NS. Đức Trung và kỉ niệm làm phim "Bí thư Tỉnh ủy"

Lời tòa soạn: Bộ phim "Bí thư Tỉnh ủy" đang phát những tập cuối trên VTV; Bộ phim đã tái hiện chân thực, sinh động về hình ảnh cố Bí thư Kim Ngọc với chủ trương khoán hộ gây xúc động mạnh mẽ trong nhân dân Vĩnh Phúc khi họ được trở về cái thời khó khăn, gian khổ nhưng rất đỗi hào hùng nửa thế kỷ trước. Đây là một bộ phim thu hút sự quan tâm đặc biệt của khán giả. Trong bộ phim này, NSƯT Đức Trung vào vai nhân vật ông ẩn- cán bộ TƯ về địa phương Bí thư Kim để kiểm tra. NSƯT Đức Trung vừa gửi cho GĐ&XH Cuối tuần bài viết về những kỷ niệm trong quá trình làm phim. Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.

 

NSƯT Đức Trung (vai ông Ẩn) trong một cảnh quay của bộ phim "Bí thư Tỉnh ủy"

 

Là nghệ sĩ tuổi "thất thập" đã nghỉ hưu nhưng vẫn được mời đi làm phim, tôi vui  lắm! Phim "Bí thư Tỉnh ủy" đang phát sóng truyền hình những tập cuối, giữa lúc Đại hội Đảng lần thứ XI vừa kết thúc tốt đẹp, tôi được góp mặt chào mừng Đảng bằng vai diễn một đảng viên dám vượt lên chính mình, còn gì vui sướng hơn!

Được sống lại thời khắc lịch sử, hồi tưởng những năm tháng chiến tranh ác liệt, thời gian khổ khó khăn, cực nhọc của cơ chế bao cấp, nhưng lai láng tình người, xúc động và tự hào biết bao!

Phim được xây dựng trên cơ sở chuyện người thực việc thực của tỉnh Vĩnh Phúc, cách thủ đô Hà Nội không xa. Bí thư Kim Ngọc "lĩnh ấn tiên phong" tìm cách đưa nông dân ra khỏi những ràng buộc bất hợp lý, giải phóng sức sản xuất bằng khoán hộ.

 

Một cuộc cải tổ nông thôn khá táo bạo, "bão tố" nổi lên giữa những quan điểm trái chiều, giữa sự thụ động trì trệ, an phận, máy móc, giáo điều và khát vọng cải thiện đời sống thiếu thốn, đói nghèo cho bà con nông dân, xung đột nổ ra ngay trong nội bộ cán bộ, đảng viên tỉnh, huyện, xã và dân làng. Các phái viên phụ trách nông nghiệp TƯ được cử về kiểm tra, theo dõi, chấn chỉnh cũng không thể đứng ngoài "cơn bão" đó.

Trong phim "Bí thư Tỉnh ủy" tôi vào vai ông Ẩn-Ủy viên dự khuyết T.Ư Đảng - Phái viên ban nông nghiệp TƯ, có trách nhiệm theo dõi, chỉ đạo, nếu tỉnh làm sai chủ trương nghị quyết của Đảng sẽ báo cáo lại với Trung ương, để kịp thời chấn chỉnh.

 

Đạo diễn Quốc Trọng (thứ hai từ trái sang) đang chỉ đạo diễn xuất phim "Bí thư Tỉnh ủy"

Đạo diễn Quốc Trọng và tôi có duyên với nhau từ khi làm phim nhựa trong tư cách diễn viên cách đây 30 năm. Sau này anh trở thành đạo diễn, chúng tôi lại có dịp cộng tác trong nhiều phim của anh ấy, hiểu nhau nhiều nên khi anh chọn tôi vào vai là tôi yên tâm nhận, chỉ cố làm cho thật tốt.

Ông Ẩn lẽ ra là một nhân vật có vai trò chỉ đạo "Đầu đội chủ trương, vai mang chính sách, tư cách cấp trên" cứ dập đúng nghị quyết, nguyên tắc Đảng mà làm, để khỏi phiền hà tới sự nghiệp; Nhưng không hiểu thế nào trong quá trình về địa phương theo dõi, kiểm tra giám sát, thấy cách làm của bí thư Kim tuy đụng chạm đường lối chủ trương của Đảng nhưng đem lại phúc lợi cho dân. Mới đầu ông Ẩn còn phê phán, can ngăn, song càng ngày càng thấy cách làm ấy rất hợp lòng dân, được dân đồng tình, ông Ẩn cũng bị chinh phục và quay ra ủng hộ, giúp đỡ ông Kim thực hiện ý tưởng của mình. Thế là trung ương gọi ông về thuyên chuyển công tác khác. "Nửa đường đứt gánh" chưa kịp giúp nhau hoàn thành sứ mệnh tâm huyết thì Bí thư Kim ra đi...

Bộ phim mang tính chính trị nhưng lại rất con người. Tôi xuất hiện không nhiều ở 21/50 tập, tôi nhận thức ra một điều: Người Cộng sản chân chính phải có  trái tim nhận biết lẽ phải, biết yêu thương con người, nhất là những người nghèo...

Các bậc tiền nhân đã dạy: "Nói phải củ cải cũng nghe". Một người dám chịu trách nhiệm lo cho cuộc sống ấm no của người nông dân như ông Kim, Bí thư tỉnh không thể là tội lỗi. Tại sao không biết đứng ra để bảo vệ? Đó là hạt nhân tư tưởng để tôi vào vai nhân vật ông Ẩn; Cảm nhận từ chân lý đó mà nhân vật này dũng cảm bước sang chiến tuyến cùng ông Kim.

