NSƯT Thành Lộc: "Tôi ác mồm nhưng chưa bao giờ hại ai"

Băn khoăn có nên tiếp tục là hội viên Hội Nghệ sĩ Sân khấu...

- Thưa NSƯT Thành Lộc, anh từng nói là sau hội diễn sân khấu vừa qua, sẽ không tham gia lần sau. Có điều gì khiến anh không bằng lòng sao?

- Vì quan điểm nghệ thuật của chúng tôi và những người làm quản lý nghệ thuật hiện nay không giống nhau, nên tốt nhất là chúng tôi tìm con đường để mình sống chứ không chường mặt ra liên hoan, hội hè như vậy.

- Tôi có cảm giác, trước hội diễn anh vẫn muốn tin vào một điều gì đó khi đầu tư lớn vào "Ngàn năm tình sử"?

- Trước hết chúng tôi vẫn là người làm nghề, chứ không phải chỉ kinh doanh, nên vẫn muốn có những tác phẩm kéo dài tuổi thọ làm nghề. Chúng tôi làm tác phẩm lớn để nuôi nghề và không coi thường khán giả rằng họ không xem được tác phẩm như thế. Mọi người hay nghĩ chữ thị hiếu, thị trường là điều gì đó tồi tệ. Nhưng không phải như vậy. Tất nhiên, không phải ai cũng khen Ngàn năm tình sử, bên cạnh người thích, có người không thích là chuyện đương nhiên.

Kết quả chúng tôi đã lường trước. Nhưng chúng tôi vui vì được gặp anh em phía Bắc, họ nghe nhiều về chúng tôi mà chưa gặp ngoài đời. Hội diễn lần này các đơn vị phía Bắc muốn vào xem sân khấu xã hội hóa làm ăn thế nào, vì nó vốn bị quá tai tiếng từ quan chức cho tới nghệ sĩ, vì chỉ làm theo thị trường. Cho nên chúng tôi muốn khoe cho đồng nghiệp phía Bắc thưởng thức.

- Nhưng có lẽ anh không đến mức nói thẳng là lần sau không tham dự hội diễn?

- Tôi cho rằng bất kỳ cuộc thi nào cũng phải có sự trung thực. Từ đầu chúng tôi đã không tin mình được giải thưởng mà nó vẫn xảy ra như vậy thì thực sự là điều đáng buồn. Mình biết vậy rồi nhưng nghệ sĩ mà, vốn luôn nhạy cảm, hồn nhiên trong nghệ thuật, hy vọng vào sự trung thực, cuối cùng nó lại không có. Tôi chỉ sợ diễn viên trẻ thất vọng, nhưng có lẽ các em ấy gần chúng tôi nên cũng tỉnh táo và hiểu chuyện. Điều tôi đáng lo diễn viên nơi khác được giải thưởng không xứng đáng thực sự với tài năng thì lại là ảo giác góp phần hại chính mình. Nhưng nay, tôi không ôm chuyện đó làm gì, phải lo sống đã.

- Anh nản rồi ư?

- Làm văn nghệ trong môi trường không lý tưởng thì mình phải tự dung hòa và hòa nhập thôi. Biết guồng máy vận hành có vấn đề, nhưng mình chỉ là con ốc và phải giữ được mình. Tôi vẫn làm nghệ thuật với mục đích là hướng tới công chúng. Chúng tôi làm Ngàn năm tình sử để sướng nghề nhưng nghĩ tới khán giả nên tôi dựng kiểu nhạc kịch vì nếu dựng như Bí mật vườn Lệ Chi thì nặng nề quá. Năm 2010 chưa chắc chúng tôi dám đụng vào đề tài lịch sử, với tôi thì không khó, nhưng đụng quan điểm người quản lý nghệ thuật khác nhau quá.

- Anh cũng xin rút lui khỏi BCH Hội nghệ sĩ sân khấu nhiệm kỳ tới, dù được đề cử?

- Tôi không ra Hà Nội tham dự đại hội sân khấu vì không được đọc đề cương kế hoạch thời gian tới. Được đề cử tôi rất xúc động vì mình vẫn có uy tín với anh em cả nước, nhưng chính vì thế mình phải dừng lại. Mặt khác, tôi thấy Hội nghệ sĩ sân khấu không bênh vực gì cho quyền lợi hội viên. Suốt 5 năm qua, nghệ sĩ kịch nói chúng tôi phải đóng thuế 100% không được miễn giảm 25% hóa trang, thanh sắc như các lĩnh vực khác. Hội cũng thấy sự phi lý đó nhưng không có tiếng nói gì với chính quyền, thậm chí một số quan chức quản lý nghệ thuật còn có đánh giá cực đoan về sân khấu xã hội hóa mà hội nghề nghiệp cũng không có tiếng nói gì. Tôi băn khoăn là không biết mình có nên tiếp tục là hội viên nữa hay không...

