Chu Lai "tập cưa sừng làm... 8X"

Chúng tôi đến thăm Đại tá - Nhà văn Chu Lai vào đúng buổi chiều ngày ông vinh dự được nhận Giải thưởng nhà nước về Văn học nghệ thuật. Quên đi tình trạng sức khỏe không được tốt cho lắm của mình, tác giả của “Ăn mày dĩ vãng” hào hứng kể cho chúng tôi nghe về những dự định mới mẻ của một người vừa bước vào tuổi 68 bắt đầu tập “cưa sừng làm... 8X”.

Lau kiếm tái xuất văn đàn

Hơn một năm trời, kể từ khi ra mắt tiểu thuyết “Cuộc đời dài lắm”, hình như công chúng gặp nhà văn Chu Lai trên truyền hình nhiều hơn trên trang sách?

Đó phải chăng là một dấu hiệu không tốt lắm về chất lượng tác phẩm mới của ông?

- Không phải vấn đề chất lượng. Có hiện tượng đó bởi cuốn này tôi không tặng sách rộng rãi. Thêm vào đó, nó lại “trình làng” vào đúng thời điểm dư luận đang sôi lên với dòng tự truyện nên ít nhiều cũng bị chìm khuất hơn.

Vậy thời gian qua, ngoài viết tiểu thuyết, ông có “thâm canh” trên các lĩnh vực sân khấu và điện ảnh?

- Có chứ! Năm 2006, Đoàn kịch Quân đội đề nghị tôi chuyển cuốn “Cuộc đời dài lắm” sang vở kịch “Nước mắt của cây” và tôi cũng đã chuyển sang kịch bản điện ảnh. Thời gian đó tôi còn giao lưu, nói chuyện trên truyền hình... Công chúng yêu mến tôi bởi họ thích nghe những điều gan ruột. Cuốn “Chỉ còn một lần”  cách đây 4 năm là một kịch bản phim 10 tập do tôi viết. Kịch bản khá gai góc nên hãng nào cũng thích ký hợp đồng, nhưng đến giờ vẫn chưa bấm máy. Vậy là lần đầu tiên tôi chuyển ngược từ kịch bản điện ảnh sang tiểu thuyết để đưa đến công chúng.

Hình như đã có lần ông nói đây là cuốn sách cuối cùng trong sự nghiệp sáng tác của Chu Lai?

- Trước đây, khi mệt mỏi quá tôi thường nói phải “rửa tay lau kiếm”, “lau” chứ không phải “gác”, vì “lau kiếm” là để còn có lúc dùng lại. Tết vừa rồi tôi đã có một chuyến lãng du lên Tây Nguyên, khởi hành từ 27 Tết và trở về Hà Nội vào mùng 10 - khi những ngày nghỉ Tết đã trôi qua. Tôi đi với tư cách của một du khách đơn thuần, tự bỏ tiền túi ra ở nhà trọ bình dân, ăn cơm bụi và ngắm nghía phong cảnh, nhịp sống, con người qua mỗi bước chân đi. Rồi cũng ngồi xe đò, xe lam với những người dân lao động bình thường và cùng nôn ói với họ khi đi qua những đường đèo, dốc cua. Đêm giao thừa thì nằm khểnh ở nhà khách xem tivi và nhìn Hà Nội từ rất xa. Tôi cứ lang thang như thế và tự chiêm nghiệm mình. Trong chuyến lãng du, tình cờ tôi gặp vợ chồng một anh chàng đặc công nước và trở thành người thân của gia đình họ. Họ chăm bẵm cho tôi từ miếng ăn giấc ngủ. Thế là ngoài việc tránh xa được những cái bắt tay giống nhau, những câu chúc tụng xã giao sáo rỗng, những thủ tục, lễ nghi nặng nề và mệt mỏi, tôi vô tình tìm lại được nguồn cảm hứng sáng tác tưởng đã nguội tàn. Đây cũng là chuyến đi để tôi kiểm nghiệm sức khỏe. Ngần ấy ngày đường quăng quật, xe lam, xe đò, lên dốc, xuống đèo không quật ngã được Chu Lai, nhưng về đến Hà Nội là lăn ngay ra ốm. Chuyến đi đã giúp tôi trẻ lại để nhận ra rằng dường như vẫn phải tồn tại bằng cây bút, và tôi lại ngồi vào bàn viết.

Tức là ông sẽ lại có một thời gian biểu sáng tác dày kín như trước?

