Hà Nội
23°C / 22-25°C

Cha đẻ của những chiếc quạt khổng lồ

Chủ nhật, 08:00 12/09/2010 | Giải trí

GiadinhNet - Chàng Sơn (thuộc huyện Thạch Thất, Hà Nội) vẫn được biết đến như một làng có truyền thống làm quạt lâu đời nhất Việt Nam.

Và khi nói đến Chàng Sơn, không thể không kể đến nghệ nhân Dương Văn Mơ, bởi ông là cha đẻ của những chiếc quạt khổng lồ...
 
Chiếc quạt the in hình nhị long tranh cầu do Ban quản lý
đền Hai Bà Trưng đặt hàng
 
Biết làm quạt từ thuở lên 8

Cứ ngỡ, người làm được những chiếc quạt khổng lồ ấy phải là một người có ngoại hình nghệ sĩ và có cả một cơ ngơi khang trang, điều vẫn thường thấy ở các nghệ nhân của nhiều môn nghệ thuật. Nhưng mọi suy nghĩ đã hoàn toàn thay đổi khi chúng tôi tìm đến nhà của nghệ nhân Dương Văn Mơ ở làng Chàng Sơn. Đập vào mắt đầu tiên là căn nhà ngói nhỏ bé, cũ kỹ, đã có dấu hiệu xuống cấp vì thời gian tồn tại quá lâu. Chào đón chúng tôi cũng là một người đàn ông gầy gò, ăn vận xềnh xoàng, gương mặt mang nhiều nét khắc khổ.

Ông Mơ kể, không ai biết nghề làm quạt có ở làng ông từ bao giờ, chỉ biết đó là một nghề thủ công truyền thống nuôi sống người dân làng ông trong rất nhiều thế hệ. Cũng chính vì thế, các cô bé, cậu bé trong làng tự biết làm quạt từ rất sớm mà không cần cha anh nào chỉ dạy. Họ chỉ cần chịu khó quan sát những người trong gia đình thao tác là làm theo được một cách dễ dàng, không mấy khó khăn.
 
Riêng gia đình ông tính đến đời con ông hiện tại là 4 đời làm quạt. Bản thân ông biết làm quạt từ lúc lên 8 tuổi. Trải qua nhiều thăng trầm, nhất là khi điện lưới phủ rộng khắp các làng quê, ngõ phố thì nghề làm quạt ở Chàng Sơn bắt đầu có dấu hiệu rã dần. Nhiều gia đình đã chuyển sang làm mộc để duy trì cuộc sống và gia đình ông Mơ cũng không phải là một ngoại lệ.

Đau đáu trong mình nỗi lo sợ nghề truyền thống của tổ tông bị mai một rồi biến mất, năm 1986, ông Mơ thường dành thời gian rảnh rỗi đi sưu tầm một số quạt cổ về nghiên cứu để tìm cách phục hồi chúng. Không ngờ, chính sự tinh tế và nghệ thuật trong những chiếc quạt xưa đã giúp ông nảy sinh nhiều ý tưởng táo bạo về việc làm những chiếc quạt khổng lồ.
 
Cũng trong thời gian này, có người khách Việt kiều Pháp nhờ ông làm cho họ một chiếc quạt rộng 1,8 m để mang về Pháp trang trí. Ông nhận lời và bắt tay vào làm chiếc này quạt từ những chất liệu dân gian như: Mây, tre, giấy dó...
 
Sau khi xong phần thô, ông vẽ lên hai mặt quạt bức tranh non nước chùa Thầy khiến cho chiếc quạt trở nên có hồn và đầy tính nghệ thuật. Từ đó ông bắt đầu mày mò làm những chiếc quạt nghệ thuật với kích thước lớn để phục vụ nhu cầu của khách hàng phương xa.
 
Giấy chứng nhận xác lập kỷ lục Guinness cho chiếc quạt giấy lớn nhất Việt Nam do nghệ nhân Dương Văn Mơ thực hiện.