- Hiện nay, anh tập trung cho dự án gì?

- Sau Ngàn năm tình sử, có thể tôi “hết pin” rồi, nên thời gian này chỉ tập trung làm diễn viên. Chúng tôi đang diễn kịch mục thiếu nhi mới Tề Thiên đại thánh đại chiến Hồng Hài Nhi và đang trên sàn tập một số vở khác. Tất nhiên, cho Tết thì vẫn là hài kịch.

- Đến thời điểm này, Idecaf có vẻ kém hơn so với Phú Nhuận khi trong một thời gian ngắn họ phát triển tới 3 điểm sân khấu.

Dù giỏi mà giở giọng ngôi sao là chúng tôi chia tay ngay

- Anh từng nói rằng, 20 năm trước mình giống Chu Xung trong Lôi Vũ, mơ mộng nhiều nên vỡ mộng; vậy người đàn ông ngoài 40 tuổi hiện nay thì sao?

- Tôi không vỡ mộng mà tỉnh ra. Nhưng mơ mộng vẫn tạo trạng thái tốt cho người làm nghệ thuật, nếu không tác phẩm không bay bổng được. Tôi là người lãng mạn chứ không mơ mộng, không chờ sung rụng. Lãng mạn thì phải biết biến nó thành hiện thực, đó là cái đầu lạnh và quả tim nóng, biết cái gì làm được, cái gì không làm được.

- Anh cũng từng nhận xét rằng nhiều diễn viên trẻ hiện nay khuyết tật về ý thức nghề nghiệp, kỹ năng biểu diễn?

- Thế hệ chúng tôi xem sân khấu là bàn thờ, còn diễn viên trẻ hiện nay chỉ coi như bàn đạp. Tuy nhiên, vẫn có những diễn viên trẻ có niềm đam mê nghệ thuật, suy nghĩ nghiêm chỉnh, đáng trân trọng, nhưng do cuộc sống lôi kéo, sống trong môi trường thực dụng nhiều nên họ có chệch choạc. Đôi khi họ xem sân khấu như nơi đánh bóng tên tuổi, có cơ hội khác thì họ bay ngay, và chỉ quay lại khi mỏi cánh. Chúng tôi hay nói vui nhưng cũng là một phần sự thật: đôi khi phim ảnh bóc lột sân khấu, gửi hàng cho chúng tôi đào tạo và sau đó thì cuỗm mất. Tất nhiên, nếu họ thành công lĩnh vực khác cũng là điều đáng mừng, nhưng nếu họ coi chỗ chúng tôi là điểm dừng chân thì vẫn cần có ý thức làm việc chuyên nghiệp.

- Thái độ của anh với những người ấy thế nào?

- Tôi tha thứ cho lần một, bỏ qua cho lần hai, thông cảm cho lần ba nhưng không có lần thứ tư. Ai không coi trọng thì không cộng tác. Chúng tôi không tiếc khi phải chấm dứt sự cộng tác, thà thế còn hơn là rước bực vào thân.

- Nghe nói rằng, khi tham gia phim "Hai trong một", anh nói với nhà sản xuất rằng nếu muốn mời anh tham gia thì phải dành vai nam chính khác cho Võ Thành Tâm. Vậy sau Võ Thành Tâm, có ai đáng để anh nâng đỡ như vậy không?

- Tôi không ưu ái ai cả mà chỉ là công việc; do đạo diễn, nhà sản xuất đề nghị tôi giới thiệu gương mặt mới. Họ làm được hay không là do sự nỗ lực của họ, chứ tôi không dùng sức mạnh áp đặt cho ai. Nay Võ Thành Tâm tạm chia tay chúng tôi đi làm phim. Phúc phận của Tâm ở phim ảnh thì Tâm hưởng, vì trên màn ảnh Tâm có ưu thế hơn, sân khấu thì còn nhược điểm.

Nhưng làm việc gì cũng phải có sự thủy chung. Nếu không thì phải chia tay. Ăn cây nào rào cây ấy, có một số người ăn cây chúng tôi đã không rào mà còn đào nữa. (Cười)

- Anh có bao giờ cảm giác như “tò vò nuôi con nhện”?

- Có chứ, nhưng chúng tôi không ưu ái ai, vì nghệ thuật có quy luật nghiệt ngã: người nào có tài năng thì phải lăng-xê, đầu tư, và chúng tôi được lợi. Chúng tôi có nguyên tắc: không năn nỉ ai. Ai giỏi mà giở giọng ngôi sao là chia tay ngay. Sống phải biết nghĩ về nhau, nghĩ tới công sức lăng-xê của chúng tôi. Tôi hay duy tâm nghĩ rằng: nếu anh ăn ở không có tâm ở đây thì sẽ nhận được hậu quả ở nơi khác.