- Bây giờ tôi không viết văn mà chơi văn. Khi nào thật có hứng tôi mới viết. Tôi đang có rất nhiều thời gian vì tôi vừa nhận quyết định nghỉ chờ hưu của Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Tôi đã từng chủ động xin nghỉ cách đây 2 năm nên sự việc này đến với tôi một cách bình thường chứ không gây “sốc” như một số nhà văn khác. Tôi đã từng nói vui là tôi sẽ nghỉ đúng tháng, đúng ngày, đúng giờ, đúng giây, đúng phút, chuẩn xác như lên quân hàm.

Vậy thời gian dư thừa còn lại ông làm gì khi rời bàn viết?

- Sống đến tuổi này tôi đúc kết được rằng đời tôi có 4 chuyến đi. Chuyến đi thứ nhất là ra trận tuổi thanh xuân. Đó là một chuyến đi phong lưu vì mình đã may mắn còn sống sót trở về, mang theo một hầu bao vốn sống mãnh liệt. Thời bình, trời cho cái nghiệp cầm bút thì lại bắt đầu chuyến đi vào cuộc sống, vào hơi thở của nhân dân. Chuyến đi ấy vẫn chưa kết thúc. Tôi cũng đang chuẩn bị cho chuyến đi tiếp theo là chuyến đi dò dẫm quanh công viên, khẩu trang che mặt, thỉnh thoảng lại nấc lên một cái - đó là chuyến đi chữa bệnh nhũn não hoặc tăng huyết áp mà rất nhiều bạn bè của tôi bây giờ đang đi. Nó dọn đường cho chuyến đi cuối cùng mà đích đến là... nghĩa trang. Từ đó thấy rằng, càng sống trong những thời tiết thay đổi, càng sống trong những biến động xã hội thì càng nên có những khoảnh khắc tĩnh cho riêng mình. Ví như mỗi năm hãy ra với chân sóng một lần để trước cái vô cùng, vô tận của đại dương mà thấy rằng kiếp người cũng nhỏ bé thôi. Mỗi năm cũng nên đến thăm nghĩa trang một lần vào chiều đông giá lạnh để ngửi thấy cái lạnh giá của sự chết, để khi quay trở lại cuộc sống thường ngày có thể thản nhiên đón nhận chuyến đi vào cõi vĩnh hằng.

Thử nghiệm mình trên sân chơi mới

Ông có thể bật mí một chút về những đề tài ông sẽ khai thác trong thời gian tới?

- Có thể năm nay tôi sẽ viết một cái gì đó về tuổi trẻ đương đại. Vừa rồi tôi có đọc một số cuốn sách như “Rừng Nauy”, “Cô đơn trên mạng”... tôi thấy họ viết về giới trẻ rất hấp dẫn. Tôi nghĩ tôi cũng đã lê la nhiều, đủ để hiểu được phần nào đời sống của giới trẻ hôm nay.

Ông không sợ lấy sở đoản ra làm sở trường khi phải cạnh tranh với một thế hệ viết trẻ đang khai thác về chính cuộc sống của họ?

- Viết ở độ tuổi nào không quan trọng mà quan trọng ở góc nhìn. Sẽ có những chương tôi viết về thị trường chứng khoán với tất cả những hỉ, nộ, ái, ố của các tuyến nhân vật. Dù viết về đề tài gì thì cũng phải đi đến tận cùng những nỗi niềm thân phận con người, những da diết, những thống khổ, những vui buồn của kiếp người.

Nghĩa là không có khó khăn nào cản trở ông trên con đường đi mới?

- Có chứ. Khó khăn lớn nhất của tôi bây giờ là phải bỏ được thói quen gắn hôm nay vào hôm qua. Từ trước đến nay, nhân vật nào của tôi cũng có một quá khứ mà hầu hết liên quan đến chiến tranh. Thế hệ 8X, 9X thì không có quá khứ mà chỉ có hiện tại.

Ông chuyển sang mảng đề tài mới bởi vốn chiến tranh trong ký ức Chu Lai đã cạn kiệt, hay độc giả trẻ bây giờ không còn tiếp nhận sách văn học về chiến tranh?

- Cả hai đều không đúng. Chiến tranh trong tôi vẫn còn những vỉa quặng chưa bao giờ khai thác đến, còn bạn đọc trẻ thì vẫn đón đọc một cách nồng nhiệt các tác phẩm về chiến tranh của tôi. Trong các cuộc giao lưu với sinh viên thì đề tài chiến tranh vẫn được các bạn trẻ quan tâm nhiều nhất. Tôi bước vào sân chơi mới chỉ để thử nghiệm mình. Thế thôi!

Nguyễn Thắng