Đưa quạt làng Chàng đi khắp thế giới

Ông Mơ bắt đầu phương thức làm quạt mới bằng cách bỏ công rong ruổi đi rất nhiều nơi, nhất là những nơi có các danh lam thắng cảnh đẹp để vừa bán quạt, vừa chụp ảnh làm tư liệu cho các bức tranh trên những chiếc quạt ông làm.
 
Những chiếc quạt “cải tiến” đầu tiên ông làm ra là dạng quạt dùng để trang trí trên sân khấu và trong tư gia, những chiếc quạt này có đường kính tới 2 m, mỗi nan dài 80 cm. Trên tất cả các mặt giấy đều được ông vẽ những bức tranh sơn thủy là phong cảnh bình dị của các làng quê Việt Nam.
 
Những chiếc quạt này nhanh chóng trở thành một “hiện tượng” của làng và tiếng vang cũng từ đó lan truyền khắp nơi. “Có một thời ngày nào nhà tôi cũng có khách nước ngoài tìm đến đặt mua quạt. Nhiều nhất là khách du lịch đến từ các nước: Pháp, Nhật, Mỹ, Hàn...
 
Khi nhìn tôi kỹ càng nắn từng chiếc nan, vẽ tô từng khối màu lên chiếc quạt, nhiều du khách người Pháp và người Mỹ không khỏi ngỡ ngàng. Họ bảo, họ không thể ngờ người như tôi lại có thể tạo tác những bức tranh rất đẹp trên chiếc quạt chỉ bằng những phương thức rất thủ công” – Ông Mơ chia sẻ.

Một chiếc quạt có đường kính 2 m mà ông làm thường phải mất ít nhất là 1 tuần mới xong phần thô. Riêng phần vẽ phải mất 3 ngày mới xong. “Tôi vốn là người kỹ tính nên khi làm quạt không thể vội vàng, qua loa được. Bây giờ khoa học tiên tiến, có một số loại máy móc hỗ trợ nhưng tôi vẫn duy trì cách làm quạt theo phương thức dân gian, làm bằng tay thì quạt mới đẹp”.

Với ông Mơ, để có được một chiếc quạt bền và đẹp, người làm phải có những bí quyết riêng. Tuy nhiên, khi kể cho chúng tôi nghe, ông Mơ không hề ngại ngần tiết lộ những bí quyết mà ông đã đúc rút được trong rất nhiều năm làm nghề của mình.
 
Một chiếc quạt, muốn có độ bền cao thì phải biết cách chọn và xử lý tre. Tre ông dùng làm quạt thường tránh loại tre bị gãy ngọn hoặc loại tre chẻ ra mà có mùi hăng vì loại tre đó thường rất hay bị mọt. Còn tre bình thường khi mua về phải cưa thành từng khúc, cho vào tải và ngâm dưới ao cho đến khi những màng mỏng, trắng trong ruột tre không còn dính vào thành thì mới đạt yêu cầu. Các nan tre phải được phơi thật khô và được bào nhẵn cho đến khi thoa tay khắp lượt lên thanh nan là bóng loáng.
 
Riêng loại giấy để dán ông cũng dùng loại giấy Bãi Bằng, giấy bìa cứng của Liên Xô chứ không dùng giấy tái sinh Bắc Ninh như một số hộ khác. Hoặc nếu có dùng giấy dó thì nhất định phải chọn đúng loại giấy dó của làng Bưởi và the được làm từ lụa, thứ lụa chính gốc Hà Đông.
 
Toàn cảnh chiếc quạt giấy khổng lồ trong lễ hội Phố Hoa Tết Kỷ Sửu 2009

Bàn tay vàng lập kỷ lục Guinness

Kể về chiếc quạt khổng lồ đã được ghi vào kỷ lục Guinness Việt Nam, ông Mơ kể: Thời điểm ông nhận lời của bà Giám đốc Trung tâm Triển lãm văn hóa Vân Hồ làm chiếc quạt đó cho lễ hội Phố Hoa Tết Kỷ Sửu 2009 ông rất lo lắng vì chưa bao giờ ông làm chiếc quạt nào to như thế cả. Chính vì vậy khi đưa ra ý tưởng ông phải bàn bạc rất kỹ càng với đối tác. 