- Anh có vẻ rất quyết liệt khi nói về mối quan hệ này. Vì vậy mà trong giới vẫn đồn là thuận Thành Lộc thì sống, nghịch Thành Lộc thì chết?

- (Cười) Có ai chết đâu. Người chia tay vì bất đồng thì ra ngoài họ nói xấu chúng tôi, chứ chúng tôi không đi nói xấu ai. Nhưng chúng tôi có cách của chúng tôi.

- Anh giáng trả?

Cô đơn là phần thưởng của thượng đế!

- Ai đã bị anh “giáng trả” thế rồi?

- Tôi nói vậy chứ chưa giáng trả ai bao giờ. Sau một thời gian, người làm điều tồi tệ với tôi thì phần lớn quay lại ở vị trí yếm thế hơn, ăn năn, hối lỗi, tôi nghĩ bao nhiêu đó cũng là sự giáng trả rồi. Sự giáng trả của tôi là vô hình, tàn nhẫn nhất đó là sự khinh thường trong trái tim tôi dành cho họ. Với những bậc đàn anh mà để cho đàn em như tôi khinh thường cũng là sự giáng trả nặng nề rồi.

- Anh từng nói rằng: kiếp sau không muốn làm người, anh định “làm cây thông đứng giữa trời mà reo” ư?

- Tôi không muốn làm cây thông vì cây thông ở giữa trời thì cô đơn lắm. Tôi không muốn trở lại làm người nhưng vẫn muốn hòa nhập với thế giới mình đang sống, làm một người vô hình chẳng hạn. Có người ví cuộc đời như trái táo thơm, có chỗ bị sâu, nhưng nếu biết lựa thì mình vẫn có chỗ ngon ngọt.

Tôi yêu đạo Phật và các đấng quyền năng trong Thiên chúa. Phật giáo mang lại cho tôi cái nhìn cuộc sống chỉ là cõi tạm. Vì thế nên tôi không xem vinh quang là mục đích hướng tới.

- Có một số lần anh nói về sự cô đơn?

- Tôi tiếp nhận nó như vốn sống của người nghệ sĩ cần phải có. Một người bình thường cũng cần có trái tim biết rung động, nghệ sĩ còn cần hơn; vì không biết buồn thì khó có tác phẩm hay.

- Tôi nghe thấy nhiều người đề cập tới sự cô đơn hay nỗi buồn sang trọng thì tránh né vì họ nghĩ là sến?

- (Cười) Nếu cứ tiếp tục nói thì sến thật, và cứ rêu rao mãi thì hóa ra vô duyên. Nhiều người nói rằng rất hiểu Thành Lộc, nói tôi cô đơn lắm, khiến tôi cảm thấy họ vô duyên. Cô đơn là phần thưởng của thượng đế ban cho tôi.

- Nhiều nghệ sĩ nói không có bạn thân trong nghề. Dường như anh cũng thế?

- Đúng thế. Tôi không có nhiều bạn thân trong nghề. Lĩnh vực nghệ thuật phức tạp; mọi người quen sống trong hào quang danh vọng, và cả sự tỵ hiềm. Đôi khi thành công của người này lại là tỵ hiềm của người khác hay sự thất bại của người này lại là sự hân hoan của người khác. Nhiều người lại thích nhìn Thành Lộc bị tổn thương.

Tôi có nhiều bạn thân nhưng trong lĩnh vực khác, và đó là may mắn, vì bổ sung cho vốn sống nghề nghiệp cho mình. Có người làm lĩnh vực khác mà tâm hồn lại nghệ sĩ, còn có người trong lĩnh vực nghệ thuật mà tâm hồn lại con buôn, thậm chí lưu manh.

Tôi sợ hãi khi hiện nay người ta giết người vì nhiều lý do vớ vẩn; vì nhìn đểu, hay cười đểu… Hối lộ, tham nhũng khi xây cầu khiến cầu bị sập chết người thì cũng là tội ác. Hiện nay, không ít các trường hợp giá trị đạo lý, lương tâm con người bị đồng tiền tha hóa. Là nghệ sĩ, chúng tôi chỉ biết kêu gọi cộng đồng hướng tới sự lương thiện.

- Nhiều nghệ sĩ vẫn nói rằng, vai diễn hay nhất của họ vẫn đang chờ phía trước. Còn anh, đến thời điểm này, anh hài lòng với vai nào nhất?

- Đó là Inacio trong vở Hào quang bóng tối, ông Tư trong Dạ cổ hoài lang và cô gái hạng sang trong Hợp đồng mãnh thú, vì 3 nhân vật này tập trung vào 3 vấn đề lớn trong cuộc đời làm nghề của tôi và thể hiện quan điểm sống của tôi trong cõi đời này.