Các nhân vật chính trong phim, gần như nguyên mẫu của đời thực. Trong quá trình làm phim, tôi luôn thận trọng cho từng cảnh quay, tự khắc phục khó khăn trong công việc, ví như: những lần lên Vĩnh Yên làm phim không cần phiền hà xe đưa đón, tôi ra nhảy xe buýt lên đóng phim, quay xong nhảy xe buýt về, vất vả nhưng vui. Có nhiều lần, nhà xe không lấy tiền vé ôtô khi biết tôi đi làm phim về cố Bí thư yêu quý của họ, ngồi trên xe giao lưu chuyện trò với bà con quê Vĩnh Yên học được rất nhiều điều hay.

Sau những buổi phát sóng phim,  tôi nhận được nhiều cuộc điện thoại của khán giả chia sẻ niềm xúc động và nỗi nhớ một thời chiến tranh gian khổ, thời bao cấp thiếu thốn, cực nhọc.

Sự đoàn kết giúp đỡ nhau nỗ lực vượt khó của đoàn làm phim, sự hỗ trợ hết mình của lãnh đạo và nhân dân quê hương cố Bí thư tỉnh ủy Vĩnh Phúc đóng góp cho sự thành công nhất định.

Nếu đi sâu vào học thuật chắc chắn còn thiếu sót để rút kinh nghiệm. Phim phản ánh đời sống xã hội quá khứ ba, bốn chục năm nên việc tạo bối cảnh, chọn đạo cụ, phục trang đúng thời điểm lịch sử không hề đơn giản, nên những hạt sạn trong khâu hậu cần khó tránh khỏi. Có người đặt câu hỏi, phim nói về quá khứ lạc hậu gian khổ, liệu có lay động nổi cảm xúc tới con người của hôm nay? Tại sao không! Những người làm phim thấy cần phải nói ra những điều trăn trở mang tính thời đại, ắt là vẫn có người đồng cảm muốn nghe, muốn nhìn, muốn lý giải.

Thời nào cũng có những người dám "lĩnh ấn tiên phong",cần người mở đường, dẫu con đường ấy gập ghềnh, dẫu cho có thể phải trả bằng xương máu?  Đặc biệt với cơ chế kinh tế thị trường đầy thách thức, mọi quyết định thành hay bại trong gang tấc. Phải lấy Tâm- Đức làm cốt lõi, nhưng phương thức không thể coi nhẹ, đôi khi vì cạnh tranh, vì lợi nhuận tức thì, muốn thu hồi vốn nhanh, nhiều quyết sách vội vàng, không dựa vào lòng dân làm nền tảng dễ đi chệch hướng. Điều cần học ở Bí thư Kim là cả đời ông chỉ lo cho cuộc sống của người nông dân.

Ông Ẩn-Đặc phái viên TƯ (vai tôi đảm nhận) khi biết trung ương sắp đưa đặc phái viên khác thay, chia tay trong bùi ngùi, đã nói với ông Kim bằng tất cả niềm tin chân thành: "Anh cứ làm những gì mình cho là đúng rồi sau này lịch sử sẽ phán xét".

Ông Kim đã ra đi nhiều năm, mọi việc mới được nhìn lại thấu đáo, điều không nên để xảy ra hôm nay, cần làm sao những quyết sách ích nước lợi dân đi thật đúng hướng, lộ trình hợp lý, được mọi người dân tán thành, ủng hộ, khát vọng ắt được thực hiện, cần làm sao những người Tiên phong phải được nhìn thấy thành quả và giá trị tinh thần việc làm của mình ngay khi mình đang làm, đang sống. Phim "Bí thư Tỉnh ủy" xứng đáng là món quà ý nghĩa chào mừng Đại hội Đảng lần thứ XI thành công. Bộ phim góp phần khích lệ đảng viên, cán bộ nhà nước, những doanh nhân thời đại và thế hệ trẻ hôm nay: Dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, vì lợi ích quốc gia, vì sự phát triển phồn vinh  của dân tộc- đó là Đại Hồng phúc mai sau...

 

Bộ phim "Bí thư Tỉnh ủy" đưa người xem trở về một giai đoạn lịch sử những năm 60 của thế kỷ 20, thời kỳ miền Nam chống Mỹ, miền Bắc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Với cơ chế quan liêu, bao cấp nên thời kỳ bấy giờ nông dân sản xuất theo kiểu chờ… tiếng kẻng vì vậy năng suất lao động rất thấp, dân làm nhưng vẫn không đủ ăn.   Trong bối cảnh đó, đồng chí Kim Ngọc - Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Vĩnh Phú (nay đã tách thành 2 tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ) đã mạnh dạn đưa ra chủ trương khoán hộ cho nông dân, nâng năng suất lúa từ 2 - 3 tấn lên tới 4 - 5 tấn, thậm chí có nơi sản lượng lúa còn cao hơn, làm "thay da đổi thịt" trong các hợp tác xã nông nghiệp và nông dân.   Với chủ trương trên, Bí thư Kim Ngọc là một hiện tượng đặc biệt trong nhân dân. Hình thức sản xuất theo chủ trương khoán hộ được thực hiện trong khoảng 3 - 4 vụ thì Ban Bí thư tỉnh Vĩnh Phú ra chỉ thị, yêu cầu ngừng lại, riêng Bí thư Kim Ngọc phải làm kiểm điểm. Tuy nhiên 22 năm sau, công lao của cố Bí thư Kim Ngọc được nhìn nhận và đánh giá lại.