Điều băn khoăn lớn nhất của nghệ nhân Dương Văn Mơ hiện nay là làm sao truyền được nghề cho con, cháu trong làng. Cả làng Giáo, cả xã Chàng Sơn bao năm qua hiện vẫn chỉ có duy nhất một mình ông duy trì nghề làm quạt nghệ thuật, ngay cả các con ông là niềm hy vọng lớn nhất thì vẫn chưa ai thấm được cái hồn, cái cốt mà ông muốn truyền.

Chiếc quạt đó lúc đầu ông dự tính làm 22 nan nhưng do điều kiện vận chuyển và trình diễn khó khăn nên ông phải rút lại còn 11 nan. Mỗi nan cao 5,5 m, nặng 20 kg, toàn quạt có đường kính 9 m (chiếc quạt nan lớn nhất của Trung Quốc cũng chỉ có đường kính 7 m – PV).
 
Tất cả các nan trong chiếc quạt này đều được làm bằng gỗ chò của một cây duy nhất. Chiếc quạt được hoàn thành sau một tháng làm cật lực của ông Mơ với hai nghệ nhân khác trong làng. Riêng phần vẽ đã phải huy động tới hai người, làm ròng rã trong 8 ngày liền mới xong.

“Thời kỳ làm chiếc quạt này tôi lo lắng vô cùng vì quy mô của nó quá lớn và đòi hỏi kỹ thuật rất cao. Thêm vào đó là làm vào mùa mưa nên luôn sợ mưa bất thường, không thu dọn kịp thì sẽ “xôi hỏng bỏng không” bởi vậy lúc nào tôi cũng thường trực ba bốn người để có mưa là vội vàng khiêng ngay vào nhà”.

Tiếp sau chiếc quạt khổng lồ trên, ông Mơ tiếp tục làm hai chiếc quạt có đường kính 7 m nữa cho Festival Huế 2009, trưng bày trên sông Hương theo đơn đặt hàng của ban tổ chức lễ hội này. Và gần đây nhất ông Mơ vừa hoàn thành xong 20.000 chiếc rộng 25 cm, dạng quạt chèo theo đơn đặt hàng của một tiến sĩ nghệ thuật người Việt sống tại Pháp. Hiện tại, ông đang nỗ lực để hoàn thành một chiếc quạt rộng 6 m theo sự phân công của Hội làng nghề TP Hà Nội để chuẩn bị chào mừng đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.
 
Hà Tùng Long
nguyenquyen
Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Tản văn: Đức Trọng

Tản văn: Đức Trọng

Xem - nghe - đọc - 1 giờ trước

GĐXH - Tôi ngồi xuống phóng tầm mắt ra phía thung lũng dưới chân đồi, hít hà mùi ô-xy tinh khiết, mùi hương hoa dìu dịu rồi lặng lẽ thưởng thức những phút giây diệu kỳ của cuộc sống.

NSND Quốc Khánh và cuộc sống độc thân ở tuổi 61

NSND Quốc Khánh và cuộc sống độc thân ở tuổi 61

Giải trí - 2 giờ trước

GĐXH - NSND Quốc Khánh không chỉ nổi tiếng với tài năng diễn xuất xuất sắc, nghệ sĩ còn thu hút sự quan tâm của khán giả bởi cuộc sống cá nhân đầy màu sắc và thú vị.

Vụ kiện gần một thập kỷ giữa Brad Pitt và Angelina Jolie

Vụ kiện gần một thập kỷ giữa Brad Pitt và Angelina Jolie

Giải trí - 2 giờ trước

GĐXH - Vụ kiện của Brad Pitt và Angelina Jolie không phải là ngoại lệ. Vụ kiện ly hôn giữa họ đã kéo dài suốt nhiều năm và thu hút sự quan tâm của không chỉ là các fan hâm mộ mà còn là của giới truyền thông và luật sư.

