên sẽ dừng ở đâu? Đã có nhiều bài học từ các phim lịch sử, không chỉ chịu cảnh xếp kho mà thê thảm hơn là làm xong không có cơ hội ra rạp. Dư luận hẳn chưa thể quên đường ra gian nan của bộ phim “Thái sư Trần Thủ Độ” - một bộ phim có kinh phí sản xuất lên đến 57 tỷ đồng. Thậm chí, Hà Nội còn đánh tiếng “biếu không” đến các tỉnh, thành phố để phát sóng nhưng cũng chẳng đài nào chịu nhận. Sau đúng 3 năm hoàn thành, đến tận tháng 10/2013, Đài truyền hình Việt Nam mới “chiếu cố” cho phát sóng bộ phim này nhưng khán giả cũng chẳng mấy người mặn mà.

Trước câu hỏi về việc “Anh có nghĩ người trẻ sẽ quan tâm đến phim của anh?”, đạo diễn Bùi Tuấn Dũng - tác giả của phim “Đường lên Điện Biên” - chia sẻ: “Tôi cũng từng hồ nghi rằng người trẻ ngày nay ít quan tâm đến lịch sử. Nhưng qua sự kiện về Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ trần mới thấy người trẻ không hề bàng quan, lạnh nhạt với quá khứ. Chỉ có điều, lòng yêu nước, lý tưởng sống cũng cần có điều kiện và hoàn cảnh để bộc lộ. Trong phim này, tôi đã đề cập đến nghị lực và ý chí của những chàng trai Vệ quốc đoàn rời Thủ đô đi kháng chiến. Tuy nhiên, khán giả có “bắt” được điều đó hay không thì không thể nói trước được. Phim nếu chạm được vào trái tim của khán giả thì lứa tuổi nào họ cũng xem”.

Nhiều đạo diễn đã cảnh báo rằng, với cách làm phim “không sản xuất thì thiếu, mà sản xuất ra thì… thừa” như hiện nay cũng là một sự lãng phí. Với chi phí hàng triệu đô cho mỗi phim nhựa lịch sử nhưng không phim nào “sống thọ” qua đợt kỷ niệm. Lý do thì có nhiều, trong đó, điều căn bản nhất là các phim lịch sử này đều chưa xứng tầm với tầm vóc của Chiến thắng Điện Biên Phủ. 

Một giải pháp được cho là căn cơ nhất hiện nay là không nên làm phim kiểu nhà nước cấp tiền cho hãng phim thực hiện mà phải được “đấu thầu”. Sự đa dạng trong các thành phần làm phim, trong đó có các hãng phim tư nhân thì phim lịch sử mới có cơ hội được ra rạp. Còn cơ chế bao cấp cũ kỹ như hiện nay thì dù kinh phí làm phim có được tăng lên thì cảnh “đắp chiếu” vẫn là cái kết được báo trước. 

 

Theo tìm hiểu của chúng tôi, một bộ phim thường có kinh phí khoảng 150 - 200 triệu đồng/tập, còn “Đường lên Điện Biên” ước tính khoảng 500 triệu đồng/tập. Với 25 tập phim, số tiền bỏ ra cỡ hơn 10 tỷ đồng. Tuy nhiên, với thế mạnh của truyền hình cứ phát lên là có người xem, lại được chọn khung giờ đẹp trên VTV1 vào buổi tối, “Đường tới Điện Biên” nắm chắc khả năng không bị lỗ như phim của đạo diễn Thanh Vân - chiếu trong đợt kỷ niệm và chiếu rạp. Thêm nữa, bù lại kinh phí sản xuất, VTV còn có nguồn thu trông chờ vào quảng cáo, còn “Sống cùng lịch sử” dù chưa ra rạp nhưng khả năng trông chờ vào tiền bán vé là điều khó.