Cuộc hôn nhân bí ẩn của tài tử "Bản tình ca mùa đông" và vợ kém 13 tuổi

Cuộc hôn nhân bí ẩn của tài tử "Bản tình ca mùa đông" và vợ kém 13 tuổi

Giải trí - 3 giờ trước

Cuộc hôn nhân kín tiếng giữa nữ diễn viên Hàn Quốc Park Soo Jin và tài tử Bae Yong Joon luôn là một ẩn số với người hâm mộ. Cặp đôi kết hôn được 9 năm, có 2 con chung nhưng hiếm khi xuất hiện chung.

Vợ sắp cưới kém 12 tuổi của diễn viên Anh Đức: Xinh đẹp như hotgirl, gu thời trang 'bánh bèo'

Vợ sắp cưới kém 12 tuổi của diễn viên Anh Đức: Xinh đẹp như hotgirl, gu thời trang 'bánh bèo'

Giải trí - 4 giờ trước

GĐXH - Sở hữu sắc vóc mảnh mai, Quỳnh Anh - vợ sắp cưới của diễn viên Anh Đức - yêu thích phong cách nữ tính, thể hiện qua trang phục phom dáng bèo nhún, xếp tầng, chất liệu lụa, voan.

Cuộc gặp gỡ của 2 diễn viên 'Đất phương Nam', bất ngờ với phản ứng của 'bác Ba Phi' Mạc Can

Cuộc gặp gỡ của 2 diễn viên 'Đất phương Nam', bất ngờ với phản ứng của 'bác Ba Phi' Mạc Can

Giải trí - 5 giờ trước

GĐXH - Cựu diễn viên Phùng Ngọc - vai thằng Cò "Đất phương Nam" (1997) mới đây ghé viện dưỡng lão thăm nghệ sĩ Mạc Can sau gần 30 năm nhưng "Bác Ba Phi" không nhận ra "thằng Cò" vì... lớn quá.

'Mẹ chồng' Hồng Diễm phản ứng thế nào sau cái tát dạy dỗ 'con trai' Quang Sự?

'Mẹ chồng' Hồng Diễm phản ứng thế nào sau cái tát dạy dỗ 'con trai' Quang Sự?

Giải trí - 6 giờ trước

GĐXH - Sau cảnh lấy đà tát Nghĩa (Quang Sự) trong "Trạm cứu hộ trái tim", NSND Mỹ Uyên hài hước chia sẻ trên trang cá nhân: "Tát thẳng tay thằng khó dạy".

Danh hài Quang Thắng: Lý do không đăng ảnh vợ và chuyện "Ngọc hoàng" Quốc Khánh nói 1 câu thấm 20 năm

Danh hài Quang Thắng: Lý do không đăng ảnh vợ và chuyện "Ngọc hoàng" Quốc Khánh nói 1 câu thấm 20 năm

Giải trí - 6 giờ trước

Đến Nhà hát Kịch Hà Nội, Quang Thắng đã ngồi đợi sẵn. Thú thật, thoạt nhìn, tôi không nhận ra "Táo kinh tế", vì anh mặc giản dị, ngồi lẫn giữa ông bảo vệ, bà bán nước trước cửa nhà hát.

4 năm ngày mất diễn viên Mai Phương, con gái được nuôi dưỡng ra sao?

4 năm ngày mất diễn viên Mai Phương, con gái được nuôi dưỡng ra sao?

Giải trí - 7 giờ trước

GĐXH - Con gái cố diễn viên Mai Phương, bé Lavie mới đây lộ diện trong ngày giỗ của mẹ. 4 năm sau ngày mẹ mất, bé Lavie hiện tại có cuộc sống ra sao?

Trương Ngọc Ánh bảo vệ bạn trai kém 14 tuổi, khẳng định 'có chia tay đâu'

Trương Ngọc Ánh bảo vệ bạn trai kém 14 tuổi, khẳng định 'có chia tay đâu'

Giải trí - 10 giờ trước

GĐXH - Trương Ngọc Ánh và Anh Dũng mới đây rộ tin đã chia tay, tuy nhiên người trong cuộc đã quyết định lên tiếng phản pháo.

Top